Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Tokenomika kriptovalyutanın iqtisadi modelinin necə tərtib edildiyindən bəhs edir. Tokenin istifadəsinə və dəyərinə təsir edən amilləri təsvir edir.
Buraya tokenin yaradılması, tədarükü, paylama, əsas xüsusiyyətlər, mükafat sistemləri və token yandırmaq cədvəlləri kimi faktorlar daxil ola bilər.
Kriptovalyuta layihələri üçün yaxşı dizayn edilmiş tokenomika uğura gedən yolda çox vacibdir. İştirak etmək qərarına gəlməzdən əvvəl layihənin tokenomikasının qiymətləndirilməsi investorlar və maraqlı tərəflər arasında geniş yayılan bir təcrübədir.
Giriş
Bitcoin 2009-cu ildə kriptovalyuta inqilabını başladandan sonra bazar sürətlə böyüyərək minlərlə token istehsal etdi. Kriptovalyuta layihəsinin uğurlu olub-olmadığını müəyyən edən məqamlardan biri onun tokenomikasıdır, yəni onun token iqtisadiyyatının necə tərtib edildiyi və idarə olunmasıdır.
Başqa sözlə, tokenomika iqtisadiyyat, oyun nəzəriyyəsi və blokçeyn texnologiyasından olan fikirləri bir araya gətirir və tokenin hazırlanma, spred və istifadə edilmə qaydalarını müəyyən edir.
Tokenomikaya qısa baxış
Tokenomika ("token" və "ekonomika" sözlərinin birləşməsi) kriptovalyutanın necə işlədiyini müəyyən edən iqtisadi amilləri əhatə edir. Buraya nə qədər tokenin (və ya koin) mövcud olduğu, onların bazara necə çıxarıldığı, nə üçün istifadə oluna biləcəyi, istifadəçiləri həvəsləndirmək və şəbəkənin sağlamlığını qorumaq üçün nəzərdə tutulmuş stimullar daxildir.
Bu, mərkəzi bankın pulun xərclənməsini, kredit verilməsini, yığılmasını və dövriyyəsini təşviq etmək və ya məhdudlaşdırmaq üçün pul siyasətini həyata keçirməsinə bənzəyir. Lakin mərkəzi banklar tərəfindən idarə olunan ənənəvi pullardan fərqli olaraq, əksər kriptovalyuta tokenləri blokçeyn və smart müqavilədən istifadə edərək şəffaf şəkildə fəaliyyət göstərir.
Tokenomikanın əsas elementləri
Token tədarükü
Maksimum tədarük: yaradılacaq tokenlərin ümumi sayıdır. Məsələn, Bitcoin-in dəyəri 21 milyon koindir. 2024-cü ildəki yarılamadan sonra Bitcoin-in mayninq mükafatı hər blok üçün 6,25-dən 3,125 BTC-yə enərək yeni koinin dövriyyəyə girmə sürətini azaldıb. Son Bitcoin mayninqi təxminən 2140-cı ildə gözlənilir.
Dövriyyədəki kütlə: hazırda bazarda mövcud olan, istifadəçilər və treyderlər üçün əlçatan tokenlərin sayı. Say yeni tokenlərin buraxılması, mövcud tokenlərin yandırılması və ya vestinq cədvəllərinə əsasən kilidlənməsi kimi amillərə görə arta və ya azala bilər.
İnflyasiyaya qarşı deflyasiya: Ether (ETH) kimi bəzi kriptovalyutaların sabit limiti yoxdur, lakin token buraxılışını (emissiya) idarə etmək və inflyasiyanı nəzarətdə saxlamaq üçün komissiya yandırmaq kimi mexanizmlərdən istifadə edirlər. Bəzi tokenlər, məsələn BNB, tədarükü azaltmaq və qiymətləri potensial olaraq artırmaq üçün tokenləri müntəzəm olaraq qəsdən yandırır.
Tokenin istifadə məqsədi
Tokenin istifadə məqsədi token üçün nəzərdə tutulmuş istifadə hallarına və onun şəbəkə daxilində oynaya biləcəyi müxtəlif rollara aiddir. Bunlara adətən daxildir:
Şəbəkədə xidmətlər almaq və ya qaz ödənişlərini ödəmək (məsələn, ETH-nin Ethereum-da və BNB-nin BNB zəncirində necə işlədiyi kimi).
Şəbəkənin necə inkişaf edəcəyinə dair səs vermək (sahiblərinə protokol qərarlarında söz haqqı verən idarəetmə tokenləri kimi).
Tranzaksiyanı doğrulamağa və mükafatlar qazanmağa kömək etmək (adətən Pay sübutu (PoS) şəbəkələri) üçün tokenləri kilidləmək (steykinq).
Real dünya aktivlərində, məsələn, səhmlər və ya daşınmaz əmlakla bağlı qiymətli kağız tokenlərində mülkiyyət və ya payı təmsil etmək.
Tokenin faydasını bilmək, ona olan tələbatın nə qədər ola biləcəyi və necə inkişaf edə biləcəyi barədə ipucları verir.
