Najważniejsze informacje
Giełdy DEX dają użytkownikom możliwość handlu kryptowalutami bezpośrednio z własnego portfela, z zachowaniem pełnej kontroli nad własnymi aktywami.
W modelach AMM, np. Uniswap, tradycyjne księgi zleceń zastępują pule płynności. System ten umożliwia użytkownikom błyskawiczne transakcje bez konieczności kojarzenia kupujących ze sprzedającymi, co oznacza, że handel zdecentralizowany jest sprawniejszy i bardziej przystępny.
Opanowanie giełd zdecentralizowanych bywa nieco trudniejsze – szczególnie dla początkujących. Trzeba się zajmować własnym portfelem, dbać o bezpieczeństwo frazy tajnej i rozumieć, na czym polegają opłaty za gaz oraz sieci blockchain.
Wprowadzenie
Od pierwszych dni istnienia bitcoina decydującą rolę w kojarzeniu nabywców kryptowalut ze sprzedającymi pełnią giełdy. Gdyby te miejsca nie przyciągały globalnej bazy użytkowników, mielibyśmy znacznie gorszą płynność i brak możliwości uzgadniania cen aktywów.
Tradycyjnie w tej dziedzinie dominują podmioty scentralizowane. Jednak wraz z szybkim rozwojem stosu dostępnych technologii pojawia się coraz więcej narzędzi do transakcji zdecentralizowanych.
W tym artykule zajmiemy się giełdami zdecentralizowanymi (DEX), czyli systemami transakcyjnymi, w których nie są potrzebni pośrednicy.
Czym jest DEX?
Giełda zdecentralizowana (DEX) to platforma do handlu kryptowalutami, na której można handlować aktywami cyfrowymi bezpośrednio z innymi, bez potrzeby korzystania z pośrednika. Teoretycznie transakcję zdecentralizowaną może stanowić każda wymiana peer-to-peer. W tym artykule interesuje nas jednak przede wszystkim platforma, która emuluje podstawowe funkcje giełd scentralizowanych.
W przeciwieństwie do giełd scentralizowanych giełdy DEX dają możliwość zachowania pełnej kontroli nad środkami. Siłę napędową stanowią tutaj smart kontrakty, które automatycznie realizują transakcje zgodnie z określonymi warunkami.
Korzystając z giełdy scentralizowanej, powierzamy danej firmie obsługę swoich kryptowalut – podobnie jak pieniądze bankowi. W przypadku giełd DEX nikt nie opiekuje się aktywami za nas. Mamy bowiem bezpośredni kontakt z innymi traderami poprzez sieć blockchain.
CEX a DEX
Jak działa giełda scentralizowana (CEX)
W przypadku typowej giełdy scentralizowanej użytkownik wpłaca pieniądze – albo fiat (przelewem bankowym lub kartą kredytową/debetową), albo kryptowalutę. Wpłacając kryptowaluty, rezygnujemy z kontroli nad nimi. Nie z punktu widzenia użyteczności, ponieważ nadal możemy nimi handlować, tylko z punktu widzenia technicznego. Jeżeli chcemy wykorzystać środki gdzie indziej, musimy je wypłacić.
Nie jesteśmy właścicielami kluczy prywatnych do środków, co oznacza, że przy wypłacie prosimy giełdę o podpisanie transakcji w swoim imieniu. Kiedy handlujemy na giełdzie CEX, transakcje nie odbywają się w trybie on-chain. Giełda przydziela bowiem użytkownikom salda we własnej bazie danych.
Ogólny przebieg działań na giełdzie CEX jest niezwykle usprawniony, ponieważ transakcje nie zależą od potwierdzeń z sieci blockchain i wszystko odbywa się w systemie jednego podmiotu. Kryptowaluty łatwiej się kupuje i sprzedaje, a poza tym mamy do dyspozycji więcej produktów i narzędzi.
Odbywa się to kosztem niezależności: trzeba powierzyć swoje pieniądze giełdzie. W rezultacie narażamy się na pewną dozę ryzyka strony przeciwnej. Co jeżeli zespół ucieknie z naszymi ciężko zarobionymi BTC? A co, jeżeli haker sparaliżuje system i wydrenuje środki?
Wielu użytkowników zgadza się na taki poziom ryzyka. Zwłaszcza jeżeli trzymają się renomowanych giełd z udokumentowaną historią i środkami ostrożności, które minimalizują naruszenia danych i zapobiegają przestępstwom finansowym.
Jak działa giełda zdecentralizowana (DEX)
Giełdy DEX pod pewnymi względami przypominają swoje scentralizowane odpowiedniki, ale znacznie się od nich różnią pod innymi względami. Trzeba tu wspomnieć, że użytkownicy mają dostęp do kilku różnych rodzajów giełd zdecentralizowanych. Wspólnym motywem jest to, że realizacja zleceń ma miejsce w trybie on-chain (za pomocą smart kontraktów) i że użytkownicy na żadnym etapie nie idą na kompromis w sprawie powiernictwa nad swoimi środkami.
