TL;DR
Tokenomia to termin, który oddaje ekonomię tokenu. Opisuje czynniki, które wpływają na wykorzystanie i wartość tokena, w tym m.in. na tworzenie oraz dystrybucję tokena, podaż i popyt, mechanizmy motywacyjne oraz harmonogramy spalania tokenów. W przypadku projektów krypto dobrze zaprojektowana tokenomia decyduje o sukcesie. Ocena tokenomii projektu przed podjęciem decyzji o udziale ma zasadnicze znaczenie dla inwestorów i interesariuszy.
Wprowadzenie
Termin tokenomia, będący połączeniem słowa „token” i „ekonomia”, stanowi kluczowy element fundamentalnego rozpoznania projektu krypto. Oprócz białej księgi, zespołu założycielskiego, roadmapy i rozwoju społeczności, to właśnie tokenomia ma fundamentalne znaczenie dla oceny przyszłych perspektyw projektu blockchainowego. Projekty krypto powinny mieć starannie zaprojektowaną tokenomię, aby zapewniać zrównoważony rozwój w dłuższej perspektywie.
Tokenomia w skrócie
Zasady tokenomiczne tokenów w ramach projektów blockchainowych są zaprojektowane w taki sposób, aby zachęcać lub zniechęcać użytkowników do podejmowania różnych czynności. Działa to na takiej zasadzie, na jakiej bank centralny drukuje pieniądze i wdraża politykę monetarną, aby zachęcić lub zniechęcić do wydawania, pożyczania, oszczędzania oraz przepływu pieniędzy. Warto zauważyć, że słowo „token” odnosi się tutaj zarówno do monet, jak i tokenów. O różnicach między nimi można przeczytać tutaj. W przeciwieństwie do walut fiat zasady tokenomii wdraża się przy użyciu kodu i są one przejrzyste, przewidywalne oraz trudne do zmiany.
Dla przykładu spójrzmy na bitcoina. Całkowita podaż bitcoina jest wstępnie zaprogramowana na 21 milionów monet. Tworzenie i wprowadzanie bitcoina do obiegu polega na jego wydobywaniu. Górnicy dostają bitcoina w nagrodę po wydobyciu bloku – co około 10 minut.
Nagroda, zwana również subwencją blokową, zmniejsza się o połowę co 210 tys. bloków. Zgodnie z tym harmonogramem co cztery lata ma miejsce halving. Od 3 stycznia 2009 r., kiedy to w sieci Bitcoin powstał pierwszy blok, zwany "genesis block", subwencja blokowa została zmniejszona trzykrotnie z 50 BTC do 25 BTC, 12,5 BTC, a obecnie wynosi 6,25 BTC.
Zgodnie z tymi zasadami łatwo obliczyć, że w 2022 r. zostanie wydobytych około 328 500 bitcoinów, dzieląc całkowitą liczbę minut w roku przez 10 (ponieważ blok jest wydobywany co 10 minut), a następnie mnożąc przez 6,25 (ponieważ każdy blok daje 6,25 BTC nagrody). W związku z tym można przewidzieć liczbę bitcoinów wydobywanych każdego roku, i to, że ostatni bitcoin ma zostać wydobyty około roku 2140.
Tokenomia Bitcoina obejmuje również plan opłat transakcyjnych, które górnicy otrzymują po zatwierdzeniu nowego bloku. Opłata ta ma rosnąć wraz ze wzrostem wielkości transakcji i przeciążenia sieci. Pomaga to zapobiegać transakcjom spamowym i zachęca górników do weryfikowania transakcji, nawet kiedy subwencje blokowe ciągle się zmniejszają.
Krótko mówiąc, tokenomia Bitcoina jest prosta i pomysłowa. Wszystko jest przejrzyste i przewidywalne. System motywacyjny Bitcoina zapewnia uczestnikom wynagrodzenie, jednocześnie gwarantując solidność sieci i wpływając pozytywnie na jego wartość jako kryptowaluty.
Kluczowe elementy Tokenomii
Jako ogólny termin określający szeroki zakres czynników wpływających na wartość kryptowaluty „tokenomia” odnosi się przede wszystkim do struktury gospodarki kryptowaluty zaprojektowanej przez jej twórców. Oto niektóre z najważniejszych czynników, które należy brać pod uwagę, patrząc na tokenomię kryptowaluty.
