Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Kriptovalyutalar kriptoqrafiya ilə qorunan rəqəmsal valyutalardır. Onlar blokçeyn texnologiyası tərəfindən dəstəklənir, istifadəçilərə mərkəzdənkənar, fərdlərarası (P2P) şəbəkə vasitəsilə aktivlər göndərib qəbul etməyə imkan verir.
Bitcoin, ETH, BNB, USDT və SOL bazar kapitallaşmasına görə ən yaxşı kriptovalyutaların bəzi nümunələridir.
Kriptovalyutalara kripto pul kisələri və ya birjalar vasitəsilə giriş imkanı əldə etmək olar. İnsanlar, adətən, onların pul kisələrində "saxlandığını" desə də, balanslar əslində blokçeyndə saxlanılır.
Kriptovalyuta nədir?
Kriptovalyuta kriptoqrafiya ilə qorunan rəqəmsal valyutadır. Bu, adətən, mübadilə vasitəsi kimi istifadə olunan rəqəmsal aktivdir. Kriptovalyutalar banklar və ödəniş emalçıları kimi vasitəçilərdən asılı olmadan qlobal miqyasda, 24/7 işləyir.
Kriptovalyutaların mərkəzdənkənar xarakteri şəxslərə birbaşa bir-biri ilə fərdlərarası (P2P) tranzaksiyalar həyata keçirməyə imkan verir. Beləliklə, insanlar fiziki pul kisələri və bank hesabları əvəzinə, kriptovalyutalarına unikal kriptovalyuta pul kisələri və ya Binance kimi kriptovalyuta birjaları vasitəsilə daxil olur.
İlk kriptovalyuta
Bitcoin ilk və ən populyar kriptovalyutadır. 2009-cu ildə Satoşi Nakamoto təxəllüsü ilə bir şəxs və ya qrup tərəfindən yaradılmışdır. O vaxtdan bəri hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri və məqsədləri olan minlərlə kriptovalyuta yaranıb.
Ənənəvi fiat valyutaları kimi kriptovalyutalar da mübadilə vasitəsi kimi istifadə edilə bilər. İllər keçdikcə kriptovalyutaların istifadəsi artmış və indi mərkəzdənkənar maliyyə (DeFi), süni intellekt, oyun, idarəetmə, səhiyyə, rəqəmsal kolleksiyalar və sairə daxil olmaqla, müxtəlif sənayelərdə geniş tətbiq sahələrini əhatə edir.
Kriptovalyutanın iş prinsipi necədir?
Blokçeyn şəbəkəsi
Əksər kriptovalyutalar mərkəzdənkənardır, yəni blokçeyn adlanan ictimai hesab dəftərində tranzaksiyaları idarə etmək və qeyd etmək üçün paylanmış kompüter şəbəkəsindən (qovşaqlar) istifadə edirlər.
Beləliklə, hər dəfə dostunuza bitcoin göndərdiyiniz zaman tranzaksiyanız şəbəkə qovşaqları tərəfindən kollektiv şəkildə yoxlanılmalı və doğrulanmalıdır.
Hər bir kompüter qovşağında blokçeynin lokal nüsxəsi saxlanılmalı və hesab dəftərinə hər dəfə yeni məlumatlar əlavə edildikdə onun nüsxəsi yenilənməlidir. Doğrulandıqdan və təsdiqləndikdən sonra kriptovalyuta tranzaksiyaları blokçeyn verilənlər bazasında daimi olaraq təhlükəsiz şəkildə saxlanılır.
Paylanmış struktur pisniyyətli tərəflərin hədəf ala biləcəyi tək bir uğursuzluq nöqtəsi olmadığına görə şəbəkənin təhlükəsizliyini artırır. Qovşaq etibarsız tranzaksiyaları doğrulamağa cəhd edərsə və ya səhv hərəkət edərsə, o, tez bir zamanda şəbəkədən çıxarılır.
Kriptoqrafiya
Kriptovalyutalar tranzaksiyaların təhlükəsizliyini təmin etmək, məlumatların bütövlüyünü saxlamaq və əlavə vahidlərin yaradılmasına nəzarət etmək üçün kriptoqrafiyadan istifadə edir. Pul kisənizi açıb kriptovalyuta tranzaksiyası icra etdiyiniz zaman rəqəmsal imza yaratmaq üçün şəxsi açarınızdan istifadə edirsiniz. Şəbəkə imzanızı yoxlayır və hər şey düzgündürsə, tranzaksiyanız yeni bloka daxil edilir.
Blokçeyn əlaqəli bloklar zənciridir, ona görə də bloku blokçeyn hesab dəftərindəki çoxsaylı səhifələrdən biri kimi təsəvvür edə bilərsiniz. Hər bir blok, digər təfərrüatlarla yanaşı, kriptovalyuta tranzaksiyalarının unikal siyahısını ehtiva edir.
