Wyłączenie odpowiedzialności: Ten artykuł jest przeznaczony wyłącznie do celów edukacyjnych. Informacje dostarczane za pośrednictwem Binance nie stanowią porady ani rekomendacji inwestycyjno-handlowej. Binance nie ponosi odpowiedzialności za żadne Twoje decyzje inwestycyjne. Przed podjęciem ryzyka finansowego należy zasięgnąć fachowej porady. Produkty wymienione w tym artykule mogą nie być dostępne w danym regionie.
Najważniejsze informacje
Optymizm, chciwość, strach czy panika to parametry zakorzenione w procesach neurologicznych, które rzutują na nastroje rynkowe i mają bezpośredni związek z trendami wzrostowymi oraz spadkowymi.
Przez pułapki psychologiczne, np. owczy pęd, awersję do strat czy dysonans poznawczy, inwestorzy i traderzy często podejmują nieracjonalne decyzje.
Wahania emocjonalne często potęgują platformy społecznościowe, a neurony lustrzane przyczyniają się do zachowań zbiorowych, instynktu stadnego i handlu spekulacyjnego.
Wprowadzenie
Warren Buffett powiedział kiedyś: „Rynek to narzędzie do przekazywania pieniędzy cierpliwym przez niecierpliwych”. To proste stwierdzenie pokazuje, jak duży jest wpływ emocji i psychologii na zachowania rynku. U podstaw tej koncepcji leży psychologia rynku – ważne pojęcie w ekonomii behawioralnej, która analizuje, w jaki sposób zbiorowe emocje uczestników rynku rządzą rynkami finansowymi. A co z neurobiologią, która nadaje kształt samej psychologii rynku?
Neuronauka mówi, że nasz mózg nie jest tak racjonalny, jak chcielibyśmy sądzić – zwłaszcza kiedy w grę wchodzą pieniądze. Emocje, uprzedzenia poznawcze i procesy psychologiczne często kierują naszymi decyzjami finansowymi w sposób, z którego możemy sobie nawet nie zdawać sprawy.
Np. ciało migdałowate to część mózgu, która reaguje na strach i uruchamia reakcje na ostry stres. Może nas pchać do podejmowania impulsywnych decyzji w czasie spadków na rynku. Z kolei brzuszno-przyśrodkowa kora przedczołowa, która dokonuje oceny gratyfikacji, może podsycać nadmierną pewność siebie w czasie hossy.
Te mechanizmy mózgowe, choć niezbędne do przetrwania, w handlu i inwestycjach, często skłaniają nas do działania zgodnie z instynktem, a nie rozsądkiem.
Jak psychologia stymuluje cykle rynkowe
Trend wzrostowy
W okresie hossy panuje powszechny optymizm. Wzrost cen wywołuje podniecenie, a neurobiologia mówi nam, że to powoduje uruchomienie układu nagrody w mózgu i uwolnienie neuroprzekaźnika, dopaminy.
Ów trend często wzmacniają zjawiska emocjonalne, np. owczy pęd (strach, że coś przegapimy). Owczy pęd wynika z mechanizmów gratyfikacji społecznej w mózgu, ponieważ jesteśmy fizycznie zaprogramowani na poszukiwanie przynależności oraz zapobieganie utracie okazji. Platformy mediów społecznościowych, np. X czy Reddit, mogą nasilać zjawisko owczego pędu, ponieważ prezentują historie o ogromnych zyskach i zachęcają innych do zakupu aktywów bez pełnej znajomości ryzyka.
Najlepsze przykłady to Dogecoin, Shiba Inu, a ostatnio monety memowe TRUMP i MELANIA. Wartość monet memowych w większości przypadków wynika z rozgłosu spekulacyjnego i chwytliwych trendów, a nie z ich faktycznej wartości. Traderzy często wpadają w euforię i lekceważą sygnały ostrzegawcze, np. przeszacowanie czy nierealne wzrosty.
Ten nieopanowany optymizm, który może prowadzić do powstawania baniek finansowych, kiedy to ceny znacznie przekraczają rzeczywistą wartość aktywów, powstaje u zbiegu kilku procesów neurobiologicznych. Kiedy bańka pęka, rynek wchodzi w trend spadkowy, co często wywołuje lawinę negatywnych emocji.
Trend spadkowy
Kiedy rynek zawraca, emocje przechodzą od optymizmu do zaprzeczenia i strachu. Ciało migdałowate mózgu, które reaguje na strach, przejmuje kontrolę i wywołuje reakcje instynktowne, np. wyprzedawanie ze strachu. Z neurologicznego punktu widzenia strach ten potęguje efekt awersji do straty, przez który ból straty odczuwamy bardziej niż satysfakcję z powodu analogicznie dużych zysków.
