Maksimal Çıkarılabilir Değer (MEV) Nedir?
Ana sayfa
Makaleler
Maksimal Çıkarılabilir Değer (MEV) Nedir?

Maksimal Çıkarılabilir Değer (MEV) Nedir?

Orta Seviye
Yayınlanma: Jan 27, 2023Güncellenme: Jun 19, 2023
7m

Kısa Özet

Eskiden Madenci Çıkarılabilirlik Değeri olarak adlandırılan Maksimal Çıkarılabilir Değer (MEV), yeni bir blok oluştururken işlemleri dahil etme, dışarıda bırakma veya yeniden sıralamaya yönelik bir stratejiyi ifade eder. MEV'in amacı mümkün olduğunca fazla ek kâr elde etmektir. Blok üreticileri, işlemleri seçme ve sıralama yetkisine sahip olmalarından dolayı bunu yapmak için en iyi konumdadır.

Fakat diğer ağ katılımcıları da (arayıcılar olarak adlandırılırlar) arbitraj, önden işlem veya likidasyon gibi bir MEV fırsatı görmeleri durumunda ücret ödeyerek işlem yaabilir. MEV en çok blockchain işlemlerinin daha karmaşık bilgiler içerdiği akıllı sözleşme özellikli ağlarda bulunur.

Giriş

MEV, yeni bir blok (bir blockchaine eklenmek üzere) oluşturulurken mümkün olan en fazla kârı elde etmek için işlemlerin kasıtlı olarak yeniden sıralanmasını, dahil edilmesini veya dışarıda bırakılmasını tanımlamak için kullanılan bir kripto terimidir. MEV'i hangi işlemlerin hangi sırayla dahil edileceğini seçerek bir bloktan standart ödül ve gas ücretlerinin ötesinde ekstra değer elde etmek olarak düşünebilirsiniz.

MEV, önemli bir merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemine sahip olması nedeniyle genellikle Ethereum ağıyla ilişkilendirilir. Bir bloktaki işlemler ne kadar karmaşıksa — örneğin, borç verme, borç alma veya alım satımla bağlantılı akıllı sözleşmeler — blok üreticilerinin belirli işlemleri dahil etmeye, çıkarmaya veya yeniden sıralamaya karar vererek ekstra kâr elde etmesi için (maksimum değere ulaşması) o kadar fazla fırsat olacaktır. 

MEV Nedir?

Bu kavram ortaya ilk çıktığında, o zamanlar bir iş ispatı (PoW) mutabakat mekanizmasını kullanan Ethereum ağıyla daha çok ilişkilendirilmiştir. Madenciler, blokları oluştururken işlemleri yeniden sıralama, dahil etme veya dışarıda bırakma gücüne sahiptir ve ekstra değer elde etmek için bu tip seçimler yapabilir. 

Bu da mümkün olan en fazla ekstra kârı elde etme olgusunu açıklamak için Madenci Çıkarılabilirlik Değeri teriminin oluşturulmasına yol açmıştır. Fakat Eylül 2022'de Ethereum, ağın mutabakat mekanizmasını PoW'dan hissenin ispatına (PoS) dönüştüren teknik bir yükseltme olan Birleştirme'yi tamamlamıştır. 

Bu nedenle, Ethereum ağındaki yeni bloklar artık madenciler tarafından değil doğrulayıcılar tarafından oluşturulmaktadır. Fakat PoS sistemlerinde de MEV uygulanabilir. Bloklar hala oluşturulmaktadır, dolayısıyla hangi işlemlerin hangi sırayla dahil edileceğinin kararını verenler bir bloktan mümkün olan en yüksek miktarda para kazanmalarına yardımcı olacak kararlar alabilir. Eski MEV kavramı varlığını hala sürdürse de artık madencilere özel olmadığı için Maksimal Çıkarılabilir Değer anlamında kullanıldığı kabul edilmektedir. 

MEV Nasıl Çalışır?