Niektóre międzysieciowe giełdy DEX są już trochę udoskonalone, ale najpopularniejsze działają na aktywach jednej sieci blockchain (np. Ethereum czy BNB Chain).
Księgi zleceń w trybie on-chain
Na niektórych giełdach zdecentralizowanych wszystko odbywa się w trybie on-chain (wkrótce porozmawiamy o podejściach hybrydowych). Każde zlecenie (a także zmiana i anulowanie) jest rejestrowane w sieci blockchain. Jest to podejście prawdopodobnie najbardziej przejrzyste, ponieważ nie jesteśmy zależni od tego, czy osoba trzecia przekaże zlecenia, a poza tym zleceń nie da się ukryć.
Niestety jest to również rozwiązanie najbardziej niepraktyczne. Ponieważ prosimy każdy węzeł w sieci o rejestrowanie zlecenia w nieskończoność, ponosimy opłatę. Musimy czekać, aż górnik doda nasz komunikat do sieci blockchain, co oznacza, że obsługa również bywa uciążliwa.
Księgi zleceń w trybie off-chain
Giełdy DEX z księgą zleceń w trybie off-chain były bardziej powszechne na początkowym etapie sektora DeFi, ale od tego czasu zastąpiły je podmioty alternatywne. Można powiedzieć, że pod pewnymi względami i tak były zdecentralizowane, ale zamiast w sieci blockchain każde zlecenie było publikowane gdzie indziej.
Np. za księgę zleceń może być odpowiedzialny w pełni scentralizowany podmiot, co oznacza, że giełda jest „mniej zdecentralizowana” niż inne rodzaje giełd DEX. Model ten wprowadził również pewne ryzyko. Jeżeli podmiot zarządzający miał złe intencje, mógł do pewnego stopnia rozgrywać rynki (np. poprzez frontrunning lub wypaczanie zleceń).
Automatyczni animatorzy rynku (AMM)
Model automatycznego animatora rynku (AMM) zrywa z ideą ksiąg zleceń. Nie są w nim potrzebni twórcy ani biorcy (maker i taker), tylko użytkownicy, teoria gier i parę magicznych zaklęć.
Jest to obecnie jedna z bardziej powszechnych opcji w świecie DEX. Zamiast księgi zleceń animatorzy AMM korzystają z tzw. pul płynności. Pule te powstają, kiedy użytkownicy wpłacają kryptowaluty do wspólnej puli, a realizacja transakcji przebiega według wzoru ustalania ceny. Zaleta? Transakcję można zawrzeć w każdej chwili i nie trzeba czekać na skojarzenie ze zleceniem kupującego czy sprzedającego.
Np. Uniswap, jeden z najbardziej znanych animatorów AMM, określa ceny przy użyciu wzoru stałego iloczynu (x * y = k). Dostawcy płynności zarabiają na opłatach, udzielając się w tych pulach, co utrzymuje działanie systemu.
Specyfika animatora AMM zależy od konkretnego wdrożenia. Ogólnie rzecz biorąc, AMM łączą grupę smart kontraktów i oferują sprytne zachęty, aby zapewnić udział użytkowników.
Obsługa aktualnie dostępnych giełd DEX z animatorami AMM jest stosunkowo łatwa, ponieważ współdziałają z portfelami takimi jak MetaMask czy Trust Wallet. Podobnie jak w przypadku innych form giełd DEX, do rozliczenia transakcji konieczna jest realizacja transakcji w trybie on-chain.
Popularne giełdy DEX
Skoro już omówiliśmy sposób działania giełd DEX, przyjrzyjmy się kilku dużym podmiotom:
Uniswap: Uniswap to popularny animator AMM, który ułatwia i decentralizuje handel. Dzięki modelowi puli płynności, obsłudze wielu łańcuchów i łatwości użytkowania jest to jedna z najpopularniejszych giełd DEX.
SushiSwap: Projekt SushiSwap, który był pierwotnie rozwidleniem projektu Uniswap, rozszerzył pierwotny model i wprowadził funkcje dodatkowe, np. tokeny zarządzania i nagrody z tytułu górnictwa płynności, przyciągając użytkowników wyjątkowymi zachętami.
PancakeSwap: Stworzona na sieci BNB Smart Chain (BSC) giełda PancakeSwap słynie z tego, że ma niższe opłaty od giełd DEX na Ethereum, przez co stanowi popularną opcję dla wszystkich kategorii użytkowników.
Zalety korzystania z giełd DEX
Giełdy DEX mają pewne ciekawe przewagi nad giełdami scentralizowanymi:
Własna piecza: Można się łączyć i handlować bezpośrednio z własnego portfela, z pełną kontrolą nad swoimi środkami. Zarządzania środkami nie trzeba powierzać komuś innemu.
Dostęp globalny: Z giełdy DEX może korzystać każdy, kto ma portfel krypto i połączenie internetowe.
Tokeny nienotowane: Tokeny, które nie są notowane na giełdach scentralizowanych i tak mogą być przedmiotem handlu na giełdzie DEX, pod warunkiem, że jest wystarczająca podaż i popyt.
