Na jakiej zasadzie działają Kontrakty Opcyjne?
Istnieją dwa podstawowe typy opcji. Pierwszą są opcje puts (kupna), drugą natomiast calls (sprzedaży). Opcje kupna dają właścicielom kontraktów prawo do zakupu aktywów bazowych. Opcje sprzedaży z kolei analogicznie dają prawo do ich sprzedaży. Przekładając to na działania na rynku: jeżeli inwestorzy prognozują wzrost ceny danego aktywa, to otwierają opcję puts, z kolei kiedy prognozują spadek ceny, wchodzą w opcję typu calls. Niektórzy inwestorzy w swoich strategiach wykorzystują opcje typu calls i puts licząc na to, że cena aktywa nie zmieni się. Inni z kolei wykorzystują je w kombinacji, przeczuwając, że cena aktywa będzie niestabilna.
Kontrakt Opcyjny składa się z co najmniej czterech elementów: rozmiaru, daty wygaśnięcia, ceny wykonania (ang. striking price; exercise price) i premii (inaczej ceny opcji). Rozmiar (wielkość) zlecenia odnosi się do liczby kontraktów, które będą przedmiotem obrotu. Data wygaśnięcia, to inaczej termin, po którym trader nie będzie już w stanie wykonać danej opcji. Cena wykonania z kolei, to cena, po której dane aktywo zostanie kupione lub sprzedane (w przypadku, gdy kupujący kontrakt zdecyduje się wykonać opcję). Premia natomiast wskazuje kwotę, jaką inwestor musi zapłacić, aby uzyskać prawo do zarządzania opcją. Kupcy nabywają kontrakty od wystawiających opcję na bazie ustalonej kwoty premium, która zmienia się tym częściej, czym bliżej jest daty wygaśnięcia kontraktu.
Zasadniczo rzecz ujmując, jeśli cena wykonania kontraktu jest niższa niż cena rynkowa danego aktywa, trader może zakupić to aktywo po obniżonej cenie, a po uwzględnieniu premii w całym równaniu, może zdecydować się na wykonanie kontraktu, aby osiągnąć zysk. Z kolei jeśli cena wykonania jest wyższa od ceny rynkowej aktywa, posiadacz kontraktu nie ma powodu do skorzystania z opcji, a umowa jest uważana za bezużyteczną. W przypadku niewykonania umowy kupujący traci jedynie wartość premii zapłaconej przy otworzeniu pozycję.
Przy tej okazji warto jednak zapamiętać, iż chociaż kupujący mogą wybierać między wykonywaniem lub nie wykonywaniem swoich opcji calls i puts, to jednak sprzedawcy są stale uzależnieni od decyzji kupujących. Jeśli więc nabywca opcji call zdecyduje się na wykonanie kontraktu, sprzedawca jest zobowiązany sprzedać mu aktywa zaznaczone w kontrakcie. Podobnie, jeśli trader kupi opcję puts i zdecyduje się ją zrealizować, sprzedawca jest zobowiązany do zakupu aktywów zaznaczonych w kontrakcie od posiadacza kontraktu. Taka konstrukcja sprawia, iż wystawiający opcję (ang. writers) są narażeni na większe ryzyko niż kupujący. Podczas gdy straty nabywców kontraktów opcyjnych ograniczone są jedynie do premii zapłaconej za kontrakt, wystawiający opcję mogą stracić znacznie więcej w zależności od ceny aktywów.
Co więcej, niektóre kontakty dają traderom prawo do wykonania opcji w dowolnym momencie przed datą ich wygaśnięcia. Takie kontrakty opcyjne zwykle określane są nazwą opcji amerykańskich. Po przeciwstawnej stronie stoją z kolei opcje europejskie, które mogą zostać wykonane jedynie w dniu ich wygaśnięcia. Ciekawostką przy tej okazji jest fakt, że określenia te - pomimo nawiązań do geografii - obecnie nie mają nic wspólnego z położeniem geograficznym lub rynkiem na którym są dostępne.
Premia opcji
Na wartość ceny opcji wpływa wiele czynników. Aby uprościć zrozumienie zasady ustalania jej wysokości, przyjmijmy, że premia opcji zależy od co najmniej czterech elementów: ceny instrumentu bazowego (aktywa), ceny wykonania, czasu pozostałego do daty wygaśnięcia oraz zmienności rynku danego aktywa (lub indeksu). Każdy z tych czterech komponentów ma różny wpływ na wysokość premii za opcję puts i calls, co ilustruje poniższa tabela:
Premia opcji calls | Premia opcji puts | |
Wzrost ceny aktywa | Zwiększa się | Zmniejsza się |
Wzrost ceny wykonania | Zmniejsza się | Zwiększa się |
Mniejsza ilość czasu | Zmniejsza się | Zmniejsza się |
Fluktuacje ceny aktywa | Zwiększa się | Zwiększa się |
Cena aktywa w danym momencie oraz cena wykonania opcji mają odmienny wpływ na cenę zarówno opcji calls jak i puts. Mniejsza ilość czasu pozostała do wygaśnięcia kontraktu zazwyczaj oznacza niższą wartość premium dla obu rodzajów opcji. Głównym powodem takiej sytuacji jest fakt, iż czym bliżej do końca kontraktu, tym mniejsza szansa, że kontrakt zakończy się na korzyść tradera. Z drugiej strony wzrost fluktuacji na cenie aktywa zazwyczaj powoduje wzrost wartości premii. W związku z powyższym, premia za dany kontrakt opcyjny wyliczana jest na bazie różnych składników.