Podaż tokenów
Podaż i popyt to główne czynniki mające wpływ na cenę każdego towaru lub usługi. Dotyczy to również kryptowalut. Jest kilka decydujących wskaźników służących do pomiaru podaży tokena.
Pierwszy to podaż maksymalna. Oznacza ona, że na czas istnienia danej kryptowaluty jest zakodowana maksymalna liczba tokenów. Bitcoin ma podaż maksymalną 21 milionów monet. Litecoin ma twardy limit maksymalny 84 milionów monet, a podaż maksymalna BNB to 200 milionów.
Niektóre tokeny nie mają podaży maksymalnej. Podaż eteru w sieci Ethereum rośnie z roku na rok. Stablecoiny, takie jak np. USDT, USD Coin (USDC) i Binance USD (BUSD) nie mają podaży maksymalnej, ponieważ są emitowane zgodnie z rezerwami zabezpieczającymi monety. Teoretycznie mogą rosnąć bez ograniczeń. Dogecoin i Polkadot to dwie kolejne kryptowaluty z nieograniczoną podażą.
Drugi wskaźnik to podaż w obiegu, czyli liczba tokenów w obiegu. Tokeny można wybijać i palić lub w inny sposób blokować. Ma to również wpływ na cenę tokena.
Spojrzenie na podaż tokenów daje dobry obraz ich ostatecznej liczby.
Użyteczność Tokena
Użyteczność Tokena odnosi się do przewidzianych dla niego zastosowań praktycznych. Np. zastosowania BNB to m.in. utrzymywanie łańcucha BNB Chain, uiszczanie opłat transakcyjnych i korzystanie ze zniżek na opłaty transakcyjne w łańcuchu BNB Chain oraz funkcja społecznościowego tokena użytkowego w ekosystemie BNB Chain. Użytkownicy mogą również stakować BNB przy użyciu różnych produktów w ramach ekosystemu i uzyskiwać dodatkowe dochody.
Jest wiele innych zastosowań praktycznych tokenów. Tokeny zarządzania umożliwiają posiadaczowi głosowanie w sprawie zmian protokołu tokena. Stablecoiny mają pełnić funkcję waluty. Z kolei tokeny akcyjne stanowią aktywa finansowe. Firma może np. wyemitować stokenizowane akcje podczas wstępnej oferty monet (ICO), przyznając właścicielowi prawa własności i dywidendy.
Czynniki te mogą pomóc w określeniu potencjalnych zastosowań praktycznych tokena, co jest niezbędne do zrozumienia prawdopodobnej drogi ewolucji jego gospodarki.
Analiza dystrybucji tokenów
Ważne jest, aby oprócz podaży i popytu przyjrzeć się dystrybucji tokenów. Inaczej zachowują się duże instytucje, a inaczej inwestorzy indywidualni. Wiedząc, jakie rodzaje podmiotów posiadają dany token, możemy zrozumieć, w jaki sposób mogą handlować swoimi tokenami, co z kolei będzie mieć wpływ na wartość tokena.
Zasadniczo są dwa sposoby emisji i dystrybucji tokenów: emisja sprawiedliwa i emisja z wydobyciem wstępnym. Emisja sprawiedliwa ma miejsce, kiedy przed wybiciem i publicznym rozpowszechnieniem tokena nie ma wcześniejszego dostępu ani przydziału prywatnego. Do przykładów tej kategorii można zaliczyć BTC i Dogecoina.
Z kolei wydobycie wstępne pozwala na wydobycie i rozdanie części kryptowaluty wybranej grupie przed jej publicznym udostępnieniem. Dwa przykłady tego typu dystrybucji tokenów stanowią Ethereum i BNB.
Ogólnie chodzi o obserwowanie równomiernego rozkładu tokena. Kiedy kilka dużych organizacji posiada zbyt dużą część tokena, zwykle uważa się to za bardziej ryzykowne. Jeżeli token znajduje się głównie w posiadaniu cierpliwych inwestorów i zespołów założycielskich, oznacza to, że interesariusze są bardziej zorientowani na sukces długofalowy.
Warto również patrzeć na harmonogram blokady oraz zwalniania tokenów, aby wiedzieć, czy do obiegu nie zostanie wprowadzona ich duża liczba, co wywołuje presję na obniżkę wartości tokena.
