Негізгі тұжырымдамалар
Криптовалюталар – криптография арқылы қорғалған цифрлық валюталар. Олар блокчейн технологиясы арқылы жұмыс істейді, бұл пайдаланушыларға орталықтандырылмаған, тең деңгейлі (P2P) желі арқылы активтерді жіберуге және алуға мүмкіндік береді.
Bitcoin, ETH, BNB, USDT және SOL – нарықты капиталдандыру бойынша үздік криптовалюталардың кейбір мысалдары.
Криптовалюталарға криптовалюта әмияндары немесе биржалар арқылы қол жеткізуге болады. Адамдар әмияндарда «сақталған» деп жиі айтатынымен, баланстар шын мәнінде блокчейнге жазылады.
Криптовалюта дегеніміз не?
Криптовалюта – криптографиямен қорғалған цифрлық валюта. Бұл, әдетте, айырбас құралы ретінде пайдаланылатын цифрлық актив. Криптовалюталар жаһандық деңгейде 24/7 режимінде және банктер мен төлем процессорлары сияқты делдалдардан тәуелсіз жұмыс істей алады.
Криптовалюталардың орталықтандырылмаған сипаты жеке тұлғалар арасындағы тең деңгейлі (P2P) транзакцияларды жеңілдетеді. Осылайша физикалық әмияндар мен банк шоттарының орнына адамдар өздерінің криптовалюталарына бірегей криптовалюта әмияндары немесе Binance сияқты криптовалюта биржалары арқылы қол жеткізеді.
Бірінші криптовалюта
Bitcoin – бірінші және ең танымал криптовалюта. Оны 2009 жылы Сатоши Накамото лақап атымен жеке адам немесе топ құрған. Содан бері мыңдаған криптовалюта пайда болды, олардың әрқайсысының бірегей сипаттамалары мен мақсаттары бар.
Дәстүрлі фиат валюталары сияқты, криптовалюталарды айырбас құралы ретінде пайдалануға болады. Алайда криптовалюталарды пайдалану жағдайлары жылдар бойы айтарлықтай кеңейді, ал қазір орталықтандырылмаған қаржы (DeFi), жасанды интеллект, ойын, басқару, денсаулық сақтау, цифрлық коллекциялық заттар және басқалар сияқты әртүрлі салалардағы қолданбалардың кең ауқымын қамтиды.
Криптовалюта қалай жұмыс істейді?
Блокчейн желісі
Көптеген криптовалюталар орталықтандырылмаған, яғни олар блокчейн деп аталатын жалпыға ортақ тіркеушідегі транзакцияларды басқарып, жазу үшін компьютерлердің (түйіндердің) таратылған желісін пайдаланады.
Сонымен досыңызға биткоин жіберген сайын транзакцияңыз желі түйіндері арқылы бірге тексеріліп, расталуы керек.
Әрбір компьютер түйіні блокчейннің жергілікті көшірмесін сақтап, тіркеушіге жаңа деректер қосылған сайын оның көшірмесін жаңартуы керек. Тексеріліп, расталғаннан кейін криптовалюта транзакциялары блокчейн дерекқорында тұрақты түрде тіркеледі.
Таратылған архитектура желінің қауіпсіздігін арттырады, себебі алаяқтар пайдаланатын ешқандай қателік нүктесі болмайды. Түйін жарамсыз транзакцияларды тексеруге тырысса немесе дұрыс әрекет жасамаса, олар желіден тез шығарылады.
Криптография
Криптовалюталар транзакцияларды қорғау, деректердің тұтастығын сақтау және қосымша бірліктердің жасалуын бақылау үшін криптографияны пайдаланады. Әмияныңызды ашып, криптовалюта транзакциясын жасағанда, сіз цифрлық қолтаңбаны жасау үшін жеке кілтіңізді пайдаланасыз. Содан кейін желі қолтаңбаңызды тексереді және барлығы жақсы болса, транзакцияңыз жаңа блокқа қосылады.
Блокчейн – байланыстырылған блоктар тізбегі, сондықтан блокты блокчейн тіркеушісіндегі көптеген беттердің бірі ретінде қарастыруға болады. Әрбір блокта басқа нәрселермен қатар, криптовалюта транзакцияларының бірегей тізімі бар.
Криптовалютаны бірегей ететін не нәрсе?