Kiedy ceny ciągle spadają, strach zamienia się w panikę, co prowadzi do kapitulacji, czyli punktu, w którym inwestorzy masowo wyprzedają aktywa – często ze znaczną stratą. Zachowanie to jest szczególnie widoczne w okresie bessy, co widać po ostrych korektach bitcoina w cyklu rynkowym z 2022 roku.
Rynek ostatecznie się stabilizuje, kiedy pesymizm osiąga szczyt, co często prowadzi do fazy akumulacji, w której ceny wchodzą w trend boczny. W takich chwilach część inwestorów zaczyna ostrożnie wracać na rynek, kierując się nawrotem poczucia nadziei i optymizmu.
Neurobiologia odpowiedzialna za psychologię rynku
Wpływ na kształt psychologii odpowiedzialnej za tendencje rynkowe ma szereg złożonych procesów neurologicznych. Jednym z takich procesów jest szlak gratyfikacji, który składa się z różnych neuroprzekaźników i struktur mózgu.
Głównym neuroprzekaźnikiem związanym z gratyfikacją i przyjemnością jest dopamina. Kiedy podlegamy działaniu bodźca gratyfikującego, mózg reaguje i uwalnia więcej dopaminy. Jest to zwykle widoczne w czasie hossy, kiedy szlaki dopaminergiczne mózgu uruchamiają się na myśl o gratyfikacji finansowej i tworzą pętlę sprzężenia zwrotnego.
Synteza dopaminy odbywa się głównie w istocie czarnej i polu brzusznym nakrywki. Jak widać powyżej, jest wiele szlaków dopaminowych, przez które dopamina przemieszcza się do różnych rejonów mózgu.
Szlakiem najbardziej związanym z psychologią rynku jest szlak mezolimbiczny. Szlak mezolimbiczny łączy pole brzuszne nakrywki z układem limbicznym, w którego skład wchodzi ciało migdałowate. Ten szlak ma kluczowe znaczenie dla odczuwania przyjemności i gratyfikacji. W oczekiwaniu na uzyskanie korzyści finansowych do tego szlaku uwalnia się dopamina, która wywołuje poczucie motywacji i zadowolenia.
Podstawową strukturą związaną z reakcjami na emocje, np. strach czy lęk, jest ciało migdałowate. Ciało migdałowate jest równie istotne w czasie bessy, jak szlaki dopaminergiczne w czasie hossy. Reakcja na ostry stres, czyli mechanizm przetrwania, w kontekście finansowym może prowadzić do impulsywnych decyzji, które często skutkują stratami.
O ile strach i lęk uruchamiany w ciele migdałowatym może zakłócać procesy decyzyjne, a także prowadzić do impulsywnych decyzji, np. wyprzedawania ze strachu, o tyle dysonans poznawczy może również wywierać na inwestorów wpływ, aby trzymali aktywa w zaprzeczeniu – w nadziei, że rynek się ożywi.
Dysonans poznawczy występuje, kiedy przekonania traderów na temat rynku są sprzeczne z rzeczywistością. Dysonans poznawczy jest przede wszystkim związany z korą przedczołową, która odpowiada za funkcje poznawcze wyższego poziomu, oraz układem limbicznym, w którego skład również wchodzi ciało migdałowate i hipokamp.
Innym ciekawym aspektem neurobiologii, który może mieć wpływ na psychologię rynku, są neurony lustrzane. Neurony te znajdują się w kilku obszarach mózgu, m.in. w korze przedruchowej, dodatkowej korze ruchowej, płacie ciemieniowym i płacie ciemieniowym dolnym. Neurony lustrzane uruchamiają się zarówno wtedy, kiedy ktoś wykonuje jakąś czynność, jak i wtedy, kiedy obserwuje wykonywanie podobnej czynności przez kogoś innego.
Zasadniczo neurony lustrzane umożliwiają nam zastępcze przeżywanie emocji i działań innych osób. Neurony te biorą udział w empatii i wpływie społecznym. Obserwowanie sukcesów innych traderów może uruchamiać te neurony i prowadzić do naśladownictwa, które może odgrywać ważną rolę w instynkcie stadnym.
Moneta memowa TRUMP: Konkretny przykład
1. Szybki wzrost i szlaki dopaminergiczne
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że na gwałtowny wzrost popularności monety memowej Trump w chwili jej premiery miał wpływ układ gratyfikacji mózgu. Takie czynniki, jak np. wyraźny związek z Donaldem Trumpem, powszechnie znaną postacią o dużym majątku, czy znaczące zainteresowanie mediów monetą, prawdopodobnie przyczyniły się do jej początkowego wzrostu.
Znaczenie mógł tu również mieć owczy pęd i ogólna obawa przed utratą potencjalnej gratyfikacji. Ten początkowy wzrost prawdopodobnie uruchomił szlaki dopaminergiczne u traderów i doprowadził do wydzielania dopaminy w oczekiwaniu na korzyści finansowe, a tym samym wytworzył sprzężenie zwrotne podniecenia i spekulacji. Fazę tę często nazywa się również fazą euforii, w której optymizm i podekscytowanie prowadzi do wzrostu cen.