MEV'in nasıl çalıştığını anlamak için blok üreticilerinin (madenciler veya doğrulayıcılar) rolü hakkında temel bilgilere sahip olmak gerekir. Blok üreticileri, blockchain ağlarının güvenli kalmasında ve faaliyetlerini sürdürmesinde çok önemli bir rol oynar. İşlemleri doğrulamaktan ve bloklar halinde ağa eklemekten sorumludurlar. Bu süreç, hangi zincir üzerinde gerçekleştirildiğine bağlı olarak madencilik veya doğrulama olarak adlandırılır. 

Basitçe ifade edecek olursak, blok üreticileri ağdaki işlemlerin bütünlüğünü garanti altına alır ve ağın çalışmaya devam etmesini sağlar. Bu kişiler olmadan yeni verilerin zincire eklenmesi mümkün değildir. Blok üreticileri, kullanıcıların işlem bilgilerini toplar ve bu bilgileri ağın zincirine eklenmek üzere bloklar halinde organize eder. 

Göz önünde bulundurulması gereken önemli nokta, bloklarına hangi işlemleri dahil edeceklerine blok üreticilerinin karar vermesidir. Mantıken, işlemler kârlılığa göre seçilir, bu da en yüksek ücrete sahip işlemlerin önce seçileceği anlamına gelir. Kullanıcıların yoğun dönemlerde daha yüksek gas ücretleri (veya işlem ücretleri) ödemesinin nedeni işlemlerine öncelik verilmesini sağlamaktır. Bir blok üreticisi en yüksek ücrete sahip işlemleri seçerse daha fazla kâr edecektir. Sonuç olarak, daha düşük ücretli işlemlerin bir bloka dahil edilmek için daha uzun bir süre beklemesi gerekir.

Fakat işlemlerin ücretlere göre seçilmesini veya sıralanmasını zorunlu kılan bir kural yoktur. İşlemler daha karmaşık bilgiler içerdiğinde (akıllı sözleşme özellikli blockchainlerde olduğu gibi), blok üreticileri standart blok ödül ve ücretlerinin ötesinde ekstra kâr elde etmek için işlemleri dahil edebilir, dışarıda bırakabilir veya yeniden sıralayabilir.

Örneğin, diğerleri yerine belirli işlemleri seçmek ve bunları belirli bir şekilde sıralamak, ortaya çıkan arbitraj veya zincir üstü likidasyon fırsatları nedeniyle daha fazla kâr edilmesine imkan tanıyabilir. En özünde MEV, daha fazla finansal kazanç için işlemlerin seçilme ve sıralanma sürecidir.

MEV arayıcıları

MEV, yalnızca blok üreticilerine fayda sağlayan bir strateji gibi görünse de önemli bir miktarda MEV, "arayıcılar" olarak bilinen diğer katılımcılar tarafından sağlanır. Bu katılımcılar, kârlı MEV fırsatları yakalamak için ağ verilerini analiz eden MEV'e özgü işlemleri kullanır. 

Arayıcılar, kârlı MEV işlem ve stratejilerinin gerçekleşebilmesini sağlamak amacıyla blok üreticilerine genellikle son derece yüksek gas ücretleri öder. Mantık çerçevesinde, bir MEV fırsatına yönelik rekabete bağlı olarak bir blok üreticisi, arayıcının potansiyel kârının %99,99'una kadar gas ücreti alabilir.

Örneğin, arayıcıların MEV gelirlerinin %90'ından fazlasını gas ücretlerine ödediği bilinen merkeziyetsiz borsa (DEX) arbitrajını ele alalım. Bu kadar yüksek bir gas ücretinin ödenmesinin nedeni, kârlı bir arbitraj işleminin benzer işlemlerden önce gerçekleştirilmesini sağlamak için bunun tek yol olmasıdır.

Yaygın MEV Örnekleri

Arbitraj, önden işlem ve likidasyon, MEV yoluyla kâr elde etmek isteyen blok üreticilerine ve arayıcılara yönelik fırsatlar sunar. Aşağıda, MEV'in ne olduğunu ve nasıl çalıştığını daha iyi anlamaya imkan tanıyan çeşitli örnekleri daha yakından inceleyeceğiz. 

