Məsuliyyətdən imtina: bu bənd yalnız məlumat xarakterlidir. Binance vasitəsilə təqdim edilən məlumat investisiya və ya treydinq üzrə məsləhət, yaxud tövsiyə mənasına gəlmir. Binance investisiya qərarlarınızın heç biri üzrə məsuliyyət daşımır. Maliyyə risklərinə getməzdən əvvəl mütəxəssislə məsləhətləşin. Bu bənddə qeyd olunan məhsullar sizin regionda əlçatan olmaya bilər.
Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Nevroloji proseslərə əsaslanan nikbinlik, xəsislik, qorxu və təlaş bazar əhval-ruhiyyəsini formalaşdırır, eləcə də yüksəlmə və enmə tendensiyaları ilə birbaşa bağlıdır.
FOMO, itkilərdən qorxma və koqnitiv dissonans kimi psixoloji tələlər çox zaman aparıcı treyder və investorları səmərəsiz qərarlar qəbul etməyə məcbur edir.
Sosial platformalar emosional dalğalanmaları daha da gücləndirə bilir, güzgü neyronları isə kollektiv davranışlara, sürü instinktinə və spekulyativ treydinqə töhfə verir.
Giriş
Uorren Baffetə görə: "Bazar səbirsizdən səbirliyə pul transfer etmək vasitəsidir". Bu sadə ifadə emosiyalar və psixologiyanın bazar davranışını nə qədər idarə etdiyini əks etdirir. Bu fikrin əsasını bazar iştirakçılarının kollektiv emosiyalarının maliyyə bazarlarını necə formalaşdırdığını araşdıran davranış iqtisadiyyatı sahəsinin mühüm konsepsiyası olan bazar psixologiyası təşkil edir. Bəs bazar psixologiyasının özünü formalaşdıran neyrobiologiya nədir?
Neyrologiyaya görə, xüsusən də puldan söhbət gedəndə beynimiz inanmaq istədiyimiz qədər ağıllı deyil. Emosiyalar, koqnitiv meyillilik və psixoloji proseslər çox zaman maliyyə qərarlarımızı hiss etmədiyimiz şəkildə idarə edir.
Məsələn, amiqdala beynin qorxunu emal edən və savaş və ya qaçış reaksiyalarını tətikləyən hissəsidir. O, bazardakı enmə tendensiyaları zamanı bizi impulsiv qərarlar qəbul etməyə sövq edə bilər. Digər tərəfdən, mükafatları qiymətləndirən ventromedial prefrontal korteks öküz bazarları zamanı arxayınlığı həddindən çox artıra bilər.
Bu beyin mexanizmləri yaşamaq üçün vacib olsa da, treydinq və investisiya halında çox zaman bizi ağılla deyil, instinktlə hərəkət etməyə məcbur edir.
Psixologiyanın bazar dövrələrini idarə etməsi
Yüksəlmə tendensiyası
Nikbinlik öküz bazarı zamanı geniş yayılır. Artan qiymətlər həyəcan yaradır və neyrobiologiyaya görə, nəticədə beynin mükafat sistemi tətikləndiyi üçün neyrotransmitter olan dopamin buraxılır.
FOMO (qaçırmaq qorxusu) kimi emosional hadisələr bu tendensiyanı gücləndirir. Fiziki olaraq daxil olmağa və fürsətləri qaçırmaqdan yayınmağa meyilli olduğumuz üçün FOMO beynin sosial mükafat yolları tərəfindən meydana çıxarılır. X və Reddit kimi sosial media platformaları böyük mənfəətlərlə bağlı hekayələr nümayiş etdirməklə, eləcə də insanları riskləri tam dərk etmədən aktivlər almağa cəsarətləndirməklə FOMO-nu daha da gücləndirə bilər.
