Негізгі тұжырымдамалар
DEX биржалары пайдаланушыларға өз активтерін толық бақылауда ұстай отырып, әмияндарынан тікелей криптовалюталармен сауда жасауға мүмкіндік береді.
Uniswap сияқты AMM мейкерлері дәстүрлі тапсырыс кітаптарын өтімділік пулдарымен ауыстырады. Бұл жүйе пайдаланушыларға сатып алушылар мен сатушыларды сәйкестендіру қажеттілігінсіз, бірден сауда жасауға мүмкіндік беріп, орталықтандырылмаған сауданы тиімді және қолжетімді етеді.
Орталықтандырылмаған биржалар, әсіресе, жаңа пайдаланушылардың үйренуіне біршама қиын болуы мүмкін. Сіз өз әмияныңызды басқарып, сид-фразаны қауіпсіз сақтап, газ алымдары мен блокчейндердің қалай жұмыс істейтінін түсінуіңіз керек.
Кіріспе
Биткоинның алғашқы күндерінен бастап криптовалюта сатып алушыларын сатушылармен сәйкестендіруде биржалар маңызды рөл атқарды. Бұл форумдар жаһандық пайдаланушылар базасын тартпаса, өтімділігіміз әлдеқайда нашар болып, активтердің бағасына келісе алмас едік.
Дәстүр бойынша бұл салада орталықтандырылған ойыншылар үстемдік етті. Алайда қолжетімді технологиялар тезірек дамып, орталықтандырылмаған сауда-саттыққа арналған құралдардың саны өсті.
Бұл мақалада біз делдалдарды қажет етпейтін орталықтандырылмаған биржа (DEX) сауда алаңдарын қарастырамыз.
DEX дегеніміз не?
Орталықтандырылмаған биржа (DEX) – цифрлық активтерді басқалармен делдалсыз тікелей саудалауға болатын криптосауда платформасы. Теориялық тұрғыдан кез келген тең деңгейлі своптау процесі орталықтандырылмаған сауданы түзуі мүмкін. Бірақ бұл мақалада бізді ең алдымен орталықтандырылған биржалардың негізгі функцияларын эмуляциялайтын платформа қызықтырады.
Орталықтандырылған биржалардан айырмашылығы – DEX биржалары қаражатыңызды толық бақылауға мүмкіндік береді. Мұның барлығы сауда-саттықты белгілі бір шарттар негізінде автоматты түрде орындайтын смарт келісімшарттар арқылы жұмыс істейді.
Орталықтандырылған биржаны пайдаланған кезде, банкке ақшаңызды сеніп тапсырғандай, компанияға криптовалютаны басқаруды сеніп тапсырасыз. DEX арқылы ешкім сіз үшін активтеріңізді ұстамайды. Оның орнына сіз блокчейн желісі арқылы басқа трейдерлермен тікелей әрекеттесесіз.
CEX және DEX айырмашылығы
Орталықтандырылған биржа (CEX) қалай жұмыс істейді
Әдеттегі орталықтандырылған биржа арқылы ақшаңызды фиат (банк аударымы немесе кредиттік/дебеттік карта арқылы) немесе криптовалюта арқылы саласыз. Криптовалютаны енгізген кезде оны басқару құқығынан айырыласыз. Сіз оны әлі де саудалай алатын болғандықтан, одан пайдалануға ыңғайлылық тұрғысынан емес, техникалық тұрғыдан айырыласыз. Оны басқа жерде пайдаланғыңыз келсе, қаражатыңызды шығарып алуыңыз керек.
Сізде қаражаттың жеке кілттері жоқ, яғни қаражатты шығарған кезде биржадан транзакцияға сіздің атыңыздан қол қоюды сұрайсыз. CEX биржасында сауда жасағанда, транзакциялар ончейн орындалмайды. Оның орнына биржа пайдаланушыларға балансты өз дерекқорында бөледі.
Жалпы жұмыс процесі CEX биржасында жақсы оңтайландырылған, себебі сауда-саттық блокчейн растауларына тәуелді емес және барлығы бір ұйымның жүйесінде орын алады. Криптовалюталарды сатып алу және сату оңайырақ, бұл ретте қосымша өнімдер мен құралдар қолжетімді.
