TL; DR
Орталықтандырылмаған қолданбалар (DApp) блокчейн желілерінің үстінен жұмыс істейтін қолданбалар болып табылады.
Биткоин пайда болғаннан бері блокчейндер жаңа функциялар қосып, цифрлық валютадан тыс жағдайларды пайдалану үшін дамыды. Осындай жаңа бағыттардың бірі – қаржы мен ойын-сауық сияқты көптеген дәстүрлі салалар мен қызметтердің мүмкіндіктерін кеңейтетін DApp қолданбалары.
DApp қолданбалары әртүрлі кеңейтілген мүмкіндіктерді ұсынса да, олар қауіпсіздікті бұзудан немесе пайдаланушы тарапынан болатын хакерлік әрекеттерден толық қорғалмауы мүмкін.
Орталықсыздандыру дегеніміз не?
Орталықсыздандыру бір ұйым немесе жеке тұлға орнына желі немесе жүйе бойынша басқару, бақылау және шешім қабылдауды таратуды білдіреді. Орталықсыздандыру барлық шешімді қабылдайтын бір субъектінің орнына бірнеше қатысушы арасында жауапкершілік пен өкілеттікті тарату арқылы сипатталады.
Орталықтандырылған жүйелерде, әдетте, жүйеге толық бақылау жасайтын орталық орган немесе ұйым болады. Бұл орталық орган барлық маңызды шешімдерді қабылдап, ережелер мен қағидаларды орындайды.
Орталықсыздандыру, керісінше, шешім қабылдау және қатысушылардың кеңірек желісін бақылау өкілеттігін таратуға бағытталған. Бұған бірнеше компьютер (түйіндер) ортақ дерекқорды сақтайтын және транзакцияларды тексеретін блокчейн сияқты технологияларды қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Әрбір түйінде барлық дерекқордың көшірмесі болады, бұл ешқандай нысанның жүйені толық бақылауға ие болмауын қамтамасыз етеді.
Орталықсыздандыру әртүрлі салалар мен бағыттарда қолданылады. Мысалы, криптовалюталар және орталықтандырылмаған қаржы (DeFi) дәстүрлі банктерге сүйенбестен қаржылық жүйелерді құруға бағытталған. Сол сияқты орталықтандырылмаған автономды ұйымдар (DAO) сияқты орталықтандырылмаған басқару үлгілері қауымдастықтарға орталық органның үстемдігінсіз ұжымдық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді.
DApp дегеніміз не?
Орталықтандырылмаған қолданба немесе DApp – блокчейнде жұмыс істейтін қолданба. Олар құрастырылатын блокчейндердің мүмкіндіктерін пайдалана отырып, DApp қолданбалары дәстүрлі қолданбаларға қарағанда көбірек қауіпсіздік, ашықтық және автономдылық деңгейін қамтамасыз ете алады. Бұл бақылауды бірнеше қатысушы арасында тарату арқылы жүзеге асырылады. Сондықтан DApp қолданбасын пайдаланған кезде мәліметтеріңізді бір компания немесе сервер басқармайды, олар блокчейнге жазылады және желідегі бірнеше түйін арқылы тексеріледі.
DApp әлеуметтік желілерін толығырақ қарастырайық. Бірдеңені жариялаған кезде, ол желідегі барлық адамға көрінетін блокчейнде сақталады. Бұл мәліметтеріңіз компанияға тиесілі орталықтандырылған дерекқорда сақталатын кәдімгі әлеуметтік желі қолданбаларынан ерекшеленеді. Ақпаратты тексеретін бірнеше компьютер арқылы қолданба авторына деректеріңізді манипуляциялау немесе монетизациялау қиынға соғады.
DApp қолданбаларының әртүрлі мақсаттары мен функциялары болуы мүмкін. Кейбіреулер DeFi немесе банкке сенім артпай басқаларға тікелей ақша жіберуге болатын төлем жүйелері сияқты қаржылық транзакцияларға назар аударады. Басқалары ойынға, жеткізу тізбегін басқаруға, дауыс беру жүйелеріне немесе тіпті цифрлық өнер мен коллекциялық заттарды жасауға қатысты болуы мүмкін.
