Tóm lược
Giá trị có thể trích xuất tối đa (MEV) — trước đây được gọi là Giá trị có thể trích xuất của thợ đào (Miner Extractable Value) — đề cập đến một chiến lược thêm vào, bỏ qua hoặc sắp xếp lại các giao dịch khi tạo một khối mới. Mục tiêu của việc khai thác MEV là tạo ra càng nhiều lợi nhuận càng tốt. Các nhà sản xuất khối ở vị trí tốt nhất để làm điều này vì họ có khả năng lựa chọn và sắp xếp các giao dịch.
Tuy nhiên, những người tham gia mạng khác (được gọi là người tìm kiếm) cũng có thể trả phí để sắp xếp các giao dịch nếu họ thấy cơ hội MEV, chẳng hạn như chênh lệch giá, chạy trước hoặc thanh lý. MEV thường được tìm thấy nhiều nhất trong các mạng hỗ trợ hợp đồng thông minh, nơi các giao dịch blockchain bao gồm nhiều thông tin phức tạp hơn.
Giới thiệu
MEV là một thuật ngữ trong lĩnh vực tiền mã hóa được sử dụng để mô tả việc sắp xếp, thêm hoặc loại trừ có chủ ý các giao dịch khi tạo một khối mới (để thêm vào một block) nhằm thu được càng nhiều lợi nhuận càng tốt. Hãy xem đó là giá trị bổ sung được "vắt" ra từ một khối ngoài phần thưởng tiêu chuẩn và phí gas bằng cách chọn giao dịch nào sẽ được bao gồm và theo thứ tự nào.
MEV thường được liên kết với mạng Ethereum do hệ sinh thái tài chính phi tập trung (DeFi) quan trọng của nó. Các giao dịch liên quan đến một khối càng phức tạp — ví dụ: các hợp đồng thông minh liên quan đến cho vay, mượn hoặc giao dịch — thì càng có nhiều cơ hội cho các nhà sản xuất khối kiếm thêm lợi nhuận (trích xuất giá trị tối đa) bằng cách quyết định việc thêm, bỏ qua, hoặc sắp xếp lại các giao dịch nhất định.
MEV là gì?
Khi khái niệm này lần đầu tiên được biết đến, nó chủ yếu liên quan tới mạng Ethereum, khi đó vẫn còn sử dụng cơ chế đồng thuận proof-of-work (PoW). Do đó, những thợ đào là những người có quyền sắp xếp, thêm hoặc loại trừ các giao dịch khi tạo khối và có thể đưa ra những lựa chọn để tạo ra giá trị bổ sung.
Điều này dẫn đến thuật ngữ Giá trị có thể đào (Miner Extractable Value) được đặt ra để giải thích hiện tượng đào càng nhiều lợi nhuận càng tốt này. Tuy nhiên, vào tháng 09/2022, Ethereum đã hoàn thiện The Merge, một bản nâng cấp kỹ thuật chuyển cơ chế đồng thuận của mạng từ PoW sang proof-of-stake (PoS).
Do đó, các khối mới trên mạng Ethereum không còn được tạo bởi những thợ đào mà bởi những người xác thực. Tuy nhiên, các hệ thống PoS cũng không tránh khỏi MEV. Các khối vẫn đang được tạo, vì vậy bất kỳ ai chọn giao dịch nào sẽ được thêm vào và theo thứ tự nào đều có thể đưa ra quyết định giúp họ trích càng nhiều tiền từ một khối càng tốt. Mặc dù khái niệm MEV cũ vẫn tồn tại, nhưng giờ đây nó được cho là viết tắt của Giá trị có thể trích xuất tối đa (Maximal Extractable Value), vì nó không còn dành riêng cho các thợ đào.
MEV hoạt động như thế nào?
Để hiểu cách thức hoạt động của MEV, bạn nên hiểu cơ bản về vai trò của các nhà sản xuất khối (có thể là thợ đào hoặc người xác thực). Họ đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo mật và duy trì mạng blockchain, đồng thời chịu trách nhiệm xác minh các giao dịch và thêm chúng vào mạng dưới dạng các khối (block). Tùy thuộc vào chuỗi cụ thể, quá trình này được gọi là đào hoặc xác thực.