Rozeznanie w kwestii spalania tokenów
Wiele projektów kryptowalutowych regularnie spala tokeny, co oznacza ich trwałe wycofanie z obiegu.
Np. BNB ma mechanizm spalania monet, aby eliminować je z obiegu i zmniejszać całkowitą podaż tokena. Przy 200 milionach wydobytych BNB na czerwiec 2022 r. całkowita podaż BNB wynosi 165 116 760. BNB będzie dalej podlegać spalaniu monet dopóki nie dojdzie do zniszczenia 50% całkowitej podaży, co oznacza, że całkowita podaż BNB zmniejszy się do 100 milionów BNB. Podobnie sieć Ethereum zaczęła w 2021 roku spalać ETH, aby zmniejszyć jego całkowitą podaż.
Kiedy podaż tokena ulega zmniejszeniu, uznaje się go za deflacyjny. Z kolei kiedy podaż tokena stale rośnie, uznaje się go inflacyjny.
Mechanizmy motywacyjne
Mechanizm motywacyjny tokena jest kwestią kluczową. To, w jaki sposób token zachęca uczestników do dbania o jego długofalową stabilność, stanowi centralny punkt tokenomii. To, w jaki sposób w sieci Bitcoin została zaprojektowana subwencja blokowa i opłaty transakcyjne, jest doskonałą ilustracją elegancji tego modelu.
Mechanizm Proof of Stake to inna metoda zatwierdzania, która zyskuje na popularności. Model ten umożliwia uczestnikom blokowanie tokenów w celu zatwierdzania transakcji. Ogólnie rzecz biorąc, im więcej mamy zablokowanych tokenów, tym większa szansa, że zostaniemy wybrani na walidatorów i będziemy otrzymywać nagrody za zatwierdzanie transakcji. Oznacza to również, że jeżeli walidatorzy spróbują zaszkodzić sieci, na ryzyko narażą wartość swoich własnych aktywów. Ta charakterystyka zachęca uczestników do uczciwego działania i dbania o solidność protokołu.
Wiele projektów DeFi wdraża nowatorskie mechanizmy motywacyjne w celu osiągnięcia szybkiego wzrostu. Compound, platforma do udzielania i zaciągania pożyczek krypto, umożliwia inwestorom deponowanie kryptowalut w protokole Compound, pobieranie od nich odsetek i otrzymywanie tokenów COMP w formie dodatkowej nagrody. Co więcej, tokeny COMP pełnią funkcję tokena zarządzania protokołu Compound. Takie decyzje projektowe zespajają interesy wszystkich uczestników z długofalowymi perspektywami protokołu Compound.
Przyszłość tokenomii
Od czasu powstania "genesis block" sieci Bitcoin w 2009 roku tokenomia znacznie się rozwinęła. Deweloperzy przetestowali wiele różnych jej modeli. Były sukcesy i porażki. Model tokenomiczny Bitcoina pozostaje niezmiennie stabilny, ponieważ przetrwał próbę czasu. Inne projekty o słabej tokenomii straciły na sile.
Tokeny niewymienne (NFT) mają inny model tokenomiczny, którego podstawą jest niedobór cyfrowy. Tokenizacja aktywów tradycyjnych, takich jak np. nieruchomości i dzieła sztuki, może w przyszłości doprowadzić do powstania kolejnych innowacji w dziedzinie tokenomii.
Przemyślenia końcowe
Tokenomia to podstawowa koncepcja, którą trzeba zrozumieć, planując wejście w krypto. Jest to termin opisujący główne czynniki, które mają wpływ na wartość tokena. Należy zauważyć, że w odosobnieniu żaden czynnik nie jest magicznym kluczem odpowiadającym na wszystkie pytania. Nasza ocena powinna wynikać z jak największej liczby czynników i podlegać analizie jako całość. Tokenomie można łączyć z innymi narzędziami analizy fundamentalnej, aby dokonać świadomej oceny przyszłych perspektyw projektu i ceny jego tokena.
Ostatecznie gospodarka tokena ma duży wpływ na sposób jego wykorzystania, na to, jak łatwo będzie zbudować sieć i czy zastosowanie praktyczne tokena będzie się cieszyć dużym zainteresowaniem.