Tóm lược
Tokenomics là một thuật ngữ chỉ tính kinh tế của token. Nó mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng và giá trị của token, bao gồm nhưng không giới hạn ở việc tạo và phân phối token, cung và cầu, cơ chế khuyến khích và kế hoạch đốt token. Đối với các dự án tiền mã hóa, tokenomics được thiết kế tốt là một yếu tố rất quan trọng để thành công. Đánh giá tokenomics của một dự án trước khi quyết định tham gia là điều cần thiết đối với các nhà đầu tư và các bên liên quan.
Giới thiệu
Là một từ ghép của “token” và “economics”, tokenomics là một thành phần quan trọng của việc thực hiện nghiên cứu cơ bản về một dự án tiền mã hóa. Ngoài việc xem xét sách trắng, đội ngũ sáng lập, lộ trình và sự phát triển của cộng đồng, tokenomics là trọng tâm để đánh giá triển vọng tương lai của một dự án blockchain. Các dự án tiền mã hóa nên thiết kế tokenomics một cách kỹ lưỡng để đảm bảo sự phát triển lâu dài bền vững của dự án.
Sơ lược về tokenomics
Các dự án blockchain thiết kế các quy tắc xung quanh token, để khuyến khích hoặc ngăn cản các hành động khác nhau của người dùng. Điều này tương tự như cách các ngân hàng trung ương in tiền và thực hiện các chính sách tiền tệ để khuyến khích hoặc không khuyến khích chi tiêu, cho vay, tiết kiệm và sự di chuyển của dòng tiền. Lưu ý, từ “token” ở đây đề cập đến cả tiền mã hóa và token. Bạn có thể tìm hiểu sự khác biệt giữa hai khái niệm này ở đây. Không giống như tiền pháp định, các quy tắc của tokenomics được thực hiện thông qua code và sự minh bạch, có thể dự đoán được và khó thay đổi.
Hãy lấy bitcoin làm ví dụ. Tổng nguồn cung bitcoin được lập trình sẵn là 21 triệu đồng. Cách bitcoin được tạo và đi vào lưu thông là bằng cách đào/khai thác. Các thợ đào được tặng một số bitcoin như một phần thưởng khi một khối được đào sau mỗi 10 phút hoặc lâu hơn.
Phần thưởng, còn được gọi là trợ cấp khối, giảm một nửa sau mỗi 210.000 khối. Theo lịch trình này, việc giảm một nửa phần thưởng diễn ra sau mỗi 4 năm. Kể từ ngày 03/01/2009, khi khối đầu tiên, hoặc khối nguyên thủy, được tạo trên mạng Bitcoin, việc giảm một nửa phần thưởng đã diễn ra ba lần - từ 50 BTC xuống 25 BTC, 12,5 BTC và hiện tại là 6,25 BTC.
Dựa trên các quy tắc này, thật dễ dàng để tính toán rằng khoảng 328.500 bitcoin sẽ được đào vào năm 2022 bằng cách chia tổng số phút trong năm cho 10 (vì một khối được đào cứ sau 10 phút) và sau đó nhân với 6,25 (vì mỗi khối cho ra 6,25 BTC làm phần thưởng). Do đó, số lượng bitcoin được đào mỗi năm có thể được dự đoán và bitcoin cuối cùng dự kiến sẽ được khai thác vào khoảng năm 2140.
Tokenomics của Bitcoin cũng bao gồm việc thiết kế phí giao dịch mà các thợ đào nhận được khi một khối mới được xác thực. Phí này được thiết kế để tăng lên khi quy mô giao dịch và việc tắc nghẽn mạng gia tăng. Nó giúp ngăn chặn các giao dịch spam và khuyến khích các thợ đào tiếp tục xác thực các giao dịch ngay cả khi trợ cấp khối tiếp tục giảm.
Tóm lại, tokenomics của Bitcoin rất đơn giản nhưng tinh tế. Mọi thứ đều minh bạch và có thể đoán trước được. Các ưu đãi xung quanh Bitcoin giữ cho những người tham gia được đền đáp khi giữ cho mạng hoạt động mạnh mẽ và mang lại giá trị như một loại tiền mã hóa.
Các yếu tố chính của Tokenomics
Là một thuật ngữ chung để chỉ một loạt các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của tiền mã hóa, “tokenomics” đề cập đến cấu trúc của nền kinh tế tiền mã hoá như thiết kế bởi những người tạo ra nó. Dưới đây là một số yếu tố quan trọng nhất cần quan tâm khi xem xét tokenomics của một loại tiền mã hóa.