Криптовалюталар әртүрлі экожүйелерге оларды дәстүрлі протоколдар мен валюталардан ерекшелендіретін инновациялық мүмкіндіктерді енгізу арқылы әсер етті. Криптовалюталардың кейбір ерекше аспектілеріне мыналар жатады:
1. Орталықсыздандыру
Криптовалюталар пайдаланушыларға өз активтерін толық бақылауға мүмкіндік береді. Олардың орталықтандырылмаған архитектурасы орталық органның қажеттілігін жояды. Бұл үлкен автономияға, сондай-ақ бір субъектінің айла-шарғысына немесе бақылауына осалдықты азайтады.
2. Ашықтық және тұрақтылық
Блокчейн технологиясы барлық транзакцияны жалпыға қолжетімді, ашық және бұрмаланбайтын тіркеушіге жазады. Блокчейнге транзакция қосылғаннан кейін оны өзгерту немесе жою іс жүзінде мүмкін емес.
3. Бағдарламалау мүмкіндігі
ETH сияқты көптеген криптовалюталар ашық және бағдарламаланады, бұл әзірлеушілерге орталықтандырылмаған қолданбаларды (DApp қолданбалары) және блокчейндердің үстіне басқа инновациялық шешімдерді жасау үшін смарт келісімшарттарды қолдануға мүмкіндік береді. Шектеусіз блокчейндер ашық бастапқы код болғандықтан, кез келген адам өзінің DApp қолданбаларын жасау үшін блокчейннің үстінен кодты орналастыра алады.
4. Шексіздік
Криптовалюталарды әлемнің кез келген жеріне жіберуге және алуға болады, бұл жаһандық операциялар мен ақша аударымдары үшін өте қолайлы.
5. Шектеулі ұсыныс
Көптеген криптовалюталардың саны шектеулі. Мысалы, Bitcoin криптовалютасының эмиссиялық мөлшерлемесін болжауға болады және максималды саны 21 миллион монетадан тұрады, бұл оның құндылық қоймасы ретіндегі әлеуетіне ықпал етеді. Шектеулі ұсыныс инфляцияның алдын алуға көмектеседі және уақыт өте келе сұраныстың артуына жағдай жасауы мүмкін.
Криптовалютадағы нарық капиталы дегеніміз не?
Криптовалюта нарығының капиталы – криптовалютаның салыстырмалы өлшемі мен құнын анықтау үшін қолданылатын көрсеткіш. Оны монетаның ағымдағы бағасын айналымдағы монеталардың жалпы санына көбейту арқылы есептеуге болады:
Нарық капиталы = айналымдағы элементтердің болжалды саны x баға
Криптовалюталарды бағалау үшін криптовалютаның нарық капиталы жиі пайдаланылады, жоғары нарық капиталы, әдетте, неғұрлым тұрақты және кеңінен қабылданған криптовалютаны көрсетеді. Керісінше, төменгі нарық капиталы, әдетте, алыпсатарлық немесе құбылмалы активті білдіреді.
Дегенмен бұл криптовалюта әлеуетін бағалау кезінде ескерілетін көптеген фактордың бірі ғана екенін ескеріңіз. Зерттеу кезінде технология, топ, токеномика және пайдалану жағдайлары сияқты тағы бірнеше факторды да ескеру қажет.
Нарық капиталы бойынша үздік 5 криптовалюта
Мыңдаған криптовалютаның ішінде бес көрнекті мысалға Bitcoin (BTC) және танымал ETH, BNB, USDT және SOL альткоиндары кіреді. 2024 жылдың қараша айындағы жағдай бойынша бұлар – нарықты капиталдандыру саласындағы үздік 5 криптовалюта.
Bitcoin (BTC)
Сатоши Накамото бүркеншік атымен жасалған BTC – бірінші және ең танымал криптовалюта. Ол жинақтау және айырбас құралы ретінде кеңінен қолданылады.
Bitcoin криптовалютасы жұмыс дәлелі (PoW) деп аталатын консенсус механизмін пайдаланады, онда майнерлер блок сыйақылары үшін транзакцияларды тексеру бойынша бәсекелеседі. Сонымен қатар BTC криптовалютасының саны 21 миллион монетамен шектеліп, оны салыстырмалы түрде тапшы етеді және оның «цифрлық алтын» ретіндегі беделіне ықпал етеді.
Ether (ETH)
Ether (ETH) – Ethereum блокчейнінің жергілікті монетасы. Виталик Бутерин жасаған Ethereum орталықтандырылмаған желі жұмысын қамтамасыз етіп, онда әзірлеушілер смарт келісімшарттар көмегімен DApp қолданбаларын құра алады.
