Czym jest Waluta Fiat?

Najprościej mówiąc, waluta fiat (inaczej pieniądz fiducjarny), to legalny środek płatniczy, którego wartość ustalana i czerpana jest przez rząd, który go wydaje, a nie z fizycznego dobra lub towaru. Siły rządów, które ustalają wartość danych pieniądzy fiducjarnych, jest kluczowa dla tego rodzaju pieniędzy. Większość krajów na świecie korzysta z systemu walutowego w celu kupowania towarów, usług, wykonywania inwestycji i oszczędzania. Waluta Fiat zastąpiła złoto i inne niegdyś obowiązujące systemy towarowe na polu ustalania wartości dóbr.

Wzrost zainteresowania pieniędzmi fiducjarnymi

Pierwsza waluta fiat powstała 10 wieków temu w Chinach. W XI wieku Prowincja Szechuan zaczęła wydawać swój własny papierowy pieniądz. Początkowo można było wymienić go na jedwab, złoto lub srebro. System walutowy oparty o papierowe pieniądze w Chinach został ostatecznie ustanowiony w XIII wieku przez pierwszego chińskiego cesarza z dynastii Yuan - Kublai Khana. Historycy twierdzą, że papierowe pieniądze odegrały zasadniczą rolę w upadku imperium mongolskiego, borykającego się z nadmiernymi wydatkami oraz hiperinflacją.

Pieniądze fiducjarne na kontynencie Europejskim po raz pierwszy zostały wykorzystane w XVII wieku. Pierwszymi krajami z własną walutą fiat były Hiszpania, Szwecja i Holandia. W przypadku Szwecji waluta nie przyjęła się i ostatecznie została zastąpiona na jakiś czas przez rząd srebrem. Przez następne dwa stulecia kolejne państwa oraz kolonie, takie jak Nowa Francja (dzisiejsza Kanada), amerykańskie kolonie, a ostatecznie rząd federalny USA również eksperymentowały z pieniędzmi fiducjarnymi z różnymi rezultatami.

W 1933 r. Rząd USA zakończył obowiązującą do tego momentu praktykę wymiany pieniędzy papierowych na złoto. W 1972 r., pod przewodnictwem prezydenta Nixona, USA całkowicie zrezygnowało ze standardu złota jako środka płatniczego, finalizując jego ostateczny upadek w skali międzynarodowej, a tym samym przechodząc na system waluty fiducjarnej. Kapitulacja systemu złota przez USA ostatecznie doprowadziła do rozpowszechnienia się pieniądza fiducjarnego na całym świecie.

Waluta fiat kontra System waluty złotej (ang. Gold standard)

Gold standard umożliwiał na dokonywanie zamiany rachunków papierowych na złoto. W rzeczywistości wszystkie pieniądze papierowe był zabezpieczane (ang. backed) przez skończoną ilość złota, które było w posiadaniu danego rządu. W ramach systemu walutowego opartego na surowcach rządy i banki mogły wprowadzić do gospodarki nową walutę jedynie w sytuacji, gdy posiadały taką samą wartość złota w przeliczeniu na tę walutę. System ten ograniczał zdolność rządu do tworzenia nowych pieniędzy oraz zwiększania wartości ich waluty wykorzystując do tego jedynie wskaźniki ekonomiczne.

Z drugiej strony, w ramach systemu pieniędzy fiducjarnych, pieniądze te nie mogą zostać zamienione na nic innego. Dzięki pieniądzom fiducjarnym władze mogą bezpośrednio wpływać na wartość swojej waluty i wiązać ją z obowiązującymi w danym kraju warunkami gospodarczymi. Waluty fiat sprawiły, że rządy oraz banki centralne zyskały znacznie większą kontrolę nad systemami walutowymi, dzięki czemu mogą one reagować na różne wydarzenia finansowe i kryzysy przy użyciu różnych narzędzi. Przykładami takich narzędzi są m.in rezerwy cząstkowe (ang. fractional reserve banking) czy dosłowne akty luzowania polityki pieniężnej (ang. quantitative easing).

Zwolennicy standardu złota twierdzą, że system walutowy oparty na towarach jest bardziej stabilny, ponieważ jest poparty czymś, co jest fizyczne, a przy okazji cenne. Zwolennicy fiat z kolei twierdzą, że ceny złota nie były stabilne. W tym kontekście wartość lub cena zarówno walut opartych na danym surowcu, jak i pieniędzy fiducjarnych mogą się zmieniać. Mimo wszystko jednak w przypadku systemu pieniędzy fiat, rząd odpowiedzialny za daną walutę posiada większą swobodę działania w momencie pojawienie się lokalnego lub globalnego kryzysu gospodarczego.