Nguồn cung token
Cung và cầu là những yếu tố chính ảnh hưởng đến giá của bất kỳ hàng hóa hoặc dịch vụ nào. Tiền mã hóa cũng như vậy. Có một số chỉ số quan trọng đo lường nguồn cung token.
Đầu tiên đó là nguồn cung cấp tối đa. Khái niệm này có nghĩa là số lượng tối đa mà token được lập trình để tồn tại trong vòng đời của loại tiền mã hóa này. Bitcoin có nguồn cung tối đa là 21 triệu đồng. Litecoin có vốn hóa cứng là 84 triệu đồng và BNB có nguồn cung tối đa là 200 triệu.
Một số token không có nguồn cung tối đa. Nguồn cung ether của mạng Ethereum tăng lên hàng năm. Các stablecoin như USDT, USD Coin (USDC) và Binance USD (BUSD) không có nguồn cung tối đa vì những đồng này được phát hành dựa trên nguồn dự trữ hỗ trợ cho đồng tiền. Trên lý thuyết, nguồn cung của chúng có thể tiếp tục tăng lên mà không có giới hạn. Dogecoin và Polkadot là hai loại tiền mã hóa khác có nguồn cung không bị hạn chế.
Thứ hai là nguồn cung lưu hành, đề cập đến số lượng token đang lưu hành. Token có thể được đúc và đốt, hoặc bị khóa theo những cách khác. Điều này cũng ảnh hưởng đến giá của token.
Nhìn vào nguồn cung token, bạn có một bức tranh tổng thể về số lượng token cuối cùng sẽ có.
Tiện ích token
Tiện ích token đề cập đến các trường hợp sử dụng được thiết kế cho token. Ví dụ: tiện ích của BNB bao gồm việc tạo ra năng lượng cho BNB Chain, thanh toán phí giao dịch và hưởng chiết khấu phí giao dịch trên BNB Chain và đóng vai trò là token tiện ích cộng đồng trên hệ sinh thái BNB Chain. Người dùng cũng có thể stake BNB với các sản phẩm khác nhau trong hệ sinh thái để kiếm thêm thu nhập.
Có nhiều trường hợp sử dụng khác cho các token. Token quản trị cho phép chủ sở hữu bỏ phiếu về các thay đổi đối với giao thức của token. Stablecoin được thiết kế để sử dụng như một loại tiền tệ. Mặt khác, token chứng khoán đại diện cho tài sản tài chính. Ví dụ: một công ty có thể phát hành cổ phiếu dạng token trong đợt Phát hành tiền mã hóa lần đầu (ICO), các token này cấp cho chủ sở hữu quyền sở hữu và cổ tức.
Những yếu tố này có thể giúp bạn xác định các trường hợp sử dụng tiềm năng cho token, điều này rất cần thiết để hiểu nền kinh tế của token có thể sẽ phát triển như thế nào.
Phân tích phân phối token
Ngoài cung và cầu, điều cần thiết là phải xem cách phân phối token. Các tổ chức lớn và các nhà đầu tư cá nhân có xu thế hành động khác nhau. Biết những bên nào nắm giữ token sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc về khả năng giao dịch token của họ ra sao, điều này sẽ tác động đến giá trị của token.
Nhìn chung có hai cách để cung cấp và phân phối token: phân phối công bằng và phân phối trước khi khai thác. Phân phối công bằng là việc nhà đầu tư không có quyền truy cập sớm hoặc phân bổ riêng trước khi token được đúc và phân phối cho công chúng. BTC và Dogecoin là những ví dụ điển hình.
Mặt khác, việc khai thác trước cho phép một phần tiền mã hóa được đúc và phân phối cho một nhóm được chọn, trước khi token được cung cấp rộng rãi cho công chúng. Ethereum và BNB là hai ví dụ về kiểu phân phối như vậy.
Nhìn chung, bạn muốn chú ý đến cách phân phối đồng đều một token. Việc nắm giữ một phần quá lớn của token của một số tổ chức lớn thường được xem là một rủi ro. Việc phần lớn token được nắm giữ bởi các nhà đầu tư kiên nhẫn và đội sáng lập sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn và giúp cho dự án có được thành công lâu dài.
Bạn cũng nên xem lịch trình khóa và phát hành của token để xem liệu một số lượng lớn token có được đưa vào lưu thông hay không. Điều này tạo ra áp lực giảm giá cho token.