Dogecoin, Shiba Inu və ən son olaraq TRUMP və MELANIA mem koinləri əsas nümunə rolunu oynayır. Əksər hallarda mem koinlərinin dəyəri daxili dəyər deyil, aldadıcı iddia və viral tendensiyalar vasitəsilə idarə olunur. Treyderlər çox zaman eyforiyaya qapılır, artıq qiymətləndirmə və ya davamlı olmayan artım kimi xəbərdarlıq əlamətlərinə fikir vermirlər.
Bu cür yoxlanılmamış nikbinlik bir neçə neyrobioloji prosesin üst-üstə düşməsi ilə meydana gəlir. Bu isə qiymətlərin aktivin həqiqi dəyərini çox üstələdiyi maliyyə qovuqları ilə nəticələnə bilər. Qovuq partlayanda bazar çox zaman mənfi emosiyalar şəlaləsini tətikləyən enmə tendensiyasına daxil olur.
Enmə tendensiyası
Bazar tərsinə dəyişdikdə emosiyalar nikbinlikdən inkar və qorxuya doğru dəyişir. Beynin qorxunu emal edən amiqdala bölməsi təlaşla satış kimi instinktiv reaksiyalara təkan verir. İtkilərdən qorxma meyli nevroloji olaraq bu qorxunu artırır və bu, itkilərin ekvivalent mənfəətlərin yaxşı hiss etdirməsindən daha pis hiss etdirməsinə səbəb olur.
Qiymətlər düşməyə davam etdikcə qorxu təlaşa çevrilir və kapitulyasiyaya gətirib çıxarır. Bu zaman investorlar səhmlərini kütləvi şəkildə və çox vaxt böyük itkilərlə satırlar. Bu davranış 2022-ci ildəki bazar dövrəsi müddətində Bitcoin üzrə kəskin korreksiyalarda müşahidə edildiyi kimi ayı bazarlarında xüsusilə aydın görünür.
Bədbinlik ən yüksək həddə çatdıqda bazar stabilləşir və çox zaman qiymətlərin dəyişdiyi yığılma mərhələsi meydana gəlir. Bu zaman bəzi investorlar ümid və nikbinlik hissləri ilə yenidən ehtiyatla bazara daxil ola bilərlər.
Bazar psixologiyası neyrobiologiyaya əsaslanır
Bazar tendensiyalarının arxasında duran psixologiyanı bir sıra mürəkkəb nevroloji proseslər formalaşdırır. Bu cür proseslərdən biri müxtəlif neyrotransmitter və beyin strukturlarından ibarət olan mükafat yoludur.
Mükafat və həzz ilə əlaqəli olan əsas neyrotransmitter dopamindir. Mükafatlandırıcı stimula məruz qaldığınız zaman beyniniz daha çox dopamin buraxır. O, adətən beynin dopaminergik yollarının maliyyə mükafatlarının gözlənilməsi ilə aktivləşdirildiyi öküz bazarları zamanı müşahidə olunur və beləliklə, əks-əlaqə dövrəsi yaranır.
Dopamin ilk növbədə qara komponentdə və ventral teqmental sahədə sintez olunur. Yuxarıda göründüyü kimi, dopaminin beynin müxtəlif sahələrinə daxil olduğu bir çox dopamin yolu mövcuddur.
Bazar psixologiyası ilə ən çox əlaqəli olan yol mezolimbik yoldur. Mezolimbik yol ventral teqmental sahəni amiqdala da daxil olmaqla limbik sistemlə əlaqələndirir. Bu yol həzz və mükafatı hiss etmək mərkəzidir. Maddi mənfəət əldə etməyi gözləyərkən dopamin bu yola buraxılaraq motivasiya və məmnunluq hissi yaradır.
Qorxu və narahatlıq kimi duyğuları emal edən əsas struktur amiqdaladır. Ayı bazarlarında amiqdala öküz bazarlarında dopaminergik yolların olduğu qədər əhəmiyyətlidir. Adi halda sağ qalma mexanizmi, maliyyə kontekstində isə savaş və ya qaçış reaksiyası qeyri-iradi qərarlara gətirib çıxara bilir və bu, çox zaman itkilərlə nəticələnir.