Бұл тәуелсіздіктен айырды, себебі биржаға ақшаңызды сеніп тапсыруыңыз керек. Нәтижесінде белгілі бір контрагенттік тәуекелге барасыз. Ал егер команда еңбекпен тапқан BTC криптовалютаңызды алып қашып кетсе не болады? Хакер жүйені істен шығарып, қаражатыңызды ұрлап кетсе ше?
Көптеген пайдаланушы үшін бұл тәуекелдің келісуге боларлық деңгейі. Әсіресе, олар деректердің жылыстауын жеңілдетіп, қаржылық қылмыстың алдын алатын мықты тәжірибелері мен сақтық шаралары бар беделді биржаларды ұстанатын болса.
Орталықтандырылмаған биржа (DEX) қалай жұмыс істейді
DEX кейбір жағдайларда орталықтандырылған әріптестеріне ұқсас, бірақ басқа жағдайларда айтарлықтай ерекшеленеді. Алдымен пайдаланушылар үшін қолжетімді орталықтандырылмаған биржалардың бірнеше түрі бар екенін атап өтейік. Олардың арасындағы ортақ тақырып – тапсырыстар ончейн (смарт келісімшарттар арқылы) орындалады және пайдаланушылар ешқандай жағдайда қаражаттарын сақтауды құрбан етпейді.
Кроссчейн DEX биржаларын жасау бойынша бірқатар жұмыстар жасалды, бірақ олардың ең танымалдары бір блокчейндегі активтер ішінде айналады (мысалы, Ethereum немесе BNB Chain).
Ончейн тапсырыс кітаптары
Кейбір орталықтандырылмаған биржаларда барлығы ончейн орындалады (жақын арада гибрид тәсілдер туралы айтатын боламыз). Әрбір тапсырыс (сонымен қатар оны өзгерту және жою) блокчейнге жазылады. Бұл ең ашық тәсіл болуы мүмкін, өйткені сіз үшінші тараптың сізге тапсырыстарды жеткізетініне сенбейсіз және оларды жасыру мүмкіндігі жоқ.
Өкінішке орай, бұл ең пайдасыз тәсіл де болып табылады. Сіз желідегі әрбір түйіннен тапсырысты мәңгілікке жазуды сұрайтын болғандықтан, ақыры аяғында алым төлейсіз. Майнер хабарламаңызды блокчейнге қосқанша күтуіңіз керек, яғни процесс кәдімгідей қиын болуы мүмкін.
Офчейн тапсырыс кітаптары
Офчейн тапсырыс кітабы DEX биржалары DeFi қызметінің алғашқы күндерінде кең таралды, бірақ кейін басқа баламалармен ауыстырылды. Кейбір жағдайларда оларды әлі де орталықтандырылмаған деп санауға болады, бірақ әрбір тапсырысты блокчейнге жариялаудың орнына, олар басқа жерде орналастырылды.
Мысалы, сізде тапсырыс кітабына толығымен жауапты орталықтандырылған ұйым болуы мүмкін, бұл оларды DEX биржаларының басқа түрлеріне қарағанда «орталықтандырылмау деңгейі төменірек» етеді. Бұл модельде де бірқатар тәуекелдер болды. Жауапты тұлға арам ниетті болса, олар нарықты белгілі бір дәрежеде ойната алады (мысалы, тапсырыстың алдында жүру немесе бұрмалау арқылы).
Автоматтандырылған маркет-мейкерлер (AMM)
Автоматтандырылған маркет-мейкер (AMM) моделі тапсырыс кітаптары идеясын жояды. Ол үшін мейкерлер немесе тейкерлер қажет емес, тек пайдаланушылар, ойын теориясы және аздап формула сиқыры қажет болады.
Бұл – қазіргі таңда DEX әлеміндегі ең танымал опция. Тапсырыс кітабының орнына AMM жүйелері өтімділік пулдары деп аталатын нәрсені пайдаланады. Бұл пулдар пайдаланушылар өз криптовалютасын ортақ пулға салған кезде жасалса, сауда-саттық бағаны белгілейтін формула негізінде жүзеге асады. Артықшылығы неде? Сатып алушының немесе сатушының тапсырысыңызды орындауын күтпестен, кез келген уақытта сауда жасай аласыз.
