Tâm lý thị trường là gì?
Tâm lý thị trường là ý tưởng cho rằng biến động thị trường phản ánh (hoặc bị ảnh hưởng bởi) trạng thái cảm xúc của những người tham gia thị trường. Đây là một trong những chủ đề chính của kinh tế học hành vi - một lĩnh vực liên ngành tìm hiểu về các yếu tố khác nhau dẫn đến các quyết định kinh tế.
Nhiều người cho rằng cảm xúc là động lực chính thúc đẩy thị trường tài chính biến động. Chính tâm lý dao động chung của nhà đầu tư đã tạo ra cái gọi là chu kỳ thị trường tâm lý.
Do đó, tâm lý được tạo thành từ quan điểm và cảm nhận cá nhân của tất cả trader và nhà đầu tư trên thị trường tài chính. Một cách khác để xem xét tâm lý thị trường là mức độ trung bình về cảm nhận chung của những người tham gia thị trường.
Nhưng, cũng như mọi nhóm, không có ý kiến nào chiếm đa số. Dựa trên lý thuyết về tâm lý thị trường, giá của một tài sản có xu hướng thay đổi liên tục để phản ánh tâm lý chung của thị trường - vốn cũng luôn biến động. Nếu không, việc giao dịch thành công sẽ khó hơn nhiều.
Trên thực tế, khi thị trường đi lên, có thể là do thái độ và niềm tin của trader được cải thiện. Tâm lý thị trường tích cực sẽ khiến cầu tăng và cung giảm. Kết quả là, cầu tăng có thể dẫn đến tâm lý tích cực hơn nữa. Tương tự, xu hướng giảm mạnh thường tạo ra tâm lý tiêu cực, làm giảm cầu và tăng cung hiện có.
Cảm xúc thay đổi như thế nào trong các chu kỳ thị trường?
Xu hướng tăng
Tất cả thị trường đều trải qua chu kỳ mở rộng và thu hẹp. Khi thị trường ở trong giai đoạn mở rộng (thị trường bull), tâm lý thị trường sẽ lạc quan, tràn đầy niềm tin và lòng tham. Thông thường, đây là những cảm xúc chính dẫn đến hoạt động mua sôi nổi.
Thường thì chúng ta sẽ thấy một loại hiệu ứng theo chu kỳ hoặc hồi tố trong các chu kỳ thị trường. Ví dụ: tâm lý thị trường sẽ trở nên tích cực hơn khi giá tăng, sau đó sẽ trở nên tích cực hơn nữa, thúc đẩy giá thị trường tăng cao hơn.
Đôi khi, lòng tham và niềm tin quá lớn sẽ lấn át thị trường theo cách mà bong bóng tài chính hình thành. Trong tình huống như vậy, nhiều nhà đầu tư không còn suy nghĩ sáng suốt, quên mất giá trị thực tế và mua một tài sản chỉ vì họ tin rằng thị trường sẽ tiếp tục tăng.
Họ trở nên tham lam và mù quáng quá mức theo đà thị trường với hy vọng kiếm được lợi nhuận. Giá tăng quá mức sẽ tạo nên đỉnh. Nhìn chung, đây được coi là điểm rủi ro tài chính tối đa.
Trong một số trường hợp, thị trường sẽ đi ngang trong một thời gian do tài sản được bán dần. Đây còn được gọi là giai đoạn phân phối. Tuy nhiên, một số chu kỳ không thể hiện giai đoạn phân phối rõ ràng và xu hướng giảm bắt đầu ngay sau khi đạt đến đỉnh.
Xu hướng giảm
Khi thị trường bắt đầu chuyển sang hướng khác, tâm trạng hưng phấn có thể nhanh chóng chuyển thành tự mãn, do nhiều trader từ chối tin rằng xu hướng tăng đã kết thúc. Khi giá tiếp tục giảm, tâm lý thị trường sẽ nhanh chóng chuyển sang mặt tiêu cực. Tâm lý này thường bao gồm cảm giác lo lắng, phủ nhận và hoảng sợ.
Trong bối cảnh này, chúng tôi có thể mô tả sự lo lắng là thời điểm mà các nhà đầu tư bắt đầu đặt câu hỏi tại sao giá lại giảm, điều này sẽ sớm dẫn đến giai đoạn phủ nhận. Giai đoạn phủ nhận được thể hiện qua cảm giác không chấp nhận được. Nhiều nhà đầu tư khăng khăng giữ vị thế thua lỗ hoặc vì "đã quá muộn để bán" hoặc vì họ muốn tin rằng "thị trường sẽ sớm tăng trở lại."
Các nhà đầu tư sử dụng tâm lý thị trường như thế nào?
Giả sử lý thuyết tâm lý thị trường có hiệu quả, việc hiểu rõ lý thuyết này có thể giúp trader vào và thoát vị thế tại những thời điểm thuận lợi hơn. Tâm lý chung của thị trường có tác dụng ngược lại: thời điểm xuất hiện cơ hội tài chính cao nhất (cho người mua) thường đến khi hầu hết mọi người đều tuyệt vọng và thị trường đang ở mức rất thấp. Ngược lại, thời điểm rủi ro tài chính cao nhất thường xuất hiện khi phần lớn những người tham gia thị trường quá hưng phấn và quá tự tin.
Phân tích kỹ thuật và tâm lý thị trường
Có thể dễ dàng nhìn lại các chu kỳ thị trường và nhận ra tâm lý chung của thị trường đã thay đổi như thế nào. Phân tích dữ liệu trước đó sẽ giúp bạn thấy rõ những hành động và quyết định nào sẽ mang lại lợi nhuận cao nhất.
Bitcoin và tâm lý thị trường
Thiên kiến nhận thức
Thiên kiến nhận thức là những lối suy nghĩ phổ biến khiến con người thường đưa ra những quyết định bất hợp lý. Những lối suy nghĩ này có thể ảnh hưởng đến cả trader cá nhân và thị trường nói chung. Một số ví dụ phổ biến bao gồm:
- Thiên kiến xác nhận: xu hướng đánh giá quá cao thông tin cùng chiều với niềm tin của chúng ta, đồng thời bỏ qua hoặc loại bỏ những thông tin trái ngược với niềm tin đó. Ví dụ: nhà đầu tư trong thị trường bull có thể tập trung nhiều hơn vào các tin tức tích cực, trong khi bỏ qua các tin tức xấu hoặc các dấu hiệu cho thấy xu hướng thị trường sắp đảo ngược.
- Không thích mất mát: xu hướng phổ biến của con người là sợ mất mát hơn việc tận hưởng những gì có được, ngay cả khi thứ có được bằng hoặc lớn hơn. Nói cách khác, nỗi đau mất mát thường lớn hơn niềm vui về những gì có được. Điều này có thể khiến trader bỏ lỡ cơ hội tốt hoặc hoảng sợ bán ra trong thời gian thị trường đi xuống.
- Hiệu ứng sở hữu: Đây là xu hướng mọi người đánh giá quá cao những thứ mà họ sở hữu, đơn giản chỉ vì họ sở hữu nó. Ví dụ: nhà đầu tư sở hữu một lượng tiền mã hóa nhiều khả năng sẽ tin rằng số tiền này có giá trị hơn là một người không giữ đồng nào.