Các điểm chính
CBDC là phiên bản kỹ thuật số của đồng tiền chính thức của một quốc gia như USD hoặc EUR, do ngân hàng trung ương của quốc gia đó tạo ra và quản lý.
CBDC được thiết kế để giúp các giao dịch thanh toán nhanh hơn, an toàn hơn và dễ lập trình hơn, góp phần hiện đại hóa hệ thống tài chính hiện nay.
CBDC có 2 loại chính: CBDC bán lẻ dành cho người dùng hằng ngày và CBDC bán buôn dành cho ngân hàng và tổ chức lớn.
Các chính phủ trên toàn thế giới đang thử nghiệm CBDC để hiểu cách CBDC ảnh hưởng đến nền kinh tế, hệ thống ngân hàng và sự ổn định tài chính.
Mặc dù mang lại một số lợi ích nhưng CBDC cũng làm dấy lên những lo ngại về quyền riêng tư, sự kiểm soát của chính phủ đối với tài chính cá nhân và những xáo trộn có thể xảy ra đối với hệ thống ngân hàng.
Giới thiệu
Cách chúng ta sử dụng tiền đang thay đổi nhanh chóng. Ngày nay, bạn có thể thanh toán một ly cà phê bằng điện thoại, gửi tiền ra nước ngoài trong vài giây và thậm chí mua tác phẩm nghệ thuật số bằng tiền mã hoá. Trong bối cảnh cuộc sống hằng ngày đang ngày càng số hóa, các ngân hàng trung ương cũng đang tham gia vào xu hướng chuyển đổi này với Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (CBDC).
Khác với các đồng tiền mã hoá như Bitcoin, CBDC được phát hành bởi chính phủ và được thiết kế để ổn định. Khi ngày càng nhiều quốc gia nghiên cứu và triển khai CBDC, chúng có thể thay đổi cách bạn sử dụng tiền trong tương lai.
Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (CBDC) là gì?
Tiền kỹ thuật số của Ngân hàng Trung ương (CBDC) là phiên bản kỹ thuật số của tiền pháp định do ngân hàng trung ương của một quốc gia phát hành và quản lý. Đây không phải là một loại tiền tệ mới mà là phiên bản kỹ thuật số của các đồng tiền pháp định hiện có như USD, EUR hoặc CNY.
Khác với các loại tiền mã hoá như Bitcoin, CBDC được tập trung hóa, có sự đảm bảo của chính phủ và được quản lý hoàn toàn. CBDC được thiết kế để giữ giá trị tương đương với tiền mặt và được coi là phương tiện thanh toán hợp pháp, nghĩa là bạn có thể sử dụng để thanh toán hàng hóa, dịch vụ hoặc trả nợ.
Tại sao các ngân hàng trung ương lại nghiên cứu CBDC?
Các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đang tích cực nghiên cứu và thử nghiệm CBDC để tìm hiểu những lợi ích tiềm năng mà chúng có thể mang lại. Có một số lý do chính thúc đẩy sự quan tâm và nghiên cứu này:
1. Mọi người ít sử dụng tiền mặt hơn
Tại nhiều quốc gia, người dân đang lựa chọn thanh toán kỹ thuật số thay vì tiền xu hoặc tiền giấy. Bằng cách cung cấp phiên bản kỹ thuật số của tiền tệ quốc gia, các ngân hàng trung ương có thể can thiệp vào cách mọi người thanh toán mà không cần hoàn toàn dựa vào các ứng dụng hoặc công ty thanh toán tư nhân.
2. Tài chính bao trùm
Ở nhiều nơi trên thế giới, người dân không có tài khoản ngân hàng nhưng hầu hết đều sở hữu điện thoại di động. CBDC có thể cung cấp cho những người này một cách an toàn để lưu trữ và gửi tiền mà không cần đến ngân hàng.
3. Hiệu quả và đổi mới
Gửi tiền ra nước ngoài như kiều hối cho gia đình có thể chậm và tốn kém, đặc biệt khi phải trả phí ngân hàng hoặc qua trung gian. CBDC có thể cho phép tiền di chuyển trực tiếp giữa các quốc gia hoặc các bên với chi phí thấp hơn.
4. Tăng cường công cụ chính sách
CBDC có thể được lập trình theo các quy tắc, chẳng hạn như tiền hỗ trợ sẽ hết hạn nếu không được chi tiêu đúng hạn hoặc tiền hoàn thuế chỉ có thể được sử dụng cho các mặt hàng thiết yếu. Điều này có thể giúp các nhà hoạch định chính sách đảm bảo hỗ trợ đến tay người dân nhanh chóng và được sử dụng đúng mục đích.