Współczynniki greckie (ang. Options Greeks)
Options Greeks, to innymi słowy wskaźniki zaprojektowane do pomiaru wielu czynników wpływających na cenę kontraktu. W szczególności są to wartości statystyczne używane do pomiaru ryzyka danego kontraktu na podstawie różnych zmiennych bazowych. Poniżej opisaliśmy kilka Współczynników greckich wraz z krótkim wytłumaczeniem ich przeznaczenia:
Delta: mierzy, jak dużej zmianie ulegnie cena kontraktu opcyjnego w stosunku do ceny aktywa. Dla przykładu, Delta wynosząca 0,6 sugeruje, że premia najprawdopodobniej zmieni się o $0.60 przy każdej zmianie ceny aktywa o $1.
Gamma: mierzy szybkość zmian zachodzących w Delcie w wyznaczonym czasie. Jeśli więc Delta zmieni się z 0,6 na 0,45, Gamma opcji będzie wynosić 0,15.
Theta: mierzy zmianę ceny aktywa w odniesieniu do jednodniowego spadku czasu pozostałego do wygaśnięcia kontraktu. Sugeruje, jak bardzo zmieni się premia, z uwagi na zbliżający się czas wygaśnięcia opcji.
Vega: mierzy tempo zmiany ceny kontraktu w stosunku do 1% założonej zmienności w wartości danego aktywa. Wzrost Vegi zwykle odzwierciedla wzrost ceny zarówno opcji typu puts, jak i calls.
Rho: mierzy oczekiwaną zmianę ceny w stosunku do fluktuacji oprocentowania. Podwyższone oprocentowanie generalnie powoduje wzrost zawieranych opcji typu calls i spadek puts. Wartość Rho jest dodatnia dla opcji typu call i ujemna dla opcji put.
Gdzie wykorzystuje się kontrakty opcyjne?
Hedging
Kontrakty opcyjne najczęściej stosowane są jako instrumenty ograniczające ryzyko. Najprostsza strategia hedgingowa zakłada kupowanie opcji typu put na akcjach, które są już w posiadaniu tradera. Dla przykładu, jeśli ogólna wartość portfela inwestycyjnego tradera spadnie z powodu zmniejszających się cen posiadanych przez niego aktywów, to wykonanie wcześniej otworzonej opcji put może pomóc traderowi zmniejszyć wynikające z tego tytułu straty.
Dla lepszego zobrazowania takiej sytuacji, wyobraź Olę, która zakupiła na giełdzie 100 akcji spółki B po cenie 50 PLN za sztukę, licząc na to, że cena rynkowa akcji w najbliższym czasie wzrośnie. Aby jednak zabezpieczyć się przed możliwością spadku cen pojedynczej akcji, Ola zdecydowała się kupić kontrakt opcyjny put z ceną wykonania 48 PLN, płacąc 2 PLN premii za akcję. Jeśli rynkiem dominować będą niedźwiedzie (pesymistyczny sentyment inwestorów, ceny aktywów spadają), a cena akcji spadnie do 35 PLN, Ola będzie mogła skorzystać ze swojego kontraktu opcyjnego put w celu ograniczenia strat, sprzedając każdą akcję za 48 PLN zamiast 35 PLN. Z kolei jeśli rynek zdominowany będzie przez byki, Ola nie będzie zmuszona do wykonania kontraktu i straci jedynie zapłaconą premię (2 PLN za akcję).
Handel spekulacyjny
Kontrakty opcyjne są również szeroko stosowane w handlu spekulacyjnym. Traderzy uważający, iż cena danego aktywa wzrośnie mogą zakupić kontrakt opcyjny typu call. W takiej sytuacji jeśli cena aktywa przekroczy cenę wykonania, trader może skorzystać z otworzonej przez siebie opcji i kupić to aktywo ze zniżką. Sytuację w której cena aktywa jest wyższa lub niższa od ceny wykonania, a tym samym sprawia, że kontrakt staje się opłacalny, taki kontrakt opcyjny określa się jako „in-the-Money”. Z drugiej strony opcję można określić jako „at-the-Money”, jeśli znajduje się ona na swoim progu rentowności, lub „out-of-the-the-money”, jeśli wygeneruje stratę.
