Najważniejsze informacje
CBDC to cyfrowe wersje oficjalnej waluty kraju, np. dolara amerykańskiego czy euro, tworzone i prowadzone przez bank centralny kraju.
Mają przyspieszać płatności, zwiększać ich bezpieczeństwo i ułatwiać programowanie, aby wspomóc modernizację dzisiejszych systemów finansowych.
CBDC dzielą się na dwa główne rodzaje: CBDC detaliczne do użytku codziennego oraz CBDC hurtowe dla banków i dużych instytucji.
Państwa na całym świecie testują CBDC, aby ustalić jaki może być ich wpływ na gospodarki, systemy bankowe oraz stabilność finansową.
Chociaż CBDC mogą mieć pewne zalety, budzą również obawy w zakresie prywatności, kontroli państwa nad finansami osobistymi oraz możliwych zakłóceń w systemie bankowym.
Wstęp
Sposób korzystania z pieniędzy szybko się zmienia. Dzisiaj można zapłacić za kawę telefonem, w kilka sekund wysłać pieniądze za granicę, a nawet kupić grafikę cyfrową za kryptowaluty. Ponieważ życie codzienne staje się coraz bardziej cyfrowe, banki centralne przyłączają się do tego trendu poprzez CBDC.
W odróżnieniu od kryptowalut takich jak bitcoin pieniądz CBDC emitują państwa i ma on być stabilny. Ponieważ coraz więcej krajów eksperymentuje i wdraża pieniądze CBDC, mogą one zmienić przyszły sposób korzystania z pieniędzy.
Co to jest pieniądz cyfrowy banku centralnego (CBDC)?
Pieniądz cyfrowy banku centralnego (CBDC) to cyfrowa wersja pieniądza fiat emitowanego i nadzorowanego przez bank centralny danego kraju. Nie jest to nowa waluta, tylko cyfrowa forma istniejącego pieniądza fiducjarnego, np. dolara amerykańskiego, euro czy juana chińskiego.
W odróżnieniu od kryptowalut takich jak bitcoin pieniądze CBDC są scentralizowane, stoi za nimi państwo i są pod pełnym nadzorem. Zapewniają tę samą wartość co gotówka i są uznawane za prawny środek płatniczy, co oznacza, że można nimi płacić za towary, usługi czy regulować długi.
Dlaczego banki centralne rozważają wprowadzenie CBDC?
Banki centralne na całym świecie aktywnie analizują i testują pieniądze CBDC, aby ustalić, jakie mogą być ich potencjalne zalety. To zainteresowanie i analizy wynikają z kilku bardzo ważnych powodów:
1. Spadek wykorzystania gotówki
W wielu krajach ludzie wybierają płatności cyfrowe zamiast monet czy banknotów. Oferując cyfrową wersję waluty krajowej, banki centralne mogą zachować wpływ na metody płatności bez polegania wyłącznie na prywatnych aplikacjach czy firmach płatniczych.
2. Dostęp do usług finansowych
W wielu częściach świata ludzie nie mają dostępu do kont bankowych, ale większość z nich posiada telefony komórkowe. CBDC mogą dla tych osób stanowić bezpieczny sposób przechowywania i przesyłania pieniędzy bez wizyt w banku.
3. Wydajność i innowacyjność
Wysyłanie pieniędzy za granicę, np. przekazów pieniężnych do rodziny, bywa czasochłonne i drogie – zwłaszcza jeżeli w przelewach biorą udział banki lub pośrednicy. Pieniądz CBDC może w przyszłości umożliwić bezpośredni przepływ pieniędzy między krajami lub podmiotami po niższych kosztach.
4. Ulepszenie narzędzi strategicznych
W cyfrowym pieniądzu banku centralnego można programować reguły, np. świadczenia antykryzysowe, które tracą ważność, jeżeli nie zostaną wykorzystane w terminie, lub ulgi podatkowe, które można wykorzystać tylko na dobra podstawowe. Dzięki temu decydentom będzie łatwiej gwarantować, że pomoc szybko dotrze do ludzi i zostanie wykorzystana zgodnie z przeznaczeniem.