Amiqdalada tətiklənən qorxu və narahatlıq ilə bağlı qərar qəbuletmə proseslərini təhrif edə və təlaşla satış kimi qeyri-iradi qərarlarla nəticələnə bilir, koqnitiv dissonans isə investorların bazarın bərpa olunacağına ümid edərək inkar prinsipi ilə aktivləri saxlamağına da təsir edə bilər.
Koqnitiv dissonans treyderlərin bazarla bağlı inancları reallıqla ziddiyyət təşkil etdikdə meydana gəlir. Koqnitiv dissonans ilk növbədə daha yüksəksəviyyəli koqnitiv funksiyaları yerinə yetirən prefrontal korteks, eləcə də amiqdala və hipokampusdan ibarət olan limbik sistemlə əlaqəlidir.
Neyrobiologiyanın bazar psixologiyasına təsir edə biləcək digər maraqlı aspekti güzgü neyronlarıdır. Bu neyronlar premotor korteks, əlavə motor sahəsi, parietal lob və aşağı parietal lob daxil olmaqla beynin bir neçə sahəsində yerləşir. Güzgü neyronları həm şəxs hər hansı hərəkəti yerinə yetirdikdə, həm də başqası tərəfindən yerinə yetirilən oxşar hərəkəti müşahidə etdikdə işləyir.
Mahiyyət etibarilə, güzgü neyronları başqalarının emosiya və hərəkətlərini dolayı yolla hiss etməyimizə imkan verir. Bu neyronlar empatiya və sosial təsir proseslərində iştirak edir. Digər treyderlərin uğur əldə etmələrini izləmək bu neyronları işə sala və bu, sürü instinktində başlıca rol oynaya bilən imitasiya ilə nəticələnə bilər.
TRUMP mem koini: sosioloji tədqiqat
1. Sürətli böyümə və dopaminergik yollar
Böyük ehtimalla, Trump mem koininin təqdim edildiyi zaman kəskin böyüməsinə beynin mükafat sistemi təsir edib. Koinin olduqca tanınmış zənginlik timsalı Donald Tramp ilə açıq əlaqəsinin olması və mətbuat tərəfindən əhəmiyyətli dərəcədə işıqlandırılması kimi amillərin ilkin artıma töhfə verdiyi ehtimal edilə bilər.
FOMO və potensial mükafatları əldən verməklə bağlı ümumi düşüncə də təkan vermiş amillər hesab edilə bilər. Böyük ehtimalla, bu ilkin artım treyderlərin dopaminergik yollarını tətikləyib, maliyyə mükafatları gözlənilən zaman dopamin buraxılıb və bununla da həyəcan və fərziyyə arasında əks-əlaqə dövrəsi yaranıb. Bu mərhələ eyni zamanda adətən eyforiya mərhələsi adlanır. Bu zaman nikbinlik və həyəcan qiymət artımına təkan verir.
2. Sürü instinkti və güzgü neyronları
Əvvəl müzakirə edildiyi kimi, güzgü neyronları çox zaman sürü instinktində və bununla da bazar psixologiyasında rol oynayır. Bu neyronların təsirinə misal olaraq, koinin sürətlə böyüməsi göstərilə bilər. Belə ki, fərdlər başqalarının emosiya və uğurlarından təsirlənərək ağıllı, müstəqil təhlil deyil, kollektiv əhval-ruhiyyə əsasında qərar qəbul edə bilərlər. TRUMP halında:
Mem mədəniyyəti: memlər və sosial media fəaliyyəti başqalarını trendə qoşulmağa cəsarətləndirən viral səs-küy yaradıb. Güzgü neyronları treyder və investorlar arasında müsbət emosiyaları gücləndirə bilər.
