Các điểm chính
Rút vốn bỏ trốn là hình thức lừa đảo tiền mã hoá trong đó nhà phát triển từ bỏ dự án và bỏ trốn cùng với tiền của nhà đầu tư, khiến dự án trở nên không hoạt động hoặc vô giá trị.
Hình thức lừa đảo này thường liên quan đến việc rút hết tiền trong bể thanh khoản, khai thác lỗ hổng trong hợp đồng thông minh hoặc từ bỏ hoàn toàn dự án.
Một số dấu hiệu cảnh báo phổ biến bao gồm mã nguồn chưa được thẩm định, nhóm dự án ẩn danh, tuyên bố quá tham vọng và thanh khoản có thể dễ dàng bị rút ra.
Rút vốn bỏ trốn là lời cảnh tỉnh rằng bạn phải luôn tự mình nghiên cứu và cảnh giác trước khi đầu tư tiền vào bất kỳ dự án tiền mã hoá nào.
Giới thiệu
Nếu đã tham gia thị trường tiền mã hoá một thời gian, có lẽ bạn đã từng chứng kiến trường hợp này: một token mới ra mắt, tâm lý phấn khích dâng cao, giá tăng nhanh, sau đó mọi thứ sụp đổ. Trang web bị gỡ xuống, mạng xã hội im bặt và nhà đầu tư không biết chuyện gì đã xảy ra.
Hình thức lừa đảo này được gọi là rút vốn bỏ trốn và đã gây ra khoản lỗ hàng triệu đô la trong lĩnh vực tiền mã hoá. Hãy cùng xem kỹ hơn cách thức hoạt động của rút vốn bỏ trốn và việc cần làm để tránh bị mắc bẫy.
Rút vốn bỏ trốn là gì?
Rút vốn bỏ trốn trong lĩnh vực tiền mã hoá là một hình thức lừa đảo khi người sáng lập dự án tiền mã hoá đột ngột rút thanh khoản hoặc từ bỏ dự án, khiến nhà đầu tư chỉ còn lại những token vô giá trị. Giống như bạn được mời đến một bữa tối tập thể, được yêu cầu chia hóa đơn trước, sau đó chủ nhà biến mất trước khi mọi thứ được dọn ra.
Rút vốn bỏ trốn tương tự như các thủ đoạn bơm và xả truyền thống, nhưng chúng thường sử dụng các công cụ phức tạp hơn như thay đổi hợp đồng thông minh hoặc rút hết tiền trong bể thanh khoản. Hình thức lừa đảo này bắt đầu trở nên phổ biến hơn trong thời kỳ bùng nổ tài chính phi tập trung (DeFi) vào năm 2020, khi việc phát hành token trên sàn giao dịch phi tập trung (DEX) trở nên nhanh chóng, dễ dàng và hầu như không bị kiểm soát. Trong bối cảnh chỉ có rất ít biện pháp kiểm soát được thực hiện, kẻ xấu dễ dàng khai thác hệ thống và lợi dụng những nhà đầu tư thiếu cảnh giác.
Rút tiền bỏ trốn hoạt động như thế nào?
Có nhiều hình thức rút vốn bỏ trốn. Có thể là về mặt kỹ thuật (thông qua mã hợp đồng thông minh độc hại) hoặc phi kỹ thuật (thông qua thao túng tâm lý trên mạng xã hội hoặc kiểm soát tập trung). Trong một số trường hợp, có thể là sự kết hợp của cả hai.
1. Rút tiền khỏi bể thanh khoản
Trên các sàn giao dịch phi tập trung (như Uniswap hoặc PancakeSwap), token cần có bể thanh khoản để mọi người có thể giao dịch. Các bể này cho phép người dùng swap token trực tiếp mà không cần thông qua trung gian.
Đây là cách một vụ rút vốn bỏ trốn thường diễn ra:
Một nhóm dự án phát hành token mới và thêm vào bể thanh khoản, thường được ghép cặp với một token khác như ETH hoặc USDT.
Những người mua sớm tham gia, khiến giá token tăng và bể tăng.