5. Zachowanie konkurencyjności
Ponieważ prywatne firmy technologiczne i stablecoiny robią się coraz bardziej popularne, niektóre kraje obawiają się utraty kontroli nad swoimi systemami monetarnymi. Cyfrowy pieniądz banku centralnego daje bankom centralnym możliwość oferowania stabilnej, wspieranej przez władze alternatywy.
Rodzaje CBDC
CBDC można, ogólnie rzecz biorąc, podzielić na dwie główne kategorie:
CBDC detaliczne
CBDC detaliczne są przeznaczone dla osób indywidualnych, firm i handlowców – tak jak gotówka w portfelach czy pieniądze na kontach bankowych. Mogą służyć do zakupu artykułów spożywczych czy wysyłania pieniędzy znajomym. Działają podobnie do aplikacji na potrzeby płatności mobilnych, ale z jedną zasadniczą różnicą: nasze pieniądze emituje i zabezpiecza państwo, a nie prywatna firma.
CBDC hurtowe
CBDC hurtowe nie są przewidziane do użytku ogólnodostępnego. Służą w sposób niewidoczny bankom oraz instytucjom finansowym do szybkiego i bezpiecznego rozliczania dużych transakcji. W tym układzie bank centralny daje zatwierdzonym instytucjom dostęp do specjalnych kont, na które mogą wpłacać i przesyłać środki cyfrowe.
CBDC hurtowe mogą dawać bankom centralnym bardziej precyzyjną kontrolę nad systemem finansowym. Poprzez modyfikację takich czynników, jak np. wymogi w zakresie rezerw czy oprocentowanie sald, mogą wywierać wpływ na oprocentowanie i sterować udzielaniem pożyczek w taki sam sposób, w jaki robią to przy użyciu tradycyjnych narzędzi polityki pieniężnej, ale potencjalnie szybciej i dokładniej.
Jak działa CBDC
1. Modele bezpośrednie i pośrednie
Model bezpośredni: Bank centralny zajmuje się wszystkim. Mamy konto bezpośrednio w banku centralnym, który emituje pieniądz cyfrowy i administruje nim w naszym imieniu.
Model pośredni lub dwupoziomowy: Bank centralny za pośrednictwem banków komercyjnych i dostawców usług płatniczych organizuje usługi skierowane do klientów, np. aplikacje portfelowe czy dostęp do konta. Bank centralny wciąż odpowiada za emisję waluty i nadzorowanie systemu.
Większość krajów preferuje model dwupoziomowy, ponieważ zasadza się on na już dostępnej infrastrukturze finansowej, co oznacza, że można dalej korzystać z usług bankowych za pośrednictwem znajomych aplikacji i usług, a zarazem czerpać korzyści z emitowanej centralnie waluty cyfrowej.
2. Systemy działające na kontach a systemy działające na tokenach
Model z tokenami: CBDC tokenowe działają podobnie do gotówki cyfrowej. Posiadamy tokeny cyfrowe, które reprezentują wartość, a weryfikacja na potrzeby potwierdzania stanu własnościowego i zatwierdzania przelewów odbywa się przy użyciu kryptografii klucza publicznego (PKC). Takie podejście może dawać możliwość dokonywania płatności pod pseudonimem – podobnie jak wręczenie komuś banknotu fizycznego – chociaż faktyczny poziom poufności zależy od konstrukcji systemu i wymogów ustawodawczych.
Model z kontami: Pieniądz cyfrowy banku centralnego działający przez konta jest powiązany ze zweryfikowaną tożsamością – podobnie jak tradycyjne konto bankowe. Aby uzyskać dostęp do swoich środków i z nich korzystać, trzeba się uwiarygodnić. Każda transakcja jest powiązana z naszą tożsamością, co oznacza, że system musi mieć solidne narzędzia do obsługi tożsamości, aby zapewnić bezpieczeństwo i zapobiegać oszustwom.