Podstawowe strategie
W przypadku handlu opcjami, inwestorzy mogą stosować szeroki zakres strategii opartych na czterech podstawowych założeniach. Będąc w roli kupującego, możesz kupić opcję typu call (prawo do zakupu) lub opcję typu put (prawo do sprzedaży). Wchodząc w rolę wystawiającego opcję (ang. writer) możesz sprzedawać kontrakty opcyjne zarówno typu put i call. Tak jak zostało to już wspomniane we wcześniejszych akapitach artykułu, writerzy zobowiązani są do zakupu lub sprzedaży aktywów, jeśli posiadacz umowy zdecyduje się wykonać swoje opcje.
Strategie handlu opcjami opierają się na różnych - możliwych do uzyskania - kombinacjach kontraktów call i put. Przykładami takich strategii są m.in protective puts, covered calls, straddle, i strangle.
Protective put: polega na zakupie kontraktu opcyjnego put dla aktywa, które jest już w posiadaniu tradera. PP, to strategia hedgingowa zastosowaną przez Olę w przykładzie, który przytoczyliśmy wcześniej. Protective put, to nic innego jak ochrona portfela inwestora - ubezpieczenie - ponieważ chroni przed potencjalną tendencją spadkową, zachowując jednocześnie ekspozycję w przypadku wzrostu ceny aktywa..
Covered call: wiąże się ze sprzedażą kontraktu opcyjnego call dla aktywa, które jest już w posiadaniu tradera. Strategia ta jest wykorzystywana przez inwestorów do generowania dodatkowego dochodu (premii opcyjnych - ang. options premium) z posiadanych przez nich aktywów. Jeśli kontrakt nie zostanie wykonany, to inwestor i tak otrzyma premię, zachowując swoje aktywa. Jeśli jednak umowa zostanie wykonana ze względu na wzrost ceny rynkowej aktywa, inwestor zostanie zobowiązany do sprzedaży swoich pozycji.
- Straddle: wiąże się z zakupem call’a i put’u na tym samym aktywie o identycznych cenach wykonania i datach wygaśnięcia. Pozwala traderowi czerpać zyski, pod warunkiem, iż cena aktywa przesuwa się wystarczająco daleko w dowolnym kierunku na wykresie (czyt. w dół lub w górę). Mówiąc najprościej, trader obstawia wystąpienie znaczących fluktuacji ceny aktywa na rynku.
Strangle: obejmuje zakup zarówno call’u, jak i put’u, które są „out-of-the-the-money” (tj. ceny wykonania znajdują się powyżej ceny rynkowej dla opcji call i poniżej dla opcji put). Zasadniczo, strangle jest tym samym co straddle, ale charakteryzuje się niższymi kosztami za otworzenie pozycji. Z drugiej jednak strony Strangle w odróżnieniu od Straddle wymaga większej zmienności na rynku, aby być opłacalną dla inwestora strategią.
Zalety
Nadają się do hedgingu przeciwko ryzyku rynkowemu.
Dają większą elastyczność w przypadku handlu spekulacyjnego.
Umożliwiają utworzenie kilku kombinacji i strategii handlowych, z unikalnymi wzorcami ryzyka / nagrody.
Dają potencjał do czerpania korzyści ze wszystkich trendów niezależnie od sentymentu na rynku: niedźwiedziego, byczego, bocznego
Można ich używać do obniżania kosztów przy otwieraniu pozycji
Umożliwiają na jednoczesne wykonanie wielu transakcji handlowych na raz
Wady
Mechanizmy ich działania, jak i kalkulacja premii nie zawsze okazują się łatwe do zrozumienia
Charakteryzują się wyższym ryzykiem, zwłaszcza dla writerów
Generują konieczność stosowania bardziej złożonych strategii handlowych w porównaniu z ich konwencjonalnymi alternatywami.
Rynki opcji są bardzo często napotykają problem niewielkiej płynności, co czyni je mniej atrakcyjnymi dla większości przedsiębiorców.
Wartość premii w kontraktach opcyjnych jest bardzo zmienna oraz ma tendencję do zmniejszania się wraz ze zbliżaniem się daty wygaśnięcia kontraktu
Kontrakty opcyjne vs. kontrakty futures
Zarówno kontrakty opcyjne jak i kontrakty futures są instrumentami pochodnymi i jako takie charakteryzują się kilkoma typowymi przypadkami ich użycia. Mimo wielu podobieństw pomiędzy nimi, mimo wszystko istnieje znacząca różnica w kwestii mechanizmu rozliczeniowego, który stawia pomiędzy nimi solidną linię rozgraniczającą.
Zakończenie
Jak wskazuje już sama nazwa instrumentu, opcje dają inwestorowi wybór - możliwość - podjęcia lub też nie, decyzji w kwestii zakupu lub sprzedaży aktywów objętych kontraktem w przyszłości, niezależnie od ich ceny rynkowej. Tego typu kontrakty są bardzo wszechstronne i mogą być wykorzystywane w różnych scenariuszach - nie tylko w przypadku handlu spekulacyjnego, ale także w celu realizacji strategii hedgingowych.