Kiểm tra lịch đốt token
Nhiều dự án tiền mã hóa thường xuyên đốt token, việc này sẽ giúp đưa một lượng token ra khỏi lưu thông vĩnh viễn.
Ví dụ: BNB áp dụng việc đốt tiền để loại bỏ một lượng BNB ra khỏi lưu thông và làm giảm tổng nguồn cung. Với 200 triệu BNB được khai thác trước, tổng nguồn cung của BNB là 165.116.760 tính đến tháng 6 năm 2022. BNB sẽ đốt tiền cho đến khi 50% tổng nguồn cung bị phá hủy, có nghĩa là tổng nguồn cung của BNB sẽ giảm xuống còn 100 triệu trong tương lai. Tương tự, Ethereum bắt đầu đốt ETH vào năm 2021 để giảm tổng nguồn cung của nó.
Khi nguồn cung token giảm, điều này được xem là giảm phát. Ngược lại, khi nguồn cung token tiếp tục mở rộng, điều này được xem là lạm phát.
Cơ chế khuyến khích
Cơ chế khuyến khích của token rất quan trọng. Việc tokenomics của một dự án có bền vững, lâu dài hay không chủ yếu phụ thuộc vào việc khuyến khích người dùng. Thiết kế trợ cấp khối và phí giao dịch của Bitcoin là minh họa hoàn hảo cho một mô hình hiệu quả.
Cơ chế Proof of Stake là một phương pháp xác thực khác đang được ưa chuộng. Thiết kế này cho phép người tham gia khóa token của họ để xác thực giao dịch. Nhìn chung, càng nhiều token bị khóa, cơ hội được chọn làm trình xác thực và nhận phần thưởng xác thực cho các giao dịch càng cao. Điều này cũng có nghĩa là nếu trình xác thực cố gắng làm tổn hại đến mạng, giá trị tài sản của chính họ sẽ bị đe dọa. Các tính năng này khuyến khích người tham gia hành động trung thực và giữ cho giao thức hoạt động mạnh mẽ.
Nhiều dự án DeFi đã sử dụng các cơ chế khuyến khích sáng tạo để đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh chóng. Compound, một nền tảng cho vay và cho vay tiền mã hóa, cho phép các nhà đầu tư gửi tiền mã hóa vào giao thức Compound, thu lãi từ chúng và nhận token COMP làm phần thưởng bổ sung. Hơn nữa, COMP còn đóng vai trò là token quản trị cho giao thức Compound. Những thiết kế này cân chỉnh lợi ích của tất cả những người tham gia với lợi ích của khách hàng tiềm năng sử dụng Compound một cách lâu dài.
Tokenomics sẽ phát triển ra sao
Kể từ khi khối nguyên thủy của mạng Bitcoin được tạo ra vào năm 2009, tokenomics đã phát triển đáng kể. Các nhà phát triển đã khám phá nhiều mô hình tokenomics khác nhau. Đã có những thành công và cả thất bại. Mô hình tokenomics của Bitcoin vẫn tồn tại lâu dài, đứng vững trước thử thách của thời gian. Các dự án có những thiết kế tokenomics kém đã chùn bước.
Các token không thể thay thế (NFT) mang tới một mô hình tokenomic mới mẻ dựa trên sự khan hiếm kỹ thuật số. Việc token hóa các tài sản truyền thống như bất động sản và các tác phẩm nghệ thuật có thể tạo ra những cải tiến mới về tokenomics trong tương lai.
Tổng kết
Tokenomics là một khái niệm cơ bản cần hiểu nếu bạn muốn tham gia vào lĩnh vực tiền mã hóa. Thuật ngữ này chỉ tất cả các yếu tố chính ảnh hưởng đến giá trị của một token. Điều quan trọng cần lưu ý là không có yếu tố duy nhất nào là quyết định tất cả. Đánh giá của bạn nên dựa trên nhiều yếu tố nhất có thể và nên được phân tích một cách tổng thể. Có thể kết hợp phân tích tokenomics với các công cụ phân tích cơ bản khác để đưa ra nhận định đúng đắn về triển vọng tương lai của một dự án và giá của token.
Cuối cùng, tính chất kinh tế của token sẽ có tác động lớn đến cách token được sử dụng, mức độ dễ dàng xây dựng mạng lưới và liệu có nhiều người quan tâm nhiều đến việc sử dụng token hay không.