Przejrzystość: każda transakcja i czynność jest rejestrowana w sieci blockchain, co oznacza, że każdy może weryfikować transakcje. Daje to wysoki poziom zaufania.
Trudności i zagrożenia związane z korzystaniem z giełd DEX
Nie ma rzeczy doskonałych i giełdy giełdy DEX też nie są idealne. Oto kilka rzeczy, na które należy zwrócić uwagę:
Zagrożenia związane ze smart kontraktami: Giełdy DEX działają na smart kontraktach, które są tylko tak dobre, jak kod, na którym zostały napisane. Jeżeli występuje błąd lub wada, mogą to wykorzystać hakerzy, co może prowadzić do znacznych strat.
Problemy z płynnością: Mniejsze giełdy DEX często nie mają wystarczającej płynności, co oznacza, że możemy mieć trudności ze znalezieniem kupującego lub sprzedającego do transakcji. Może to prowadzić do poślizgu, co oznacza, że cena, jaką zapłacimy, będzie wyższa od spodziewanej.
Komfort użytkowania: giełdy DEX bywają trudne dla początkujących. Trzeba się zajmować własnym portfelem krypto, dbać o bezpieczeństwo frazy seed, rozumieć opłaty za gaz i wiedzieć, na czym polegają transakcje w sieci blockchain. Nie wystarczy się po prostu zalogować na konto jak na giełdzie scentralizowanej.
Frontrunning: Kiedy składamy transakcję na giełdzie DEX, przed realizacją jest ona widoczna dla innych osób. Jeżeli ktoś z szybszymi opłatami transakcyjnymi nas wyprzedzi, może przejąć naszą transakcję po lepszej cenie.
Opłaty: Zależnie od sieci blockchain opłaty bywają stosunkowo wysokie, szczególnie kiedy sieć jest przeciążona.
Co dalej z giełdami DEX?
Wraz z rozwojem rozwiązań skalujących warstwy drugiej (np. rollupów i łańcuchów pobocznych) prawdopodobnie doczekamy się szybszych i tańszych transakcji.
Ponadto na popularności zyskuje zarządzanie za pośrednictwem zdecentralizowanych organizacji autonomicznych (DAO). Wiele giełd DEX wprowadza tokeny zarządzania, które umożliwiają użytkownikom głosowanie w sprawie ważnych decyzji. Daje to społeczności większą kontrolę nad przyszłością platformy.
Kolejnym fascynującym obszarem jest handel międzysieciowy, który daje użytkownikom możliwość handlu w różnych sieciach blockchain. Chociaż jest jeszcze w powijakach, stanowi przełom, ponieważ dzięki niemu giełdy DEX stają się bardziej wszechstronne i łatwiejsze w obsłudze.
Wnioski Końcowe
Giełdy DEX zmieniają sposób myślenia o handlu krypto. Ponieważ eliminują pośredników, dają użytkownikom kontrolę nad własnymi aktywami i otwierają globalny dostęp do usług finansowych, co stanowi atrakcyjną alternatywę wobec giełd scentralizowanych.
Wprawdzie trzeba jeszcze stawiać czoła trudnościom, ale przyszłość maluje się w jasnych barwach. Ponieważ w finanse zdecentralizowane wchodzi coraz więcej użytkowników, giełdy DEX będą prawdopodobnie odgrywać większą rolę w metodach handlowania i zarządzania aktywami cyfrowymi.
Jeżeli ciekawisz się handlem zdecentralizowanym, być może warto sprawdzić giełdy DEX. Trzeba się tylko przygotować, zabezpieczyć klucze prywatne i mieć świadomość ryzyka.
Dalsza Lektura
Wyłączenie odpowiedzialności: Niniejsza treść jest prezentowana bez rękojmi, wyłącznie w celach ogólnoinformacyjnych i edukacyjnych, bez jakichkolwiek gwarancji. Nie należy jej interpretować jako porady finansowej, prawnej ani innej porady specjalistycznej. Nie ma ona również charakteru zachęty do zakupu jakiegokolwiek konkretnego produktu lub usługi. Użytkownik powinien zasięgnąć własnej porady u odpowiednich zawodowych doradców. Jeżeli artykuł jest napisany przez osobę z zewnątrz, należy pamiętać, że wyrażone poglądy są poglądami tej osoby i nie muszą odzwierciedlać poglądów Akademii Binance. Więcej informacji można znaleźć w naszym pełnym wyłączeniu odpowiedzialności tutaj. Ceny aktywów cyfrowych bywają zmienne. Wartość Twojej inwestycji może spaść lub wzrosnąć i możliwe, że nie odzyskasz zainwestowanej kwoty. Ponosisz wyłączną odpowiedzialność za swoje decyzje inwestycyjne, a Akademia Binance nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne straty. To nie jest porada z zakresu finansów, prawa ani innej dziedziny. Aby uzyskać więcej informacji, zapoznaj się z naszymiWarunkami Użytkowania i Ostrzeżeniem o Ryzyku.