Kriptovalyutanı unikal edən nədir?
Kriptovalyutalar onları ənənəvi valyutalardan və protokollardan fərqləndirən yeni xüsusiyyətlər təklif edərək müxtəlif ekosistemlərə təsir edib. Kriptovalyutaların unikal xüsusiyyətlərindən bəziləri bunlardır:
1. Mərkəzsizləşdirmə
Kriptovalyutalar istifadəçilərə aktivlərinə tam nəzarət etməyə imkan verir. Onların mərkəzdənkənar strukturu mərkəzi orqana ehtiyacı aradan qaldırır. Bu, daha çox avtonomluğa, eləcə də bir müəssisə tərəfindən manipulyasiya və ya nəzarət riskini azaldır.
2. Şəffaflıq və dəyişməzlik
Blokçeyn texnologiyası bütün tranzaksiyaları ictimai, şəffaf və saxtakarlığa qarşı qorunan hesab dəftərində qeyd edir. Tranzaksiya blokçeynə əlavə edildikdən sonra onu dəyişdirmək və ya silmək demək olar ki, mümkün deyil.
3. Proqramlaşdırılabilmə
ETH kimi bir çox kriptovalyuta açıq mənbəlidir və proqramlaşdırıla bilir, bu da tərtibatçılara blokçeynlərdə mərkəzdənkənar tətbiqlər (DApp-lər) və digər innovativ həllər yaratmaq üçün smart müqavilələr tətbiq etməyə imkan verir. İcazəsiz blokçeynlər açıq mənbəli olduğuna görə hər kəs blokçeynə kod əlavə etməklə öz DApp-ni yarada bilər.
4. Sərhədsiz
Kriptovalyutalar dünyanın istənilən yerinə göndərilə və qəbul edilə bilər ki, bu da onları qlobal tranzaksiyalar və pul köçürmələri üçün ideal hala gətirir.
5. Məhdud təchizat
Bir çox kriptovalyuta məhdud təchizata malikdir. Məsələn, Bitcoin-in proqnozlaşdırılabilən buraxılış (emissiya) dərəcəsi və maksimum 21 milyon koin təchizatı var və bu onun dəyər anbarı kimi potensialına töhfə verir. Məhdud təchizat inflyasiyanın qarşısını alır və zamanla tələbin artmasına səbəb ola bilər.
Kriptovalyutanın bazar kapitallaşması nədir?
Kriptovalyutanın bazar kapitallaşması kriptovalyutanın başqalarına nisbi ölçüsünü və dəyərini qiymətləndirmək üçün istifadə edilən ölçüdür. Onu koinin cari qiymətini dövriyyədə olan koinlərin ümumi sayına vurmaqla hesablaya bilərsiniz:
Bazar kapitallaşması = dövriyyədəki kütlə x qiymət
Kriptovalyutanın bazar kapitallaşması, adətən, kriptovalyutaları sıralamaq üçün istifadə olunur, daha yüksək bazar kapitalı, adətən, daha sabit və geniş qəbul edilən kriptovalyutanı göstərir. Əksinə, daha aşağı bazar kapitalı, adətən, daha spekulyativ və ya dəyişkən aktivi göstərir.
Bununla belə, nəzərə alın ki, bu, kriptovalyutanın potensialını qiymətləndirərkən nəzərə alınmalı olan bir çox amildən yalnız biridir. Araşdırma apararkən texnologiya, komanda, tokenomika və istifadə halları kimi bir sıra digər amillər də nəzərə alınmalıdır.
Bazar kapitallaşmasına görə ən populyar 5 kriptovalyuta
Minlərlə kriptovalyuta arasında beş diqqətəlayiq nümunəyə Bitcoin (BTC) və məşhur altcoin-lər ETH, BNB, USDT və SOL daxildir. 2024-cü ilin noyabrına olan məlumata görə, bunlar bazar kapitallaşmasına görə ən populyar 5 kriptovalyutadır.
Bitcoin (BTC)
Satoşi Nakamoto təxəllüslü şəxs və ya bir qrup tərəfindən yaradılmış BTC ilk və ən populyar kriptovalyutadır. O, dəyər anbarı və mübadilə vasitəsi kimi geniş istifadə olunur.
Bitcoin iş sübutu (PoW) adlanan konsensus mexanizmi əsasında işləyir, burada maynerlər tranzaksiyaları təsdiqləmək və blok mükafatları qazanmaq üçün rəqabət aparır. Bundan əlavə, Bitcoin-in 21 milyon koin ilə məhdudlaşdırılmış təchizatı onu kasad edir, bu da onun "rəqəmsal qızıl" kimi nüfuzunu gücləndirməyə kömək edir.
