Các điểm chính
Tokenomic là cách thiết kế mô hình kinh tế của một đồng tiền mã hoá. Tokenomic mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng và giá trị của Token.
Các yếu tố này có thể bao gồm việc tạo token, nguồn cung, cơ cấu phân bổ, tính năng chính, hệ thống thưởng và lịch đốt token.
Đối với các dự án tiền mã hóa, tokenomic được thiết kế cẩn thận là một yếu tố rất quan trọng để thành công. Đánh giá tokenomic của một dự án trước khi quyết định tham gia là phương pháp phổ biến của nhà đầu tư và bên liên quan.
Giới thiệu
Kể từ khi Bitcoin khởi động cuộc cách mạng tiền mã hoá vào năm 2009, thị trường đã phát triển mạnh mẽ và sản sinh ra hàng nghìn token. Một trong những yếu tố quyết định sự thành bại của một dự án tiền mã hoá là tokenomic của dự án, tức là cách dự án thiết kế và quản lý mô hình kinh tế của token.
Nói cách khác, tokenomic kết hợp các ý tưởng từ kinh tế học, lý thuyết trò chơi và công nghệ blockchain để thiết lập quy tắc về cách tạo, phân phối và sử dụng token.
Sơ lược về tokenomic
Tokenomic (kết hợp giữa từ "token" và "economic") bao gồm các yếu tố kinh tế xác định cách thức hoạt động của một đồng tiền mã hoá. Các yếu tố này bao gồm số lượng token (hoặc coin) tồn tại, cách token được tung ra thị trường, mục đích sử dụng và cơ chế thưởng khuyến khích được thiết kế để tạo động lực cho người dùng và duy trì sự ổn định của mạng lưới.
Điều này tương tự như cách một ngân hàng trung ương thực hiện các chính sách tiền tệ để khuyến khích hoặc hạn chế chi tiêu, cho vay, tiết kiệm và luân chuyển tiền tệ. Nhưng khác với đồng tiền truyền thống do ngân hàng trung ương kiểm soát, hầu hết các token tiền mã hoá hoạt động minh bạch bằng cách sử dụng blockchain và hợp đồng thông minh.
Các yếu tố chính của tokenomic
Nguồn cung token
Nguồn cung tối đa: Đây là tổng số token sẽ được tạo ra. Ví dụ: Bitcoin có giới hạn tối đa là 21 triệu coin. Sau sự kiện halving vào năm 2024, phần thưởng đào Bitcoin giảm từ 6,25 xuống còn 3,125 BTC mỗi block, từ đó làm giảm tốc độ đưa coin mới vào lưu thông. Dự kiến đồng bitcoin cuối cùng sẽ được đào vào khoảng năm 2140.
Lượng cung lưu hành: Số lượng token hiện đang có trên thị trường mà người dùng và nhà giao dịch có thể tiếp cận. Số lượng có thể tăng hoặc giảm dựa trên việc đúc token mới, đốt token hiện có hoặc token bị khóa trong lịch vesting.
Lạm phát và giảm phát: Một số đồng tiền mã hoá như ether (ETH) không có giới hạn cố định mà sử dụng các cơ chế như đốt phí để quản lý việc phát hành token và kiểm soát lạm phát. Các đồng tiền khác như BNB lại chủ động đốt token thường xuyên để giảm nguồn cung và có khả năng đẩy giá lên cao.
Tiện ích token
Tiện ích token đề cập đến các công dụng được thiết kế cho một token và các vai trò khác nhau mà token có thể đảm nhận trong mạng lưới của mình. Các tiện ích này thường bao gồm:
Mua dịch vụ trên mạng lưới hoặc thanh toán phí gas, giống như cách ETH hoạt động trên Ethereum và BNB trên BNB Chain.
Bỏ phiếu về phương hướng phát triển của mạng lưới, giống như token quản trị cho phép người nắm giữ có tiếng nói trong các quyết định của giao thức.
Khóa token (staking) để giúp xác thực giao dịch và nhận phần thưởng (điển hình là các mạng lưới sử dụng Bằng chứng cổ phần).
Đại diện cho quyền sở hữu hoặc phần tài sản trong thế giới thực, chẳng hạn như token chứng khoán gắn với cổ phiếu hoặc bất động sản.
Hiểu được tiện ích của token cho chúng ta manh mối về mức độ cầu mà token có thể có và khả năng tăng trưởng của token.
Cơ cấu phân bổ token
Ngoài cung và cầu, cũng cần phải xem cơ cấu phân bổ. Cách phân bổ token khi một dự án ra mắt có thể ảnh hưởng đến mức độ phi tập trung và độ ổn định của dự án trong trung và dài hạn.
Có 2 kiểu phân bổ token chính:
Phát hành công bằng: Không chào bán riêng tư hoặc phân bổ sớm; token được cung cấp cho tất cả mọi người cùng một thời điểm. Bitcoin và Dogecoin đã được ra mắt theo cách này. Phương pháp này giúp đảm bảo tính công bằng và phi tập trung.
Đào sớm hoặc mở bán sớm: Một số token được dành riêng cho người sáng lập, nhà đầu tư hoặc tổ chức trước khi ra mắt công khai, như đã thấy ở nhiều altcoin. Mặc dù việc này giúp tạo kinh phí cho quá trình phát triển từ giai đoạn đầu nhưng nó có thể làm cho quyền sở hữu tập trung vào một nhóm người và làm tăng rủi ro người nắm giữ số lượng lớn ảnh hưởng đến thị trường.