2. Instynkt stadny i neurony lustrzane
Zgodnie z wcześniejszą wzmianką neurony lustrzane często odgrywają ważną rolę w instynkcie stadnym, a tym samym w psychologii rynku. Szybki wzrost ceny monety może służyć za przykład działania tych neuronów. Ludzie pod wpływem emocji i percepcji sukcesu innych osób przy podejmowaniu decyzji mogą się kierować nastrojami ogółu, a nie racjonalną, niezależną analizą. W przypadku monety TRUMP:
Kultura memiczna: Memy i działania w mediach społecznościowych wytworzyły zaraźliwy szum informacyjny, który zachęcał do udziału w tym trendzie kolejne osoby. Neurony lustrzane mogły wzmocnić pozytywne uczucia wśród traderów i inwestorów.
Aktywność polityczna i działania sympatyków: Zwolennicy polityczni oraz sympatycy Trumpa jeszcze bardziej zwiększyli rozpoznawalność i popularność monety. Pozytywne nastawienie rynku poprzez te kontakty społeczne szybko się udziela.
To pokazuje, w jaki sposób instynkt stadny stymulowany neuronami lustrzanymi, wzmacniany wpływami społecznymi, np. kulturą memów i działaniami sympatyków, może dyktować zachowania rynku.
3. Zmienność, wyprzedaż ze strachu i ciało migdałowate
Po początkowym wzroście moneta TRUMP, podobnie jak większość monet memowych, również przeżyła dużą zmienność i gwałtowne spadki cen. Na tym etapie traderzy mogą przeżywać zaprzeczenie, strach i lęk.
Przez dysonans poznawczy wielu ludzi może trzymać aktywa pomimo spadków na rynku w nadziei na szybkie odrobienie strat lub przez wiarę w konkretną liczbę. Ta sprzeczność między rzeczywistością a własnymi przekonaniami może prowadzić do nieracjonalnych decyzji i strat finansowych.
Tymczasem ciało migdałowate, które odpowiada za reakcję na ostry stres, może wzmagać poczucie strachu i lęku, a tym samym prowadzić do wyprzedawania ze strachu. Ogłoszenie konkurencyjnej monety MELANIA prawdopodobnie nasiliło te reakcje emocjonalne i pokazało, jak silny bywa wpływ czynników zewnętrznych na zachowania inwestorów indywidualnych, a w rezultacie na trendy rynkowe.
Wnioski Końcowe
Znajomość psychologii odpowiedzialnej za cykle rynkowe może być bardzo cenna, ponieważ daje traderom i inwestorom lepszy kontekst trendów rynkowych. Można np. poprzez obserwację tendencji emocjonalnych rozpoznawać okresy intensywnego pesymizmu lub optymizmu i sprawdzać, jaki jest wpływ takich emocji na ceny rynkowe.
Znajomość procesów neurobiologicznych, które stanowią podłoże tendencji emocjonalnych, np. roli szlaków dopaminergicznych, struktur takich jak ciało migdałowate czy funkcji neuronów lustrzanych, może zapewnić bardziej szczegółową znajomość psychologii rynku. Możemy sobie dzięki temu zwiększyć szanse na uniknięcie typowych pułapek psychologicznych, np. uprzedzeń poznawczych, owczego pędu, wyprzedawania ze strachu czy dysonansu poznawczego.
Dalsza Lektura
Wyłączenie Odpowiedzialności: Niniejsza treść jest prezentowana bez rękojmi, wyłącznie w celach ogólnoinformacyjnych i edukacyjnych, bez jakichkolwiek oświadczeń ani gwarancji. Nie należy jej interpretować jako porady finansowej, prawnej ani innego rodzaju porady specjalistycznej. Nie ma ona również charakteru zachęty do zakupu jakiegokolwiek konkretnego produktu ani usługi. Użytkownik powinien zasięgnąć własnej porady u odpowiednich fachowych doradców. Jeżeli artykuł jest napisany przez osobę z zewnątrz, należy pamiętać, że wyrażane poglądy są poglądami tej osoby i nie muszą odzwierciedlać poglądów Akademii Binance. Więcej informacji można znaleźć w naszym pełnym wyłączeniu odpowiedzialności tutaj. Ceny aktywów cyfrowych bywają zmienne. Wartość Twojej inwestycji może spaść lub wzrosnąć i możliwe, że nie odzyskasz zainwestowanej kwoty. Ponosisz wyłączną odpowiedzialność za swoje decyzje inwestycyjne, a Akademia Binance nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne straty. Niniejszego materiału nie należy interpretować jako porady z zakresu finansów, prawa ani innej dziedziny. Więcej informacji można znaleźć w naszych Warunkach użytkowania i Ostrzeżeniu o ryzyku.