Wiele krajów rozważa wprowadzenie systemów działających na kontach, ponieważ dają one większą kontrolę, większą zgodność z przepisami i łatwiejsze odzyskiwanie dostępu w przypadku utraty dostępu do konta.
3. Stos technologiczny
CBDC mogą działać na różnych technologiach w zależności od tego, co jest priorytetem danego kraju. Niektóre banki centralne wybierają scentralizowaną bazę danych, w której bank centralny rejestruje wszystkie transakcje – w sposób podobny do tego, jak banki obsługują dzisiaj salda kont. Możliwe, że obsługa tego systemu będzie dla banków centralnych szybsza i łatwiejsza.
Inne banki centralne testują możliwość stosowania technologii księgi rozproszonej (DLT), która polega na bezpiecznym udostępnianiu zapisów transakcji większej liczbie uczestników w sieci. Taka konfiguracja zapewnia większą przejrzystość i umożliwia obsługę funkcji wyższego rzędu, np. płatności programowalnych, przy użyciu smart kontraktów.
Niektóre projekty CBDC obsługują płatności w trybie offline, co może być przydatne na obszarach z ograniczonym dostępem do Internetu. Systemy te mogą trzymać niewielką ilość waluty cyfrowej na bezpiecznych urządzeniach, np. kartach inteligentnych czy technologii komunikacji bliskiego zasięgu (NFC), i synchronizować się z siecią, kiedy będzie dostępne połączenie.
Trudności i krytyka
Poufność i nadzór
Jednym z największych problemów związanych z pieniądzem CBDC jest poufność i zakres kontroli, jaki mógłby on dawać władzom centralnym. Gdyby każda transakcja przechodziła przez system centralny, władza mogłaby sprawdzać, jak, kiedy i gdzie wydajemy pieniądze. Wprawdzie mogłoby to ułatwić ograniczanie oszustw i uchylanie się od płacenia podatków, ale są obawy, że otworzyłoby to drzwi do inwigilacji finansowej. Zachodzi również obawa, że w skrajnych sytuacjach pieniądz CBDC dawałby władzom możliwość zamrożenia lub ograniczenia dostępu do środków.
Wpływ na banki
Jeżeli CBDC zrobią się popularne, możliwe, że ludzie zaczną przenosić pieniądze z tradycyjnych kont bankowych na cyfrowe portfele banków centralnych. Może to zmniejszyć ilość środków potrzebnych bankom komercyjnym do udzielania pożyczek i obsługi codziennych usług bankowych. W okresach napięć finansowych zmiana ta może przyspieszyć, ponieważ ludzie mogą postrzegać CBDC jako „bezpieczniejszą” opcję, co może wywierać presję na cały system bankowy.
Technologia i dostęp
Aby CBDC cieszyły się powodzeniem, muszą być bezpieczne, stabilne i na tyle proste, aby każdy mógł z nich korzystać. Jeżeli będą zbyt skomplikowane lub zagmatwane, wiele osób może mieć trudności z ich codziennym użytkowaniem. CBDC stanowiłyby bardzo ważny element infrastruktury finansowej kraju i musiałyby być odporne na ataki cybernetyczne oraz awarie systemów, ponieważ zakłócenia mogłyby mieć wpływ na miliony ludzi.
CBDC, stablecoiny i kryptowaluty: Czym się różnią?
CBDC: Emitowane przez banki centralne, stanowią cyfrową wersję walut krajowych. Stoi za nimi państwo i mają dawać ten sam poziom zaufania i stabilności, co tradycyjne pieniądze fiducjarne.
Stablecoiny: Tworzone przez firmy prywatne stablecoiny są zwykle powiązane z wartością waluty tradycyjnej, np. dolara amerykańskiego. Chodzi o trzymanie stabilnej ceny, ale wszystko zależy od tego, jak dobrze firma prowadzi i zabezpiecza swoje rezerwy. Jeżeli te rezerwy nie będą mieć odpowiedniego zabezpieczenia ani regularnych audytów, może się zdarzyć, że stablecoin straci parytet i przestanie trzymać założoną wartość.