Tokenin paylanması
Tələb və təklifdən başqa, paylamaya baxmaq vacibdir. Bir layihə işə salındıqda tokenin spred forması onun orta və uzun müddətdə nə qədər mərkəzləşdirilməmiş və sabit olacağına təsir göstərə bilər.
Token paylamasının iki əsas növü var:
Ədalətli işəsalma: heç bir xüsusi önsatış və ya erkən paylanma yoxdur; tokenlər hamı üçün eyni zamanda əlçatan olur. Bitcoin və Dogecoin bu şəkildə işə salındı. Bu üsul ədalətli paylanmanı və mərkəzdənkənar sistemi təmin etməyə kömək edir.
Öncədən mayninq və ya satış öncəsi: bəzi tokenlər ictimaiyyətə təqdim olunmazdan əvvəl təsisçilər, investorlar və ya institutlar üçün ayrılır ki, bu da çoxlu altcoinlər ilə müşahidə olunur. Bu, ilkin mərhələdə vəsaitlərin inkişafına kömək etsə də, mülkiyyətin mərkəzləşməsinə səbəb ola və böyük sahibkarların bazara təsir etmək riskini artıra bilər.
Ümumiyyətlə, tokenin necə bərabər paylandığına diqqət yetirmək lazımdır. Bir neçə böyük təşkilatın tokenin çox böyük hissəsini saxlaması adətən daha riskli hesab olunur.
Həmçinin böyük miqdarda tokenin dövriyyəyə çıxıb-çıxmayacağını görmək üçün tokenin kilidləmə və buraxılma cədvəlinə də baxmaq lazımdır ki, bu da adətən tokenin dəyərinə aşağı təzyiq göstərir.
Həvəsləndirici strukturlar
Yaxşı stimullar şəbəkələri təhlükəsiz saxlayır və iştirakçıları motivasiya edir. Məsələn:
Bitcoin-in iş sübutu modeli maynerləri həm yeni yaradılan koinlərlə, həm də tranzaksiya ödənişi ilə mükafatlandırır, bu da mükafatların zamanla azalmasına baxmayaraq onların blokları emal etməyə davam etməsini təşviq edir.
Pay sübutu (PoS) validatorlara tokenləri kilidləyərək tranzaksiyaları təsdiqləmək və ödəniş almaq hüququ qazandırır; əgər onlar saxtakarlıq etsələr, qoyduqları payı itirirlər, bu da ədalətli mühiti təşviq edir.
Hər iki model dürüst iştirakçıları mükafatlandırmaq üçün hazırlanıb, bu da şəbəkənin sağlam və təhlükəsiz qalmasına kömək edir.
Bundan əlavə, DeFi platformaları kredit verənlərə, likvidlik təmin edənlərə və ya layihənin inkişafına töhfə verənlərə faiz və ya token mükafatları təklif edir.
Tokenomikanın təkamülü
Bitcoin-in sadə, lakin inqilabi dizaynından bəri tokenomika daha müxtəlif və mürəkkəb hala gəlib. Əvvəlki modellər sadə emissiya cədvəlləri və mükafatlara fokuslanırdı. Bu gün layihələrdə dinamik təchizat siyasətləri, xüsusi idarəetmə modelləri, alqoritmik stabilkoinlər, NFT-lər və tokenləşdirilmiş real dünya aktivi sınaqdan keçirilir. Bəziləri uğur qazanacaq; çoxu isə uğursuz olacaq. Bitcoin isə ən etibarlı və güvənilən model olaraq qalır.
Tokenomika və kriptoiqtisadiyyat
Tokenomika və kriptoiqtisadiyyat əlaqəli anlayışlardır, lakin tam eyni deyil. Tokenomika yuxarıda müzakirə etdiyimiz aspektləri əhatə edən müəyyən token və ya kriptovalyutanın iqtisadi çərçivəsinə aiddir: tədarük, ayırmaq, istifadə və s.
Əksinə, kriptoiqtisadiyyat daha geniş yanaşma tətbiq edərək blokçeyn şəbəkələrinin təhlükəsizliyi təmin etmək, mərkəzdənkənarlığı təşviq etmək və şəbəkə əməliyyatlarını dəstəkləmək üçün iqtisadi stimullar və sistem dizaynından necə istifadə etdiyini araşdırır.
Yekun qeydlər
Kriptovalyutaya daxil olmaq istəyirsinizsə, tokenomikanı anlamaq əsas anlayışlardan biridir. Bu, tokenin və ya koinin dəyərinə təsir edən əsas amilləri əhatə edən bir termindir.
Təchizat dinamikası, istifadə hallarına, paylanmaya və stimullaşdırma modellərinə baxaraq bir layihənin uğur qazanıb-qazanmayacağını daha yaxşı qiymətləndirə bilərsiniz. Heç bir amil tam mənzərəni göstərməsə də, güclü tokenomika uzunmüddətli uğur və şəbəkə inkişafı üçün vacib olan ilk addımdır.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
Bitcoin yarılama tarixi: yarılamadan sonra sizin Bitcoin-lərinizlə nə baş verir?
DeFi-də və kriptovalyutada real dünya aktivləri (RWA) nədir?
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.