5. Duy trì tính cạnh tranh
Khi các công ty công nghệ tư nhân và Stablecoin ngày càng phổ biến, một số quốc gia lo ngại về việc mất kiểm soát hệ thống tiền tệ của họ. CBDC cung cấp cho ngân hàng trung ương một phương thức để đưa ra giải pháp thay thế ổn định được chính phủ đảm bảo.
Các loại CBDC
CBDC thường được phân loại thành 2 loại chính:
CBDC bán lẻ
CBDC bán lẻ được thiết kế cho cá nhân, doanh nghiệp và thương nhân, giống như tiền mặt trong ví hoặc tiền trong tài khoản ngân hàng của bạn. Bạn có thể sử dụng CBDC bán lẻ để mua thực phẩm hoặc gửi tiền cho bạn bè. CBDC bán lẻ hoạt động tương tự như một ứng dụng thanh toán di động nhưng có một điểm khác biệt quan trọng: tiền của bạn được phát hành và được đảm bảo bởi chính phủ chứ không phải một công ty tư nhân.
CBDC bán buôn
CBDC bán buôn không dành cho công chúng sử dụng. CBDC bán buôn được ngân hàng và tổ chức tài chính sử dụng trong hoạt động nội bộ để thanh toán các giao dịch lớn một cách nhanh chóng và an toàn. Trong mô hình này, ngân hàng trung ương cấp quyền truy cập vào tài khoản đặc biệt cho tổ chức được phê duyệt để họ có thể nạp và chuyển tiền kỹ thuật số.
CBDC bán buôn có thể giúp ngân hàng trung ương kiểm soát hệ thống tài chính một cách chính xác hơn. Bằng cách điều chỉnh các yếu tố như yêu cầu dự trữ hoặc lãi trên số dư dự trữ, ngân hàng trung ương có thể tác động đến lãi suất và định hướng cho vay giống như họ làm với các công cụ chính sách tiền tệ truyền thống nhưng với tốc độ và độ chính xác có thể cao hơn.
Cách thức hoạt động của CBDC
1. Mô hình trực tiếp và gián tiếp
Mô hình trực tiếp: Ngân hàng trung ương xử lý tất cả mọi thứ. Bạn sẽ có một tài khoản trực tiếp với ngân hàng trung ương và họ sẽ phát hành và quản lý tiền kỹ thuật số cho bạn.
Mô hình gián tiếp hoặc 2 tầng: Ngân hàng trung ương dựa vào các ngân hàng thương mại và nhà cung cấp dịch vụ thanh toán để quản lý các dịch vụ tương tác trực tiếp với khách hàng như ứng dụng ví hoặc truy cập tài khoản. Ngân hàng trung ương vẫn chịu trách nhiệm phát hành tiền tệ và giám sát hệ thống.
Hầu hết các quốc gia đều ưu tiên mô hình 2 tầng vì nó được xây dựng dựa trên cơ sở hạ tầng tài chính hiện có, cho phép người dùng tiếp tục thực hiện các giao dịch ngân hàng thông qua các ứng dụng và dịch vụ quen thuộc trong khi vẫn được hưởng lợi từ tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành.
2. Hệ thống dựa trên tài khoản và hệ thống dựa trên token
Dựa trên token: CBDC dựa trên token hoạt động tương tự như tiền kỹ thuật số. Bạn nắm giữ token kỹ thuật số đại diện cho giá trị và các giao dịch được xác minh bằng cơ chế mã hóa khóa công khai (PKC) để chứng minh quyền sở hữu và cho phép chuyển tiền. Phương pháp tiếp cận này cho phép thực hiện các khoản thanh toán ẩn danh, giống như việc trao tiền mặt cho ai đó, mặc dù mức độ bảo mật thực tế sẽ phụ thuộc vào thiết kế hệ thống và yêu cầu quy định.
Dựa trên tài khoản: CBDC dựa trên tài khoản được liên kết với một danh tính đã xác minh, tương tự như tài khoản ngân hàng truyền thống. Bạn cần xác thực danh tính để truy cập và sử dụng tiền của mình. Mỗi giao dịch được liên kết với danh tính của bạn, điều này nghĩa là hệ thống cần có các công cụ quản lý danh tính mạnh mẽ để đảm bảo an ninh và ngăn chặn gian lận.