Nhìn chung, bạn muốn chú ý đến cách phân phối đồng đều một token. Việc nắm giữ một phần quá lớn của token của một số tổ chức lớn thường được xem là một rủi ro.
Bạn cũng nên xem lịch khóa và mở khóa token để xem liệu một số lượng lớn token có được đưa vào lưu thông hay không. Điều này tạo ra áp lực giảm giá cho token.
Cơ cấu thưởng khuyến khích
Các cơ chế thưởng khuyến khích hấp dẫn giúp mạng lưới hoạt động an toàn và thúc đẩy động lực cho người tham gia. Ví dụ:
Mô hình Bằng chứng xử lý của Bitcoin thưởng cho thợ đào cả coin mới được đúc và phí giao dịch, khuyến khích thợ đào tiếp tục xử lý các block ngay cả khi phần thưởng giảm dần theo thời gian.
Bằng chứng cổ phần cho phép validator khóa token để có quyền xác nhận giao dịch và nhận thưởng; nếu họ gian lận, họ sẽ mất số stake đã khóa, việc này khuyến khích hành vi trung thực.
Cả hai mô hình đều được thiết kế để thưởng cho những người tham gia trung thực, điều này giúp duy trì mạng lưới lành mạnh và an toàn.
Ngoài ra, còn có các nền tảng DeFi cung cấp lãi hoặc phần thưởng token cho những người dùng cho vay, cung cấp thanh khoản hoặc đóng góp vào sự phát triển của dự án.
Sự phát triển của tokenomic
Kể từ thiết kế đơn giản nhưng mang tính đột phá của Bitcoin, tokenomic đã trở nên đa dạng và phức tạp hơn nhiều. Các mô hình ban đầu tập trung vào lịch phát hành token mới và phần thưởng đơn giản. Hiện nay, các dự án đang thử nghiệm các chính sách cung linh hoạt, mô hình quản trị tùy chỉnh, stablecoin thuật toán, NFT và tài sản trong thế giới thực được token hóa. Một số có thể thành công nhưng một số sẽ thất bại. Và Bitcoin vẫn là mô hình đáng tin cậy và uy tín nhất.
So sánh tokenomic và cryptoeconomic
Tokenomic và cryptoeconomic là những khái niệm có liên quan nhưng không hoàn toàn giống nhau. Tokenomic là khuôn khổ kinh tế của một token hoặc đồng tiền mã hoá cụ thể, bao gồm các khía cạnh mà chúng tôi đã trình bày ở trên: nguồn cung, cơ cấu phân bổ, tiện ích, v.v.
Ngược lại, cryptoeconomic có cách tiếp cận rộng hơn khi xem xét cách các mạng lưới blockchain sử dụng các cơ chế thưởng khuyến khích và thiết kế hệ thống để duy trì khả năng bảo mật, khuyến khích phi tập trung hóa và hỗ trợ hoạt động của mạng lưới.
Tổng kết
Tokenomic là một khái niệm cơ bản cần hiểu nếu bạn muốn tham gia vào lĩnh vực tiền mã hóa. Khái niệm này chỉ tất cả các yếu tố chính ảnh hưởng đến giá trị của một token hoặc coin.
Bằng cách xem xét động lực cung, công dụng, cơ cấu phân bổ và mô hình thưởng khuyến khích, bạn có thể đánh giá chính xác hơn liệu một dự án có khả năng thành công hay không. Không có yếu tố riêng lẻ nào có thể kể hết toàn bộ câu chuyện, nhưng việc có nền tảng tokenomic vững chắc là bước đầu tiên quan trọng hướng tới thành công dài hạn và sự phát triển của mạng lưới.
Đọc thêm:
Ngày Bitcoin Halving: Điều Gì Xảy Ra Với Bitcoin Của Bạn Sau Khi Halving?
Các Tài Sản Thế Giới Thực (RWA) Trong Lĩnh Vực DeFi Và Tiền Mã Hoá Là Gì?
Tuyên bố từ chối trách nhiệm: Nội dung này được trình bày cho bạn trên cơ sở “nguyên trạng” chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và phổ biến kiến thức, mà không phải là sự cam đoan hay bảo đảm dưới bất kỳ hình thức nào. Nội dung này không nên hiểu là lời khuyên tài chính, pháp lý hoặc chuyên môn khác, cũng như không nhằm mục đích khuyến nghị mua bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể nào. Bạn nên tham khảo lời khuyên từ các cố vấn chuyên môn thích hợp. Sản phẩm được đề cập trong bài viết này có thể không được cung cấp tại khu vực của bạn. Trong trường hợp bài viết được đóng góp bởi người đóng góp bên thứ ba, xin lưu ý rằng những quan điểm thể hiện đó thuộc về người đóng góp bên thứ ba và không nhất thiết phản ánh quan điểm của Binance Academy. Vui lòng đọc toàn bộ tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết thêm chi tiết. Giá tài sản kỹ thuật số có thể biến động. Giá trị khoản đầu tư của bạn có thể tăng hoặc giảm và có thể bạn sẽ không nhận lại được số tiền đã đầu tư. Bạn hoàn toàn chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình và Binance Academy không chịu trách nhiệm pháp lý về bất kỳ tổn thất nào mà bạn có thể phải chịu. Tài liệu này không nên hiểu là lời khuyên tài chính, pháp lý hoặc chuyên môn khác. Để biết thêm thông tin, vui lòng xem Điều khoản sử dụng và Cảnh báo rủi ro của chúng tôi.