Мысалы, ең танымал AMM жүйелерінің бірі Uniswap бағаларды анықтау үшін тұрақты өнім формуласын (x * y = k) пайдаланады. Өтімділік провайдерлері жүйенің жұмысын қамтамасыз ететін осы пулдарға үлес қосу арқылы алымдар алады.
AMM жүйелерінің ерекшеліктері олардың жүзеге асырылуына тәуелді. Жалпы алғанда олар пайдаланушының қатысуын қамтамасыз ету үшін көптеген смарт келісімшартты біріктіріп, смарт келісімшарттарды ұсынады.
Қазіргі уақытта қолжетімді AMM негізіндегі DEX биржалары салыстырмалы түрде ыңғайлы және MetaMask немесе Trust Wallet сияқты әмияндармен біріктірілген. Алайда DEX биржаларының басқа нысандары сияқты, сауда-саттықты реттеу үшін ончейн транзакция жасалуы керек.
Танымал DEX биржалары
DEX қалай жұмыс істейтінін айттық, енді кейбір ірі ойыншыларды атап өтейік:
Uniswap: Uniswap – сауданы жеңілдететін және танымал орталықтандырылмаған AMM. Оның өтімділік пулының моделі, мультичейн қолдауы және пайдалануға ыңғайлылығы оны ең танымал DEX биржаларының біріне айналдырды.
SushiSwap: Бастапқыда Uniswap форкы болған SushiSwap басқару токендері мен өтімділік майнингінің сыйақылары сияқты қосымша мүмкіндіктерді енгізу арқылы түпнұсқа үлгісін кеңейтіп, пайдаланушыларды бірегей ынталандыру әрекеттері арқылы тартады.
PancakeSwap: BNB Smart Chain (BSC) негізінде жасалған PancakeSwap биржасы Ethereum негізіндегі DEX биржаларымен салыстырғанда төмен алымдарымен белгілі, сол себепті пайдаланушылардың барлық түрлері үшін танымал таңдау болып табылады.
DEX пайдалану артықшылықтары
DEX орталықтандырылған биржаларға қарағанда бірнеше қызықты артықшылық ұсынады:
Өз бетінше сақтау: әмияныңыздан тікелей қосылып, сауда жасап, қаражатыңызды толық басқара аласыз. Қаражатыңызды басқару үшін басқа біреуге сенудің қажеті жоқ.
Жаһандық қолжетімділік: криптовалюта әмияны мен интернет байланысы бар кез келген адам DEX-ті пайдалана алады.
Тізімде жоқ токендер: орталықтандырылған биржалар тізімінде жоқ токендерді сұраныс пен ұсыныс жеткілікті болған жағдайда DEX биржаларында әлі де сатуға болады.
Ашықтық: әрбір сауда мен әрекет блокчейнге жазылады, яғни кез келген адам транзакцияларды тексере алады. Бұл сенімнің жоғары деңгейін тудырады.
DEX пайдаланудың қиындықтары мен тәуекелдері
Барлығы сияқты, DEX биржалары да мінсіз емес. Назар аудару керек мынадай нәрселер бар:
Смарт келісімшарт тәуекелдері: DEX смарт келісімшарттарға сүйенеді, олар жазылған код қаншалықты жақсы болса, соншалықты жақсы. Қате немесе кемшілік болса, оны хакерлер пайдаланып, бұл айтарлықтай шығын әкелуі мүмкін.
Өтімділік мәселелері: кішігірім DEX биржаларының өтімділігі жеткіліксіз болуы мүмкін, яғни саудаңызға сатып алушы немесе сатушы табу қиынға соғады. Бұл сіз төлейтін баға күтілгеннен жоғары болатын құлдилау жағдайына әкелуі мүмкін.