Siyasi iştirak və pərəstişkar kütləsinin iştirakı: Trampın siyasi dəstəkçiləri və pərəstişkar kütləsi koinin populyarlığını və qəbul edilməsini daha da artırıb. Müsbət bazar əhval-ruhiyyəsi bu sosial qarşılıqlı əlaqələr vasitəsilə sürətlə yayılır.
O, mem mədəniyyəti və pərəstişkar kütləsinin iştirakı kimi sosial təsirlərlə gücləndirilən və güzgü neyronlarının təkan verdiyi sürü instinktinin bazar davranışını necə idarə edə biləcəyini göstərir.
3. Dəyişkənlik, təlaşla satış və amiqdala
İlkin artımdan sonra əksər mem koinləri kimi TRUMP üçün də böyük dəyişkənlik və qiymətin kəskin azalması müşahidə olunub. Bu mərhələdə treyderlər inkar, qorxu və narahatlıq hiss edə bilərlər.
Koqnitiv dissonans əksəriyyətin bazardakı enmə tendensiyasına baxmayaraq, itirdiklərini sürətlə bərpa etmək və ya müəyyən rəqəmə nail olmaq ümidi ilə aktivlərini saxlamağına səbəb ola bilər. Reallıq və şəxsi inanc arasındakı bu ziddiyyət səmərəsiz qərarların qəbul edilməsi və maliyyə itkiləri ilə nəticələnə bilər.
Bu arada, savaş və ya qaçış reaksiyasının qaynaqlandığı amiqdala qorxu və narahatlıq hisslərini gücləndirə və bununla da təlaşla satışa səbəb ola bilər. Böyük ehtimalla, rəqib MELANIA koininin elan edilməsi bu emosional reaksiyaları gücləndirib və bu, xarici amillərin fərdi investor davranışlarına və nəticə etibarilə, bazar tendensiyalarına necə güclü təsir göstərə biləcəyini vurğulayır.
Yekun qeydlər
Bazar dövrələrinin əsaslandığı psixologiyanı başa düşmək treyder və investorlar üçün bazar tendensiyaları haqqında daha yaxşı kontekst təmin etdiyi üçün olduqca dəyərli ola bilər. Məsələn, güclü bədbinlik və ya nikbinlik dövrlərini müəyyən etmək üçün emosional tendensiyaları müşahidə edə və bu cür emosiyaların bazar qiymətlərinə necə təsir etdiyini görə bilərsiniz.
Dopaminergik yolların rolu, amiqdala kimi strukturlar və güzgü neyronlarının funksiyası daxil olmaqla emosional tendensiyaları vurğulayan neyrobioloji proseslərlə tanış olmaq bazar psixologiyasını daha dərindən anlamağınıza imkan verə bilər. Bu sayədə koqnitiv meyillilik, FOMO, təlaşla satış və koqnitiv dissonans kimi geniş yayılmış psixoloji tələlərdən yayınmaq şansınız arta bilər.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
Məsuliyyətdən imtina: Bu məzmun sizə ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədilə hər hansı bir təqdimat və ya zəmanət olmadan hazırkı məlumatlar əsasında təqdim edilir. Bu, maliyyə, qanuni və ya digər peşəkar məsləhət kimi qəbul edilməməlidir, bu məlumatlar hər hansı konkret məhsulun və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımır. Siz məsləhəti müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən almalısınız. Məqaləni üçüncü tərəf təqdim etdiyi zaman ifadə edilən fikirlərin üçüncü tərəfə aid olduğunu nəzərə alın və bunları Binance Academy tərəfindən verilən tövsiyə kimi qəbul etməyin. Əlavə təfərrüatlar üçün məsuliyyətdən imtina bölməsini tam şəkildə burada oxuyun. Rəqəmsal aktiv qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri aşağı düşə və ya yuxarı qalxa bilər, investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Academy baş verə biləcək itkilərə görə heç bir məsuliyyət qəbul etmir. Bu material maliyyə, qanuni və ya digər peşəkar məsləhət kimi qəbul edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə baxın.