Ether (ETH)
Ether (ETH) Ethereum blokçeyninin yerli koinidir. Vitalik Buterin tərəfindən yaradılmış Ethereum tərtibatçıların smart müqavilələrdən istifadə edərək DApp-lər yarada biləcəyi mərkəzdənkənar şəbəkəni dəstəkləyir.
Ethereum əvvəlcə iş sübutu konsensusundan istifadə etdi, lakin daha sonra səmərəliliyi artırmaq və enerji istehlakını azaltmaq üçün pay sübutu (PoS) sisteminə keçdi. Bu dəyişiklik istifadəçilərə qovşaqlar vasitəsilə hesablama gücündən istifadə etmək əvəzinə, öz ETH-lərini pay qoyaraq tranzaksiyaları təsdiqləməyə və şəbəkənin təhlükəsizliyini təmin etməyə imkan verir.
BNB
BNB 2017-ci ildə Ethereum blokçeynində ERC-20 tokeni kimi təqdim edilib. 2019-cu ildə BNB öz blokçeyninə köçürüldü və indi BNB Zənciri ekosisteminin lokal kriptovalyutasıdır.
Ethereum kimi BNB Zənciri də smart müqavilələr və DApp-lər üçün platforma təmin edir, lakin digər blokçeynlərə nisbətən daha aşağı tranzaksiya ödənişi və daha sürətli emal müddəti təklif edir.
BNB-nin bir çox istifadə halları var, məsələn, steykinq, BNB zəncirində tranzaksiya ödənişinin ödənilməsi, Binance-də treydinq komissiyasının ödənilməsi və Launchpool token satışlarında iştirak. Bundan əlavə, BNB Auto-Burn mexanizmi BNB-nin tədarükünü məhdudlaşdırır və defisit yaratmağa kömək edir.
Tether (USDT)
USDT 2014-cü ildə Tether Limited Inc. tərəfindən bazara çıxarılan ABŞ dolları ilə sabitlənmiş stabil koindir. Stabil koinlər ABŞ dolları və ya digər fiat valyutası kimi ehtiyat aktivə nisbətən ardıcıl dəyəri saxlamaq üçün nəzərdə tutulmuş kriptovalyutalardır.
USDT üçün hər bir token şirkətin ehtiyatlarında saxlanılan aktivlərin bərabər dəyəri ilə dəstəklənir. USDT kimi stabil koinlər kriptovalyuta və fiat valyutaları arasında konvertasiya ilə bağlı əlavə xərcləri və gecikmələri aradan qaldırır.
Solana (SOL)
SOL Solana blokçeyninin lokal kriptovalyutasıdır. Solana 2020-ci ildə istifadəyə verilmiş üçüncü nəsil pay sübutu (PoS) blokçeynidir. Yüksək ötürmə qabiliyyəti, sürətli tranzaksiyalar və aşağı komissiyalar təklif etmək üçün bir çox unikal yenilikləri həyata keçirmişdir.
Kriptovalyutaya necə təhlükəsiz şəkildə investisiya etmək olar?
Digər maliyyə aktivləri kimi kriptovalyutaya investisiya etmək riskli ola bilər və maliyyə itkisi ilə nəticələnə bilər. Kriptovalyuta alqı-satqısını daha təhlükəsiz etmək üçün altı əsas məsləhəti nəzərdən keçirin:
1. Öz Tədqiqatını Apar (DYOR)
DYOR abbreviaturası "öz tədqiqatını apar" deməkdir. Hər hansı kriptovalyutaya sərmayə qoymazdan əvvəl blokçeyn texnologiyasının əsaslarını, məsələn, kriptovalyutaların müxtəlif növlərini və bazar dinamikasını başa düşmək vacibdir.
Kitablar, bloqlar, podkastlar və forumlar araşdırmaq üçün əla resurslardır. Məlumatlı qərarlar qəbul etmək üçün müxtəlif kriptovalyutaların arxasında duran layihələr, komandalar və texnologiya haqqında da məlumat əldə etməlisiniz.
2. Fırıldaqlara qarşı diqqətli olun
Kriptovalyuta məkanı yeniliklər və maraqlı məhsullarla doludur, lakin təəssüf ki, müxtəlif kriptovalyuta fırıldaqları ilə də zəngindir. İnternetdə yad insanlara etibar etməyin və piramida və ponzi sxemlərinə qarşı ehtiyatlı olun.