Kilka wad i zalet korzystania z walut Fiat

Ekonomiści oraz eksperci rynku finansowego nie są jednomyślni w kwestii poparcia dla systemu pieniędzy fiducjarnych. Obrońcy i przeciwnicy żarliwie argumentują zalety jak i wady tego systemu walutowego.

Niedobór: pieniądze fiat nie są ograniczone przez niedostatek fizycznego towaru, takiego jak np. złoto oraz nie podlegają jego wpływom.
Koszt: pieniądze fiat są tańsze w produkcji niż pieniądze oparte na surowcach.
Responsywność: waluty fiducjarne zapewniają rządom i ich bankom centralnym elastyczność w reagowaniu na kryzysy gospodarcze.
Handel zagraniczny: waluty fiat wykorzystywane są w większości krajów na świecie, co czyni je powszechnie akceptowaną formą rozliczeniową w handlu międzynarodowym.
Wygoda: w przeciwieństwie do złota, pieniądze fiducjarne nie są uzależnione od rezerw fizycznych, które wymagają przechowywania, ochrony, monitorowania i innych kosztownych działań.
Brak wartości wewnętrznej: waluta Fiata nie ma żadnej wartości wewnętrznej. Pozwala to rządom na tworzenie pieniędzy z niczego, co może doprowadzić do hiperinflacji i załamania ich systemu gospodarczego.
Historyczne ryzyko: z historycznego punktu widzenia wdrożenie systemów fiducjarnych w ostateczności zazwyczaj prowadziło do załamań finansowych, co może sugerować, że korzystanie z nich wiąże się z pewnym ryzykiem.

Waluty fiat kontra Kryptowaluty

Pieniądze fiducjarne i kryptowaluty mają ze sobą trochę wspólnego, ponieważ ani jedne ani drugie nie są poparte fizycznym towarem - ale na tym kończą się ich podobieństwa. Podczas gdy pieniądze fiducjarne kontrolowane są przez rządy i banki centralne, kryptowaluty są zasadniczo zdecentralizowane, głównie z powodu zastosowanej w nich rozproszonej cyfrowej księgi (rejestru) o nazwie Blockchain.

Inną zauważalną różnicą jest sposób generowania nowych jednostek każdej z tych form pieniądza. Bitcoin, podobnie jak większość kryptowalut, ma kontrolowaną i ograniczoną podaż - w przeciwieństwie do pieniądza fiducjarnego, którego banki mogą zasadniczo tworzyć z niczego, zgodnie z ich oceną potrzeb ekonomicznych narodu.

Z tego miejsca warto zauważyć, że rynek kryptowalut jest znacznie mniejszy, a przez to bardziej niestabilny niż tradycyjne rynki finansowe. Jest to prawdopodobnie jeden z głównych powodów, który sprawia, że kryptowaluty nie są jeszcze powszechnie akceptowane. Ponieważ jednak gospodarka kryptowalut (jako ogółu) stale rośnie i ciągle dojrzewa, niestabilne zachowania (w odniesieniu do cen) wybranych kryptowalut będą słabnąć.

Wnioski

Przyszłość obu opisanych w artykule form walut nie jest w żaden sposób pewna. Podczas, gdy przed kryptowalutami cały czas jest jeszcze długa droga do przebycia oraz cała masa wyzwań, historia walut fiducjarnych jasno pokazuje, że waluty fiat nie są idealne i mogę doprowadzić do ogromnych kryzysów. To właśnie ten fakt w głównej mierze sprawia, że tak wiele osób bada możliwości przejścia z systemu fiat do systemu kryptowalut - przynajmniej w pewnym procencie.

Jednym z głównych powodów dla którego powstały kryptowaluty, a w tym również i Bitcoin, jest chęć odkrycia nowych oraz lepszych form pieniędzy, które pozwolą na codzienny użytek w ramach rozproszonej sieci peer-to-peer. Niewykluczone, że Bitcoin oraz inne kryptowaluty mogą nigdy nie zastąpić obecnie funkcjonującego systemu walutowego, ale możliwe, że przynajmniej zaofeują alternatywną dla nich sieć ekonomiczną, która z pewnością pomoże stworzyć lepsze i bardziej wydajne formy pieniądza i rozliczeń, które w ostatecznym rozliczeniu służyć będą całym społeczeństwom.