DApp қолданбалары қалай жұмыс істейді?
DApp қолданбалары – смарт келісімшарттармен жұмыс істейтін қолданбалар. Олардың бэк-энд коды бөлінген тең деңгейлі (P2P) желілерде жұмыс істейді. Смарт келісімшарт компьютер кодымен орындалатын алдын ала анықталған ережелер жиынтығы ретінде жұмыс істейді. Белгілі бір шарттар орындалған жағдайда, барлық желі түйіндері келісімшартта көрсетілген тапсырмаларды орындайды.
Блокчейнге смарт келісімшарт орнатылғаннан кейін кодты өзгерту немесе жою қиын. Осылайша DApp әзірлеген топ тарап кетсе де, пайдаланушылар DApp қолданбасына әлі де қол жеткізіп, пайдалана алады.
DApp қолданбаларының қандай артықшылықтары бар?
Терең зерттемес бұрын DApp қолданбаларының артықшылықтары мен кемшіліктері нақты қолданбаға, блокчейн желісіне және пайдаланушы перспективасына байланысты өзгеруі мүмкін екенін ескерген жөн. Осы орайда олармен байланысты жалпы функцияларды түсіндіреміз.
Ашықтық
DApp қолданбалары әдетте өте ашық блокчейндерді пайдаланады. Барлық транзакциялар мен әрекеттер жалпыға ортақ реестрге жазылып, кез келген адамға деректерді тексеруге мүмкіндік береді.
Автономия және жеке меншік
DApp қолданбалары орталықтандырылмаған желілерде жұмыс істейтіндіктен, пайдаланушылар делдалдарға немесе орталық билік органдарына сенбей, өз деректері мен активтерін иемденіп, басқалармен тікелей өзара әрекеттесе алады.
Инновация және қауымдастық ынтымақтастығы
DApp қолданбалары әзірлеушілерге ағымдағы платформалар мен протоколдарды құруға мүмкіндік беру арқылы көбіне инновацияларды ынталандырады. Оған қоса DApp қолданбалары тиісті қолданбаны жақсартып, жетілдіру үшін әзірлеушілер мен қауымдастықтар арасындағы ынтымақтастықты ынталандыратын ашық компоненттерге ие болуы мүмкін.
DApp қолданбаларының қандай кемшіліктері бар?
Масштабтау мүмкіндігі
DApp қолданбаларының ең үлкен қиындықтарының бірі – масштабтау. Кейбір блокчейндерде өңдеу жылдамдығы мен сыйымдылығына қатысты шектеулер бар, бұл транзакция уақытының баяулауына және жоғары шығындарға әкелуі мүмкін. Масштабтау, әсіресе, пайдаланушылар мен транзакциялар саны артқан кезде маңызды проблемаға айналады.
Пайдаланушы тәжірибесі
Қазіргі уақытта DApp қолданбаларында пайдаланушы интерфейсі дәстүрлі орталықтандырылған қолданбаларға қарағанда күрделірек келеді. Блокчейн желілерімен өзара әрекеттесіп, цифрлық әмияндарды басқару және негізгі технологияны түсіну кейбір пайдаланушылар үшін біраз үйренуді қажет етуі мүмкін.
Басқару қиындықтары
Орталықтандырылмаған шешім қабылдау басқару қиындықтарын тудыруы мүмкін. DApp әзірлеуге және дамытуға бірнеше мүдделі тарап қатысқан кезде, өзгерістер туралы консенсусқа жету немесе дауларды шешу орталықтандырылған шешім қабылдауға қарағанда қиынырақ және бейнетті болуы мүмкін.
Ағымдағы DApp қолдану жағдайлары қандай?
DApp экожүйесі үнемі дамып келеді және технология жетілген сайын әртүрлі салаларда жаңа инновациялық қолданбалар әзірленіп жатыр. DApp экожүйесіндегі ең танымал санаттарды қарастырайық.