Ethereum бастапқыда жұмыс дәлелін (PoW) пайдаланды, бірақ кейін тиімділікті арттырып, қуат тұтынуды азайту үшін иелік дәлелі (PoS) жүйесіне көшті. Бұл ауысым пайдаланушыларға транзакцияларды тексеріп, есептеу қуатын пайдаланатын түйіндер арқылы емес, олардың ETH криптовалютасын бәске тігу арқылы желіні қорғауға мүмкіндік берді.
BNB
BNB 2017 жылы Ethereum блокчейнінде ERC-20 токені ретінде ұсынылды. 2019 жылы BNB өзінің блокчейніне көшіп, қазір BNB Chain экожүйесінің жергілікті криптовалютасы болып табылады.
Ethereum сияқты BNB Chain басқа блокчейндермен салыстырғанда төмен транзакция алымдары мен жылдам өңдеу уақыттарын ұсынатын смарт келісімшарттар мен DApp қолданбаларына арналған ортаны қамтамасыз етеді.
BNB криптовалютасында стейкинг, BNB Chain бойынша транзакция алымдарын төлеу, Binance жүйесінде сауда алымдарын төлеу және Launchpool токендерін сатуға қатысу сияқты көптеген пайдалану тәсілдері бар. Сонымен қатар BNB автоматты түрде жағу механизмі BNB жеткізуді шектеп, тапшылық жасауға көмектеседі.
Tether (USDT)
USDT – 2014 жылы Tether Limited Inc компаниясы шығарған АҚШ долларына бекітілген тұрақты стейблкоин. Стейблкоиндар – АҚШ доллары немесе басқа да фиат валютасы сияқты резервтік активке қатысты тұрақты бағаны ұстауға арналған криптовалюталар.
USDT жағдайында әрбір токен компанияның резервтеріндегі активтердің баламалы сомасымен қамтамасыз етіледі. USDT сияқты стейблкоиндар криптовалюта және фиат валюталары арасындағы айырбастауға байланысты қосымша шығындар мен кідірістерді болдырмайды.
Solana (SOL)
SOL – Solana блокчейнінің жергілікті криптовалютасы. Solana – 2020 жылы іске қосылған үшінші буын Иелік дәлелі (PoS) блокчейні. Ол жоғары өткізу қабілеттігін, жылдам транзакцияларды және төмен алымдарды қамтамасыз ету үшін көптеген бірегей инновация енгізді.
Криптовалютаға қалай қауіпсіз инвестициялауға болады
Басқа да қаржылық активтер сияқты криптовалютаға инвестициялау қауіпті болуы және қаржылық шығын келтіруі мүмкін. Мұнда криптовалютаны сатып алу мен сатуды қауіпсіз ету үшін алты маңызды кеңес берілген:
1. Өз бетіңізше зерттеу жүргізіңіз
DYOR аббревиатурасы «өз бетіңізше зерттеу жүргізу» дегенді білдіреді. Кез келген криптовалютаға инвестиция салмас бұрын блокчейн технологиясының негіздерін, мысалы, криптовалюта түрлері мен нарық динамикасын түсіну маңызды.
Кітаптар, блогтар, подкастар мен форумдар – мұны бастау үшін жақсы орын. Сондай-ақ негізделген шешімдер қабылдау үшін әртүрлі криптовалюталарға қатысты жобалар, командалар және технологиялар туралы білуіңіз керек.
2. Алаяқтықтан сақ болыңыз
Криптовалюта кеңістігі инновациялар мен қызықты өнімдерге толы, бірақ, өкінішке орай, криптовалюта алаяқтықтарының көптеген түрі бар. Интернетте бейтаныс адамдарға сенбеңіз және пирамида мен понзи схемаларынан сақ болыңыз.
Көмек қажет болса, ресми тұтынушыларды қолдау арналарына хабарласыңыз. Фишинг, мультисиг, эйрдроп және тегін сыйлық беру алаяқтықтарынан сақ болыңыз. Жалған (шынайы емес) профильдерге түсіп қалмас үшін әлеуметтік желі шоттарын мұқият тексеріңіз. Сенімді құпиясөз менеджерін пайдалануды қарастырыңыз және жеке кілттеріңіз бен сид-фразаларыңызды желіден тыс ұстаңыз. Қосымша қауіпсіздік үшін сид-фразаны да бөлуге болады.
3. Кішігірім сомадан бастаңыз
Криптовалюта нарығы құбылмалы, әсіресе танымал емес монеталарға қатысты күтпеген жағдай болуы мүмкін. Шығын болған жағдайда қалтаңызға зиян тигізбейтін шағын инвестициялардан бастау қауіпсіз және ұтымдырақ. Бұл тәсіл тәуекелге бармай-ақ нарық трендтерін жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді.