Kryptowaluty: Kryptowaluty takie jak bitcoin czy eter nie wiążą się z wymogiem pozwolenia ani wymogiem zaufania i są odporne na cenzurę, co oznacza, że żadna firma ani państwo nie ma władzy nad siecią. Ich ceny bywają jednak bardzo zmienne i często ulegają gwałtownym wahaniom w zależności od nastrojów rynkowych.
Globalna sytuacja CBDC
Według stanu na lipiec 2025 roku w raporcie Atlantic Council na temat CBDC znajduje się ponad 130 krajów, które opracowują lub testują możliwość wprowadzenia CBDC. Stan zaawansowania różni się w zależności od celów politycznych, infrastruktury technologicznej i warunków ustawodawczych danego kraju.
Bieżące wdrożenia: Niektóre kraje już uruchomiły swoje CBDC. Przykłady to m.in. Sand Dollar na Bahamach, JAM-DEX na Jamajce czy e-Naira w Nigerii. Wszystkie trzy są wersją detaliczną CBDC, która ma ułatwiać dostęp do systemów płatności cyfrowych.
Programy pilotażowe: Inne kraje prowadzą programy pilotażowe, aby sprawdzić, jak pieniądz CBDC działa w praktyce. Można tu wymienić np. e-CNY w Chinach, rupię cyfrową w Indiach czy rubla cyfrowego w Rosji.
Etap rozpoznawczy: Kraje takie jak np. Kanada, Nepal czy Nowa Zelandia ciągle analizują, jak CBDC może się wpasować w ich obecne systemy pieniężno-finansowe.
Wnioski końcowe
Pieniądze CBDC są jeszcze w fazie roboczo-testowej, ale stanowią potencjalną zmianę metody dostępu do pieniędzy oraz ich używania. Poprzez ofertę cyfrowej wersji waluty krajowej banki centralne chcą doskonalić systemy płatności, a także poszukiwać nowych sposobów wspierania partycypacji i efektywności finansowej.
CBDC budzą jednocześnie obawy w zakresie poufności i poziomu nadzoru, jaki mogą mieć banki centralne, roli banków komercyjnych oraz potencjalnego wykluczenia użytkowników mniej obeznanych z technologią. Przyszłość CBDC będzie prawdopodobnie zależeć od tego, jak dobre będą rozwiązania tych trudności oraz czy korzyści będą dostępne w formie bezpiecznej i wiarygodnej dla ogółu.
Dalsza lektura
Wyłączenie odpowiedzialności: Niniejsza treść jest prezentowana bez rękojmi, wyłącznie w celach ogólnoinformacyjnych i dydaktycznych, bez jakichkolwiek oświadczeń ani gwarancji. Nie należy jej rozumieć jako porady finansowej, prawnej ani innego rodzaju porady specjalistycznej. Nie ma ona również charakteru zachęty do zakupu jakiegokolwiek konkretnego produktu ani usługi. Użytkownik powinien zasięgnąć własnej porady u odpowiednich fachowych doradców. Możliwe, że produkty wspomniane w tym artykule nie będą dostępne w danym regionie. Jeżeli artykuł jest napisany przez osobę z zewnątrz, należy pamiętać, że wyrażane poglądy są poglądami tej osoby i nie muszą odzwierciedlać poglądów Akademii Binance. Więcej informacji można znaleźć w naszym pełnym wyłączeniu odpowiedzialności. Ceny aktywów cyfrowych bywają zmienne. Wartość Twojej inwestycji może spaść lub wzrosnąć i możliwe, że nie odzyskasz zainwestowanej kwoty. Ponosisz wyłączną odpowiedzialność za swoje decyzje inwestycyjne, a Akademia Binance nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne straty. Niniejszego materiału nie należy rozumieć jako porady z zakresu finansów, prawa ani innej dziedziny. Więcej informacji można znaleźć w naszych Warunkach użytkowania i Ostrzeżeniu o ryzyku.