Nhiều quốc gia đang nghiên cứu các hệ thống dựa trên tài khoản vì chúng mang lại khả năng kiểm soát tốt hơn, tuân thủ quy định tốt hơn và dễ dàng khôi phục hơn nếu bạn mất quyền truy cập vào tài khoản của mình.
3. Nền tảng công nghệ
CBDC có thể vận hành trên các loại công nghệ khác nhau tùy thuộc vào ưu tiên của mỗi quốc gia. Một số ngân hàng trung ương chọn cơ sở dữ liệu tập trung, nơi ngân hàng trung ương theo dõi tất cả các giao dịch, tương tự như cách các ngân hàng quản lý số dư tài khoản hiện nay. Thiết lập này có thể nhanh hơn và dễ quản lý hơn đối với ngân hàng trung ương.
Các ngân hàng trung ương khác đang nghiên cứu việc sử dụng công nghệ sổ cái phân tán (DLT), nơi lịch sử giao dịch được chia sẻ an toàn giữa nhiều người tham gia trong mạng lưới. Cơ chế này tăng cường tính minh bạch và có thể hỗ trợ các tính năng nâng cao như thanh toán có thể lập trình sử dụng hợp đồng thông minh.
Một số thiết kế CBDC hỗ trợ thanh toán ngoại tuyến, điều này rất hữu ích ở những khu vực có kết nối Internet hạn chế. Những hệ thống này có thể sử dụng các thiết bị bảo mật như thẻ thông minh hoặc công nghệ Giao tiếp trường gần (NFC) để lưu trữ một lượng nhỏ tiền kỹ thuật số và đồng bộ hóa với mạng lưới khi có kết nối.
Các mối lo ngại và chỉ trích
Quyền riêng tư và giám sát
Một trong những lo ngại lớn nhất về CBDC là quyền riêng tư và mức độ kiểm soát mà chúng có thể trao cho các cơ quan trung ương. Nếu mọi giao dịch đều thông qua một hệ thống trung tâm, chính phủ có khả năng theo dõi cách bạn chi tiêu tiền, thời điểm và địa điểm chi tiêu. Mặc dù điều này có thể giúp giảm gian lận và trốn thuế nhưng một số người lo ngại nó có thể mở đường cho việc giám sát tài chính. Cũng có lo ngại rằng trong những tình huống cực đoan, CBDC sẽ cho phép các cơ quan chức năng có quyền đóng băng hoặc hạn chế quyền tiếp cận tiền của bạn.
Tác động đến ngân hàng
Nếu CBDC trở nên phổ biến, người dân có thể bắt đầu chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng truyền thống sang ví điện tử của ngân hàng trung ương. Điều này có thể làm giảm nguồn vốn mà các ngân hàng thương mại dựa vào đó để cấp khoản vay và hỗ trợ các dịch vụ ngân hàng hằng ngày. Trong thời kỳ căng thẳng tài chính, sự thay đổi này có thể diễn ra nhanh hơn khi người dân có thể xem CBDC là lựa chọn an toàn hơn và có thể gây áp lực lên hệ thống ngân hàng rộng lớn hơn.
Công nghệ và khả năng tiếp cận
Một CBDC thành công cần phải an toàn, ổn định và đơn giản để mọi người có thể sử dụng. Nếu quá phức tạp hoặc khó hiểu, nhiều người có thể gặp khó khăn khi sử dụng trong cuộc sống hằng ngày. CBDC sẽ là một phần quan trọng trong cơ sở hạ tầng tài chính của một quốc gia và phải có khả năng chống lại các cuộc tấn công mạng và sự cố hệ thống, vì những gián đoạn này có thể ảnh hưởng đến hàng triệu người.
CBDC, stablecoin và tiền mã hoá: Điểm khác biệt là gì?
CBDC: Được phát hành bởi ngân hàng trung ương và hoạt động như phiên bản kỹ thuật số của tiền tệ quốc gia. CBDC được nhà nước bảo đảm và được thiết kế để cung cấp mức độ tin cậy và ổn định tương tự như tiền pháp định truyền thống.
Stablecoin: Được tạo ra bởi các công ty tư nhân, stablecoin thường được gắn với giá trị của một đồng tiền truyền thống như đồng USD. Mục tiêu là giữ giá ổn định, nhưng tất cả phụ thuộc vào việc công ty đó quản lý và đảm bảo khoản dự trữ hiệu quả như thế nào. Nếu những khoản dự trữ này không được đảm bảo hoặc kiểm toán thường xuyên, stablecoin có thể mất neo và không còn giữ được giá trị mong muốn.