Arbitraj

Bir varlığın fiyatı borsalar arasında tutarlı olmadığında hemen bir arbitraj fırsatı doğar. Kripto dünyasında, aynı token iki farklı DEX'te farklı fiyatlandırılabilir. Bu durum birisi (bir arbitrajcı) tarafından fark edildiğinde, bu kişi tutarsızlıktan kâr elde etmek için bir işlem yapmak üzere harekete geçer. Bir arayıcının bot'u beklemede olan bir işlemi tespit ettiğinde ve bu arbitraj fırsatının sunduğu değeri elde etmek için kendi işlemini beklemede olan işlemin önüne eklediğinde MEV gerçekleşir.

Önden işlem

Arayıcılar ve blok üreticileri, işlem havuzunda hala beklemede olan önemli bir alış emrine önden işlem yapmak için blokta işlemlerin sırasını belirleyebilme becerilerinden yararlanabilir. MEV, dijital varlığın fiyatını yükseltecek büyük bir alım emrinden önce gerçekleştirilmesi için benzer bir alım emrinin verilmesi, böylece daha uygun bir fiyat elde edilmesi durumunda ortaya çıkar.

Benzer bir MEV stratejisi ise fiyatı değiştirecek belirli bir işlemin önüne bir alış emri, arkasına ise bir satış emri vermeyi, böylece fiyat baskısından her iyi yönden de faydalanmayı içeren “sandviç” stratejisidir.

Likidasyon

DeFi, kullanıcıların teminat olarak yatırılan dijital varlıklar ile kredi almasına olanak tanır. Piyasa hareket ederse ve teminatın değeri belirli bir fiyatın altına düşerse pozisyon likide edilir. İlgili akıllı sözleşmeler, likidasyonu tetikleyen işleme genellikle bir ödül veya ücret öder.

Bu tür bir işlemi tespit etmek için bot çalıştıran herhangi bir arayıcı veya blok üreticisi için burada bir MEV fırsatı mevcuttur. İşlemi tespit eden kişi daha sonra kendi tasfiye işlemini herkesten önce bloka ekleyebilir ve bu sayede ödül değerini elde edebilir.

Son Düşünceler: MEV'in Artı ve Eksileri

MEV, öncelikli hedefi kârını en üst seviyeye çıkarmak olan kişilerce kullanıldığı için rasyonel bir stratejidir. Bazı kişiler MEV'in verimsizliklerin mümkün olan en kısa sürede düzeltilmesini sağlayarak daha geniş çapta ekosisteme fayda sağladığını savunur.

Örneğin, arbitraj fırsatlarından kâr elde eden ilk kişi olmak için yarışan MEV arayıcıları, DEX'lerde fiyatların hızla düzeltilmesini sağlar. Benzer şekilde, borç verme protokolleri teminatlandırma seviyeleri dengesiz hale geleceğinden riskli kredilerin denetimsiz kalmasını istemez, bu nedenle MEV likidasyon baskısı, borç verenlerin mümkün olan en kısa sürede geri ödeme almasını sağlar. 

Fakat MEV, göz ardı edilmemesi gereken bir dizi sorunu da beraberinde getirir. Önden işlem ve sandviçleme gibi bazı uygulamalar, işlemleri için fazladan ödeme yapmak zorunda kalan, daha yüksek slipaja maruz kalan veya aslında sıfır toplamlı bir oyunda değer kaybı yaşayan diğer kullanıcılar için kötü sonuçlar doğurur. 

Buna ek olarak, MEV arayıcıları ortaya çıkan değeri yakalamak amacıyla işlemlerini bloklara eklemek için rekabet ederken gas fiyatlarının yükselmesine ve ağda tıkanıklığa yol açabilir. 

En temelde, işlemleri önceki bir blokta yeniden sıralamadan elde edilecek değer bir sonraki blokun ödül ve ücretlerinden daha yüksekse, MEV bir blok üreticisinin blockchaini yeniden düzenlemesini ekonomik açıdan mantıklı hale getirebilir. Fakat bu durum, ağın mutabakatını ve bütünlüğünü tehdit eder.

Ekosistem hızla gelişmeye devam ederken, MEV ile ilgili bu sorunlara çözümler bulmak artık bu dünyanın başlıca araştırma ve geliştirme alanlarından biri haline gelmiştir.

Ek Okumalar