Орталықтандырылмаған қаржы (DeFi)
DeFi жүйесі блокчейн кеңістігінде айтарлықтай тартымдылыққа ие болды және қазірдің өзінде несиелеу, қарыз алу, орталықтандырылмаған биржалар, стейблкоиндар, кіріс фермерлігі және активтерді автоматтандырылған басқару сияқты қаржылық қызметтерді ұсынады. DeFi DApp қолданбалары дәстүрлі қаржы жүйелеріне ашық, шектеусіз және мөлдір баламаларды ұсынуға бағытталған.
Өзара алмастырылмайтын токен (NFT) платформалары
NFT токендері барған сайын танымал болып келеді, олар блокчейн желілерінде бірегей цифрлық активтер жасап, сатуға мүмкіндік береді. Бұл салада DApp қолданбалары суретшілерге, авторларға және коллекционерлерге цифрлық өнерді, коллекциялық заттарды, виртуалды жылжымайтын мүлікті және т.б. токендеу мен саудалауға мүмкіндік береді.
Ойын және виртуалды әлемдер
DApp қолданбалары орталықтандырылмаған ойын платформалары мен виртуалды әлемдерді жасауды жеңілдетеді, онда ойыншылар ойын ішіндегі активтерді қауіпсіз иеленіп, саудалай алады. Бұл DApp қолданбалары виртуалды элементтердің тексерілетін тапшылығы мен меншіктік құқығын анықтау үшін блокчейн технологиясын жиі пайдаланады.
Басқару және дауыс беру
DApp қолданбалары қауымдастықтарға ұжымдық шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін орталықтандырылмаған басқару және дауыс беру жүйелерін ұсынады. Бұл DApp қолданбалары ұсыныстарға дауыс беру, ресурстарды бөлу және қауымдастық немесе ұйым ішіндегі өзгерістерді енгізуге ашық және тексерілетін процесті қамтамасыз етеді.
Орталықтандырылмаған сақтау және есептеу
DApp қолданбалары орталықтандырылмаған сақтау және есептеу шешімдерін де зерттейді. Орталықтандырылған серверлерге сенудің орнына, бұл DApp қолданбалары деректерді қауіпсіз сақтап, өңдеуге арналған таратылған желілерді пайдаланады, бұл ақаудың дара нүктелеріне тәуелділікті төмендетіп, деректер қорғанысын жақсартуы мүмкін.
Сәйкестендіру және аутентификация
Кейбір DApp қолданбалары орталықтандырылмаған сәйкестендіру және аутентификация шешімдерін қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл DApp қолданбалары пайдаланушыларға жеке деректерін көбірек бақылап, орталықтандырылған органдарға сенбей-ақ қауіпсіз басқаруға және жеке басын дәлелдеуге мүмкіндік береді.
DApp қолданбаларының тәуекелдері қандай?
Кез келген басқа технологиялар сияқты DApp қолданбаларының өзіндік тәуекелдер жиынтығы бар. Пайдаланушыларды көп жағдайда алаңдататын бірінші мәселелердің бірі – техникалық осалдықтар, себебі мұнда делдалдар жоқ. Мәселелерді шешу үшін әдетте маңызды сақтық шаралары мен смарт келісімшарттардағы қатені анықтау сыйақысы бағдарламалары бар болса да, смарт келісімшарттардың әлі де осалдықтары болуы және қастық ойлаушылар мұны пайдаланып, қаржылық шығынға немесе күтпеген салдарларға әкелуі мүмкін.
Әмияндар, биржалар немесе негізгі блокчейн инфрақұрылымы да хакерлердің нысанасына айналуы мүмкін. Пайдаланушылар жеке кілттеріне абай болуы керек, фишинг әрекеттерінен аулақ болып, беделді әмияндар мен платформаларды пайдалануы керек.
DApp қолданбалары көптеген артықшылықты ұсынса да, олар пайдаланушылардан өздерінің жеке кілттері мен цифрлық активтерін басқаруды талап етеді. Жеке кілттердің жоғалуы немесе ашылуы сияқты негізгі басқару қателері активтердің қалпына келтірілместен жоғалуына әкелуі мүмкін.