4. Хабардар болып жүріңіз
Криптовалюта саласы өте жылдам дамып отырады, сондықтан жаңалықтардан, технологиялық жетістіктер мен нормативтік жаңартулардан хабардар болу маңызды. Тәуекелге бармас бұрын жобаларды жақсы түсініп алыңыз.
5. Беделді криптовалюта биржасын таңдаңыз
Криптовалюталар үшін белгілі және қауіпсіз криптовалюта биржасын таңдау сіздің басты басымдығыңыз болуы керек. Егер Binance биржасы сіздің аймағыңызда қолжетімді болмаса, сауда көлеміне, алымдарға, тұтынушылар қолдауына, қауіпсіздікке, интерфейске және қолжетімді криптовалюталарға қатысты әртүрлі опцияларды салыстырудан бастаңыз.
6. Тәуекелдерді басқару тәжірибесі
Кез келген криптовалютаға инвестиция салмас бұрын, кейбір тәуекелдерді басқару әдістерін енгізу өте маңызды. Мысалы, жоғалту кезінде қиналып қалмайтын соманы инвестициялау және ықтимал шығындарды шектеу үшін стоп-лосс тапсырыстарын орнату үлкен айырмашылық тудыруы мүмкін.
Криптовалюта туралы ақпар дегеніміз не?
Криптовалюта туралы ақпар – блокчейн жобасының мәліметтері мен техникалық сипаттамаларын түсіндіретін құжат. Әдетте ол жобаның мақсаттары, оның қалай жұмыс істейтіні, оның технологиясы, тартылған топ, жобаның токеномикасы және әзірлеу мен енгізудің жол картасы сияқты ақпаратты қамтиды.
Криптовалюта туралы ақпарлар жобаның мақсаты мен ықтимал артықшылықтарын түсіндіре отырып, толық нұсқаулық ретінде қызмет етеді. Инвесторлар мен қауымдастық мүшелері инвестициялаудан бұрын криптовалюта жобасының заңдылығы мен әлеуетін бағалау үшін ақпарларды жиі қарап, мұқият тексереді.
Алайда ақпарға арналған стандарттар немесе ережелер жоқ және олар жаңылыстыруы немесе қате болуы мүмкін. Криптожобалар өздерінің ақпарларына қалаған нәрсені жаза алады. Бұл ретте құжаттағы шағымдардың растығын тексеру жауапкершілігі пайдаланушыларға жүктеледі.
Қорытынды ойлар
Криптовалюта ақша және қаржылық операциялар туралы ойлаудың жаңа әдісін енгізді. Кейбіреулер ол ақырында дәстүрлі қаржылық жүйелерді алмастыра алады деп сенеді, ал басқалары оны қолданыстағы жүйелерге қосымша ретінде қарастырады. Алайда криптовалюта қаржы мен технологияға әсер етіп, олардың ықпалы өсе береді.
Қосымша оқитын материалдар
Жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдеме: MiCA талаптарына сәйкес, рұқсат етілмеген стейблкоиндар бойынша ЕЭА аумағындағы пайдаланушыларға шектеулер қойылуы мүмкін. Қосымша ақпарат алу үшін осы жерді басыңыз.
Жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдеме және тәуекел туралы ескерту: бұл контент сізге «сол қалпында» тек жалпы ақпарат және білім беру мақсаттарына, ешқандай мәлімдемесіз немесе кепілдіксіз ұсынылады. Ол қаржылық, құқықтық немесе басқа кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек, сондай-ақ қандай да бір нақты өнімді немесе қызметті сатып алуды ұсынуға арналмаған. Кеңесті тиісті кәсіби кеңесшілерден алуыңыз керек. Мақаланы үшінші тарап қатысушысы жазған жағдайда, айтылған пікірлер үшінші тарап қатысушысына тиесілі екенін және Binance Academy пікірін білдірмейтінін ескеріңіз. Қосымша мәліметтер алу үшін осы жерден біздің жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдемеміздің толық мәтінін оқыңыз. Цифрлық активтердің бағасы тұрақсыз болуы мүмкін. Инвестицияңыздың құны төмендеуі немесе жоғарылауы мүмкін және инвестицияланған соманы қайтара алмауыңыз мүмкін. Инвестициялық шешімдеріңізге тек сіз жауаптысыз және Binance Academy сізде туындауы мүмкін шығындар үшін жауап бермейді. Бұл материал қаржылық, құқықтық немесе басқа кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек. Қосымша ақпарат алу үшін Пайдалану шарттары мен Тәуекел туралы ескертуді қараңыз.