Tiền mã hoá: Các loại tiền mã hoá như bitcoin và ether là không cần cấp quyền, không cần niềm tin, và chống kiểm duyệt, nghĩa là không có công ty hay chính phủ nào kiểm soát mạng lưới. Tuy nhiên, giá tiền mã hóa có thể biến động mạnh, thường thay đổi đáng kể theo tâm lý thị trường.
Bối cảnh CBDC toàn cầu
Tính đến tháng 7 năm 2025, hệ thống theo dõi CBDC của Atlantic Council ghi nhận hơn 130 quốc gia đang phát triển hoặc nghiên cứu khả năng triển khai CBDC. Tiến độ thực hiện ở mỗi khu vực khác nhau tùy vào mục tiêu chính sách, cơ sở hạ tầng công nghệ và môi trường pháp lý của mỗi quốc gia.
Triển khai thực tế: Một số quốc gia đã ra mắt CBDC. Các CBDC này bao gồm Sand Dollar tại Bahamas, JAM-DEX tại Jamaica và e-Naira tại Nigeria. Cả ba đều là CBDC bán lẻ được thiết kế để cải thiện khả năng tiếp cận các hệ thống thanh toán số.
Chương trình thí điểm: Các quốc gia khác đang triển khai chương trình thí điểm để kiểm tra xem CBDC vận hành như thế nào trong thực tế. Các ví dụ bao gồm e-CNY tại Trung Quốc, Rupee kỹ thuật số tại Ấn Độ và Ruble kỹ thuật số tại Nga.
Giai đoạn nghiên cứu: Các quốc gia như Canada, Nepal và New Zealand tiếp tục nghiên cứu xem CBDC có phù hợp với hệ thống tiền tệ và tài chính hiện tại hay không.
Tổng kết
CBDC vẫn đang được phát triển và thử nghiệm, nhưng chúng đại diện cho một sự thay đổi tiềm năng trong cách mọi người tiếp cận và sử dụng tiền. Bằng cách cung cấp phiên bản kỹ thuật số của tiền tệ quốc gia, mục đích của các ngân hàng trung ương là cải thiện hệ thống thanh toán và nghiên cứu cách mới để hỗ trợ tài chính bao trùm và hiệu quả tài chính.
Tuy nhiên, CBDC cũng làm dấy lên những lo ngại về quyền riêng tư và mức độ giám sát của ngân hàng trung ương, vai trò của các ngân hàng thương mại và khả năng loại trừ những người dùng ít am hiểu công nghệ. Tương lai của CBDC có thể sẽ phụ thuộc vào việc những thách thức này được giải quyết hiệu quả như thế nào và liệu những lợi ích có thể được mang lại theo cách an toàn và được công chúng tin tưởng hay không.
Đọc thêm:
Tuyên bố từ chối trách nhiệm: Nội dung này được trình bày cho bạn trên cơ sở “nguyên trạng” chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và phổ biến kiến thức, mà không phải là sự cam đoan hay bảo đảm dưới bất kỳ hình thức nào. Nội dung này không nên hiểu là lời khuyên tài chính, pháp lý hoặc chuyên môn khác, cũng như không nhằm mục đích khuyến nghị mua bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể nào. Bạn nên tham khảo lời khuyên từ các cố vấn chuyên môn thích hợp. Sản phẩm được đề cập trong bài viết này có thể không được cung cấp tại khu vực của bạn. Trong trường hợp bài viết được đóng góp bởi người đóng góp bên thứ ba, xin lưu ý rằng những quan điểm thể hiện đó thuộc về người đóng góp bên thứ ba và không nhất thiết phản ánh quan điểm của Binance Academy. Vui lòng đọc toàn bộ tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết thêm chi tiết. Giá tài sản kỹ thuật số có thể biến động. Giá trị khoản đầu tư của bạn có thể tăng hoặc giảm và có thể bạn sẽ không nhận lại được số tiền đã đầu tư. Bạn hoàn toàn chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình và Binance Academy không chịu trách nhiệm pháp lý về bất kỳ tổn thất nào mà bạn có thể phải chịu. Tài liệu này không nên hiểu là lời khuyên tài chính, pháp lý hoặc chuyên môn khác. Để biết thêm thông tin, vui lòng xem Điều khoản sử dụng và Cảnh báo rủi ro của chúng tôi.