Пайдаланушылар жеке зерттеулер жүргізіп, нақты DApp қолданбаларымен байланысты тәуекелдерді түсінгені және беделді әмияндарды пайдаланып, қауіпсіздіктің ең жақсы тәжірибелері туралы хабардар болғаны және DApp қолданбаларымен әрекеттесу кезінде абай болу сияқты қажетті сақтық шараларын қабылдағаны жөн.
DApp қолданбаларына қалай қосылуға болады
Біріншіден, сізге DApp арнайы блокчейн желісімен жұмыс істейтін үйлесімді криптовалюта әмиянын орнату қажет. Әмиянды алғаннан кейін оны жаңа әмиян жасау және оны мықты құпиясөзбен қорғау арқылы орнатыңыз. Кейбір әмияндар қалпына келтіру фразасын қорғауды да талап етуі мүмкін.
Одан әрі әмияныңызға бірнеше криптовалюта қосқыңыз келуі мүмкін, ол монеталарды немесе токендерді әмиян мекенжайыңызға сатып алуды немесе аударуды қамтуы мүмкін. Соңында әмияныңыз арқылы веб-сайтқа немесе платформаға «Қосылу» сияқты түймені басып қосылу арқылы DApp қолданбасына кіре аласыз. Браузеріңізде кеңейтім орнатылған болса, қосылу үшін жай ғана құпиясөзді енгізуге болады.
Қорытынды ойлар
DApp қолданбалары – блокчейн технологиясының қызықты аспектісі. Олар автономия мен цензураға қарсы тұру сияқты көптеген артықшылықты ұсынады. Алайда өздерінің қиындықтары, соның ішінде шектеулі пайдаланушы тәжірибесі және смарт келісімшарттың осалдықтары сияқты ықтимал қауіптерімен бірге келеді.
DApp экожүйесі дамып келе жатқандықтан, пайдаланушылар мен әзірлеушілер осы қиындықтарды жеңіп, жауапты дамуы, қауіпсіздік пен сәйкестікке қатысты қырағы болуы керек. Үздіксіз жетілдірулер мен жақсартулар арқылы DApp қолданбалары салаларда төңкеріс жасап, жеке тұлғалардың мүмкіндіктерін кеңейтуге және технологиямен және бір-бірімізбен өзара әрекеттесу жолымызды өзгертуге жағдай жасайды.
Қосымша оқитын материалдар
Жауапкершіліктен бас тарту туралы мәлімдеме және қауіп туралы ескерту: Бұл мазмұн сізге «өзгеріссіз» тек жалпы ақпарат және ақпараттандыру мақсатында қандай да бір мәлімдемесіз немесе кепілдіксіз ұсынылады. Ол қаржылық кеңес ретінде түсінілмеуі керек және қандай да бір нақты өнімді немесе қызметті сатып алуды ұсынуға арналмаған. Сізге тиісті кәсіби кеңесшілерден кеңес алу керек. Егер мақаланы үшінші тарап авторы жазған болса, айтылған пікірлер үшінші тарап авторының пікірлері екенін және Binance Academy көзқарасын міндетті түрде көрсетпейтінін ескеріңіз. Қосымша мәліметтер алу үшін толық бас тарту туралы мәлімдемемізді осы жерден оқыңыз. Сандық активтердің бағасы құбылмалы болуы мүмкін. Инвестицияңыздың құны төмендеуі немесе жоғарылауы және инвестицияланған соманы қайтара алмауыңыз мүмкін. Инвестициялық шешімдеріңізге тек сіз жауаптысыз және Binance Academy сізде туындауы мүмкін шығындарға жауапты емес. Бұл материал қаржылық, заңдық немесе басқа да кәсіби кеңес ретінде қабылданбауы керек. Қосымша ақпарат алу үшін Пайдалану шарттарын және Тәуекел туралы ескертуді қараңыз.