Köməyə ehtiyacınız olarsa, rəsmi müştəri dəstəyi kanalları ilə əlaqə saxlayın. Fişinq, çoximzalı fırıldaqçılıqlar, airdrop və hədiyyə fırıldaqçılıqlarına qarşı diqqətli olun. Saxta profillərin tələsinə düşməmək üçün sosial media hesablarını diqqətlə yoxlayın. Etibarlı parol menecerindən istifadə etməyi düşünün və şəxsi açarlarınızın və toxum frazalarınızın oflayn saxlandığına əmin olun. Əlavə təhlükəsizlik üçün toxum frazanızı hissələrə bölə bilərsiniz.
3. Kiçikdən başlayın
Kriptovalyuta bazarı dəyişkən və gözlənilməz ola bilər, xüsusən də söhbət daha az populyar koinlərdən getdikdə. Yaxşısı budur ki, işlər yaxşı getməsə, böyük itki olmayacaq kiçik, sərfəli investisiyalarla başlayın. Bu yanaşma sizə çox risk etmədən bazar tendensiyalarını daha yaxşı başa düşməyə və inkişaf etməyə imkan verir.
4. Məlumatlı olun
Kriptovalyuta dünyası sürətlə dəyişir, ona görə də xəbərlər, texnoloji dəyişikliklər və tənzimləyici yeniliklərdən xəbərdar olmaq çox vacibdir. Risk etmədən əvvəl layihələri yaxşı başa düşdüyünüzə əmin olun.
5. Nüfuzlu kriptovalyuta birjası seçin
Kriptovalyuta sərmayələriniz üçün tanınmış və təhlükəsiz kriptovalyuta birjasının seçilməsi əsas prioritetiniz olmalıdır. Yaşadığınız regionda Binance xidmətləri əlçatan deyilsə, treydinq həcmi, komissiyalar, müştəri dəstəyi, təhlükəsizlik, interfeys və mövcud kriptovalyutalarla bağlı müxtəlif variantları müqayisə edərək işə başlayın.
6. Risk idarəetməsinin tətbiq edilməsi
Hər hansı kriptovalyutaya investisiya etməzdən əvvəl bəzi risklərin idarə edilməsi üsullarını tətbiq etmək vacibdir. Məsələn, itirə biləcəyiniz qədər investisiya qoymaq və potensial itkiləri məhdudlaşdırmaq üçün stop-itki əmrlərini təyin etmək böyük fərq yarada bilər.
Kriptovalyuta ağ kağızı nədir?
Kriptovalyuta ağ kağızı blokçeyn layihəsinin təfərrüatlarını və texniki xüsusiyyətlərini izah edən sənəddir. Buraya, adətən, layihənin məqsədləri, necə işlədiyi, arxasında duran texnologiya, cəlb olunan komanda, layihənin tokenomikası və inkişaf və icra üçün yol xəritəsi kimi məlumatlar daxildir.
Kriptovalyuta ağ kağızları layihənin məqsədini və potensial faydalarını izah edən hərtərəfli bələdçi rolunu oynayır. İnvestorlar və icma üzvləri investisiya etməzdən əvvəl kriptovalyuta layihəsinin legitimliyini və potensialını qiymətləndirmək üçün tez-tez ağ kağızları nəzərdən keçirir və diqqətlə araşdırırlar.
Bununla belə, ağ kağızlar üçün heç bir standart və ya qaydalar yoxdur və onlar yanıldıcı və ya qeyri-dəqiq ola bilər. Kriptovalyuta layihələri öz ağ kağızlarında istədiklərini yaza bilərlər. Beləliklə, sənəddəki iddiaların doğruluğunu yoxlamaq məsuliyyəti istifadəçilərin üzərinə düşür.
Yekun qeydlər
Kriptovalyuta pul və maliyyə tranzaksiyalarına yeni bir yanaşma təklif edir. Bəziləri bunu ənənəvi maliyyə sistemlərinin potensial əvəzi kimi görür, digərləri isə onlara mövcud sistemin tamamlayıcısı kimi baxır. Kriptovalyutalar artıq maliyyə və texnologiyaya öz damğasını vurub və onların təsirinin artacağı gözlənilir.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
Məsuliyyətdən imtina: MiCA tələblərinə uyğun olaraq icazəsiz stabil koinlər AİB istifadəçiləri üçün müəyyən məhdudiyyətlərə tabedir. Ətraflı məlumat üçün buraya klikləyin.
İmtina və risk xəbərdarlığı: bu məzmun heç bir formada təqdimat və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və təhsil məqsədləri üçün sizə "olduğu kimi" təqdim edilir. Bu, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Məqaləni üçüncü tərəf təqdim etdiyi zaman ifadə edilən fikirlərin üçüncü tərəfə aid olduğunu nəzərə alın və bunları Binance Academy tərəfindən verilən tövsiyə kimi qəbul etməyin. Əlavə təfərrüatlar üçün imtina mətnini tam şəkildə burada oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və siz investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız siz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Academy baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk Xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.