Пайдаланушы тәжірибесі: DEX жаңадан бастаушылар үшін қиын болуы мүмкін. Сіз криптовалюта әмияныңызды басқарып, сид-фразаны қауіпсіз сақтап, газ алымын түсінуіңіз және блокчейн транзакцияларының қалай жұмыс істейтінін білуіңіз қажет. Бұл орталықтандырылған биржадағыдай шотқа кіру сияқты қарапайым емес.
Алдында жүру: DEX биржасында сауданы жіберген кезде, ол өңделмей тұрып басқалар көре алады. Егер транзакция алымдары жылдамырақ біреу сізден озып кетсе, олар саудаңызды жақсырақ бағамен тартып ала алады.
Алымдар: сіз қолданатын блокчейнге байланысты, әсіресе, желі шамадан тыс жүктелген кезде, алымдар салыстырмалы түрде жоғары болуы мүмкін.
DEX биржаларының болашағы қалай болады?
2-деңгейлі масштабтау шешімдеріндегі (мысалы, жиынтықтар мен сайдчейндер) жетістіктер есебінен біз тезірек әрі арзанырақ транзакцияларды көретін боламыз.
Сонымен қатар орталықтандырылмаған автономды ұйымдар (DAO) арқылы басқару танымал болып келеді. Көптеген DEX биржалары пайдаланушылардың маңызды шешімдерге дауыс беруіне жағдай жасайтын басқару токендерін енгізіп жатыр. Бұл қауымдастыққа платформаның болашағын көбірек бақылауға мүмкіндік береді.
Тағы бір қызықты сала – пайдаланушыларға әртүрлі блокчейндер арқылы активтерді саудалауға мүмкіндік беретін кроссчейн сауда. Бұл әлі бастамасы болғанымен, DEX биржаларын жан-жақты әрі пайдаланушыға ыңғайлы ететін түбегейлі өзгеріс болып табылады.
Қорытынды ойлар
DEX биржалары криптовалюта саудасы туралы ойымызды өзгертеді. Делдалдарды қажет етпестен, пайдаланушыларға өз активтерін бақылауға мүмкіндік беру және қаржылық қызметтерге жаһандық қолжетімділікті қамтамасыз ету арқылы олар орталықтандырылған биржаларға тартымды балама ұсынады.
Еңсеру керек қиындықтар әлі болса да, оның болашағы жарқын. Орталықтандырылмаған қаржыны пайдаланатын пайдаланушылар көбейген сайын, DEX биржалары цифрлық активтерімізді саудалау және басқару үрдісінде үлкен рөл атқаруы мүмкін.
Орталықтандырылмаған саудаға қызығушылық танытсаңыз, DEX зерттеуге тұрарлық болуы мүмкін. Үй тапсырмасын орындап, жеке кілттеріңізді қауіпсіз сақтауды және қауіптерден хабардар болуды ұмытпаңыз.
Қосымша оқитын материалдар
Жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдеме: бұл контент сізге «сол қалпында» тек жалпы ақпарат және білім беру мақсаттарында, ешқандай мәлімдемесіз немесе кепілдіксіз ұсынылады. Ол қаржылық, құқықтық немесе басқа кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек, сондай-ақ қандай да бір нақты өнімді немесе қызметті сатып алуды ұсынуға арналмаған. Кеңесті тиісті кәсіби кеңесшілерден алуыңыз керек. Мақаланы үшінші тарап қатысушысы жазған жағдайда, айтылған пікірлер үшінші тарап қатысушысына тиесілі екенін және Binance Academy пікірін білдірмейтінін ескеріңіз. Қосымша мәліметтер алу үшін осы жерден біздің жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдемеміздің толық мәтінін оқыңыз. Цифрлық активтердің бағасы тұрақсыз болуы мүмкін. Инвестицияңыздың құны төмендеуі немесе жоғарылауы мүмкін және инвестицияланған соманы қайтара алмауыңыз мүмкін. Инвестициялық шешімдеріңізге тек сіз жауаптысыз және Binance Academy сізде туындауы мүмкін шығындар үшін жауап бермейді. Бұл материал қаржылық, құқықтық немесе басқа кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек. Қосымша ақпарат алу үшін Пайдалану шарттары мен Тәуекел туралы ескертуді қараңыз.