Nói một cách đơn giản, các nhà sản xuất khối đảm bảo tính toàn vẹn của các giao dịch trên mạng và đảm bảo nó tiếp tục hoạt động. Không có họ, bạn không thể thêm dữ liệu mới vào chuỗi. Các nhà sản xuất khối là những người thu thập dữ liệu giao dịch của người dùng và sắp xếp chúng thành các khối để thêm vào chuỗi mạng.
Điều quan trọng cần lưu ý là tùy thuộc vào nhà sản xuất khối mà giao dịch nào được đưa vào khối của họ. Về mặt logic, các giao dịch được chọn dựa trên khả năng sinh lời, có nghĩa là những giao dịch có phí cao nhất kèm theo sẽ được chọn trước. Đây là lý do tại sao người dùng phải trả phí gas cao hơn (hoặc phí giao dịch) trong thời gian mạng có nhiều người dùng — để đảm bảo giao dịch của họ được chọn trước. Nếu một nhà sản xuất khối chọn các giao dịch có phí cao nhất, họ sẽ kiếm được lợi nhuận lớn hơn. Do đó, các giao dịch có phí thấp hơn phải đợi lâu hơn để được đưa vào một khối.
Tuy nhiên, không có quy tắc nào quy định các giao dịch phải được chọn hoặc đặt vào dựa trên phí. Khi các giao dịch bao gồm thông tin phức tạp hơn (như chúng thực hiện trong các blockchain hỗ trợ hợp đồng thông minh), các nhà sản xuất khối có thể thêm, loại trừ hoặc sắp xếp lại các giao dịch để kiếm thêm lợi nhuận ngoài phần thưởng và phí khối tiêu chuẩn.
Ví dụ: chọn một số giao dịch nhất định so với các giao dịch khác và sắp xếp chúng theo một cách cụ thể có thể cho phép thu thêm lợi nhuận do các cơ hội kinh doanh chênh lệch giá hoặc thanh lý trên chuỗi. Đây chính là bản chất của MEV: quá trình lựa chọn và sắp xếp các giao dịch để thu được thêm lợi ích tài chính.
Người tìm kiếm MEV
Mặc dù có vẻ như MEV là một chiến lược chỉ mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất khối, nhưng một lượng đáng kể MEV được tạo ra từ những người tham gia khác, được gọi là “người tìm kiếm (searcher)”. Những người tham gia này sử dụng các hoạt động dành riêng cho MEV để phân tích dữ liệu mạng nhằm tìm kiếm các cơ hội MEV có lợi.
Những người tìm kiếm thường trả phí gas cực cao cho các nhà sản xuất khối để đảm bảo các chiến lược và giao dịch MEV có lợi nhuận của họ được thực hiện. Về mặt nguyên tắc, tùy thuộc vào sự cạnh tranh để có cơ hội MEV, một nhà sản xuất khối có thể nhận được phí gas lên tới 99,99% lợi nhuận tiềm năng của người tìm kiếm.
Lấy ví dụ về kinh doanh chênh lệch giá trên sàn giao dịch phi tập trung (DEX), trong đó những người tìm kiếm được biết là đã trả hơn 90% thu nhập MEV của họ cho phí gas — họ vẫn làm như vậy vì đó là cách duy nhất để đảm bảo giao dịch kinh doanh chênh lệch giá có lợi nhuận được thực hiện trước các giao dịch tương tự .
Các ví dụ phổ biến về MEV
Kinh doanh chênh lệch giá, chạy trước và thanh lý đều mang đến cơ hội cho những người tìm kiếm và nhà sản xuất khối đang tìm cách kiếm lợi nhuận thông qua MEV. Dưới đây, chúng ta sẽ xem xét kỹ hơn các ví dụ này để hiểu biết chi tiết hơn về MEV là gì và cách thức hoạt động của nó.
Kinh doanh chênh lệch giá
Khi giá của một tài sản không nhất quán giữa các sàn giao dịch, thì ngay lập tức có cơ hội kinh doanh chênh lệch giá. Trong lĩnh vự tiền mã hóa, cùng một token có thể được định giá khác nhau trên hai DEX khác nhau. Khi ai đó (nhà kinh doanh chênh lệch giá) phát hiện ra điều này, họ sẽ chuyển sang thực hiện giao dịch để kiếm lợi nhuận từ chênh lệch. MEV diễn ra khi bot của người tìm kiếm xác định giao dịch đang chờ xử lý và chèn giao dịch của chính họ trước giao dịch đó để trích xuất giá trị do cơ hội chênh lệch giá đó cung cấp.
Front-running (một kiểu giao dịch nội gián)
Những người tìm kiếm và nhà sản xuất khối có thể tận dụng khả năng đặt các giao dịch trong một khối để thực hiện trước một lệnh mua quan trọng vẫn đang chờ xử lý trong bể giao dịch này. MEV xảy ra khi một lệnh mua tương tự được đưa vào trước giao dịch đó để đảm bảo mức giá có lợi hơn trước khi lệnh mua lớn được thực hiện, điều này sẽ làm tăng giá của tài sản kỹ thuật số đó.
Một chiến lược MEV tương tự là “sandwich”, nghĩa là đặt lệnh mua trước và lệnh bán sau một giao dịch chuyển giá cụ thể, do đó tận dụng áp lực giá từ cả hai bên.
Thanh lý
DeFi cho phép người dùng vay các tài sản kỹ thuật số đã ký gửi làm tài sản thế chấp. Nếu thị trường biến động và giá trị của tài sản thế chấp giảm xuống dưới một mức giá nhất định, thì vị thế đó sẽ bị thanh lý. Các hợp đồng thông minh liên quan thường trả phần thưởng hoặc phí cho giao dịch kích hoạt thanh lý.
Cơ hội MEV tồn tại ở đây cho bất kỳ người tìm kiếm hoặc nhà sản xuất khối nào đang chạy bot phát hiện ra loại giao dịch này và những người sau đó có thể chèn giao dịch thanh lý của chính họ vào khối trước bất kỳ ai khác, do đó trích xuất giá trị phần thưởng.
Tổng kết: Ưu và nhược điểm của MEV
MEV là một chiến lược hợp lý vì những người tham gia đi theo hướng tối đa hóa lợi nhuận của họ. Một số người sẽ lập luận rằng nó cũng mang lại lợi ích cho hệ sinh thái rộng lớn hơn bằng cách đảm bảo rằng sự thiếu hiệu quả được khắc phục càng nhanh càng tốt.
Ví dụ: những người tìm kiếm MEV chạy đua để trở thành người đầu tiên nắm bắt được giá trị từ các cơ hội kinh doanh chênh lệch giá dẫn đến việc điều chỉnh giá nhanh chóng trên các DEX. Tương tự, các giao thức cho vay không muốn các khoản vay rủi ro không được kiểm soát nếu mức độ thế chấp trở nên mất cân bằng, do đó, việc thúc đẩy thanh lý MEV dẫn đến việc người cho vay được hoàn trả càng sớm càng tốt.
Tuy nhiên, MEV cũng bộc lộ một số vấn đề không thể bỏ qua. Một số cách triển khai, chẳng hạn như chạy trước và xếp chồng lên nhau, tạo ra kết quả xấu cho những người dùng khác, những người buộc phải trả quá cao cho các giao dịch của họ, bị trượt giá nhiều hơn hoặc mất giá trị trong trò chơi về cơ bản là có tổng bằng không.
Ngoài ra, hoạt động của người tìm kiếm MEV có thể dẫn đến giá gas cao hơn và tắc nghẽn mạng khi họ cạnh tranh để chèn các giao dịch của mình vào các khối để thu được giá trị kết quả.
Ở cấp độ cơ bản, nếu giá trị từ việc sắp xếp lại các giao dịch trong khối trước đó lớn hơn phần thưởng và phí của khối tiếp theo, MEV có thể làm cho nó trở nên hợp lý về mặt kinh tế để nhà sản xuất khối cam kết tổ chức lại blockchain. Điều này sau đó sẽ đe dọa sự đồng thuận và tính toàn vẹn của mạng.
Khi hệ sinh thái tiếp tục phát triển nhanh chóng, việc tìm giải pháp cho các vấn đề liên quan đến MEV hiện là lĩnh vực nghiên cứu và phát triển cốt lõi trong lĩnh vực blockchain.