Khi ngày càng nhiều người mua, bể sẽ nắm giữ một lượng tiền mã hoá có giá trị đáng kể.
Sau đó, không có bất kỳ cảnh báo nào, nhà phát triển rút hết (hoặc phần lớn) thanh khoản mà họ đã thêm vào ban đầu.
Khi gần như không còn gì trong bể, thị trường sụp đổ và giá token giảm gần về 0.
Đây là hình thức rút vốn bỏ trốn phổ biến nhất và có thể xảy ra trong vòng vài giờ hoặc vài ngày sau khi token ra mắt.
2. Thay đổi hợp đồng thông minh
Trong một số trường hợp, rút vốn bỏ trốn được lên kế hoạch ngay từ đầu. Thay vì thoát ra đột ngột, trò lừa đảo này được nhúng vào mã của dự án. Nhà phát triển có thể thêm các chức năng vào hợp đồng thông minh cho phép họ:
Đúc token không giới hạn, việc này làm nguồn cung trở nên tràn ngập và khiến giá sụt giảm.
Ngăn chặn người dùng bán token bằng hợp đồng honeypot. Các hợp đồng thông minh này cho phép mọi người mua token nhưng không cho phép họ bán, khiến token trở nên vô giá trị.
Chuyển token trực tiếp từ ví của người dùng khi chưa được họ đồng ý.
Hình thức lừa đảo này đặc biệt khó phát hiện nếu không thẩm định mã nguồn cẩn thận. Tệ hơn nữa, một số token bẫy lừa đảo còn được đánh dấu là "đã xác minh" để tạo vẻ an toàn. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, mã độc được giấu dưới các logic phức tạp hoặc chỉ kích hoạt sau khi đã có đủ số người đầu tư.
3. Lừa đảo mạng xã hội
Không phải vụ rút vốn bỏ trốn nào cũng liên quan đến mã phức tạp. Một số được xây dựng dựa trên lòng tin, đó chính là lý do khiến chúng trở nên hiệu quả. Hình thức lừa đảo này thường bắt đầu bằng việc một dự án tiền mã hoá tạo tâm lý phấn khích thông qua mạng xã hội, thu hút cộng đồng và nhận được sự ủng hộ từ những người có tầm ảnh hưởng. Tất cả đều có vẻ hợp pháp, với việc ra mắt token hoặc non-fungible token (NFT) thu hút nhà đầu tư.
Nhưng một khi đã có đủ người đầu tư, nhóm dự án sẽ biến mất không dấu vết. Các trang mạng xã hội và trang web của dự án cũng biến mất cùng với số vốn. Nếu người sáng lập dự án có toàn quyền kiểm soát nguồn cung token thì hình thức rút vốn bỏ trốn này cũng có thể xảy ra trên các launchpad yếu kém hoặc các nền tảng tập trung. Cuối cùng, tất cả chỉ là sự thao túng tâm lý trên mạng xã hội và những lời hứa suông.
Cách phát hiện rủi ro rút vốn bỏ trốn
Mặc dù không phải mọi dự án có những đặc điểm này đều là lừa đảo nhưng việc phát hiện một vài dấu hiệu như vậy cần được chú ý. Dưới đây là những điều cần lưu ý:
Nhóm dự án ẩn danh
Mặc dù ẩn danh là một phần của văn hóa tiền mã hóa, những dự án không minh bạch về nhóm dự án hoặc người sáng lập thường khó có thể quy trách nhiệm. Điều đó khiến kẻ xấu dễ dàng biến mất cùng với vốn của nhà đầu tư hơn.
Không thẩm định hợp đồng thông minh
Kiểm toán hoặc xác minh chính thức một hợp đồng thông minh giúp phát hiện lỗi, lỗ hổng bảo mật và hành vi không mong muốn trước khi mã được triển khai. Nếu không có đánh giá từ công ty bảo mật uy tín, rủi ro tiềm ẩn có thể vẫn tồn tại, chẳng hạn như các chức năng cho phép đúc token không giới hạn hoặc trao cho nhà phát triển toàn quyền kiểm soát hợp đồng. Hãy thận trọng nếu hoạt động thẩm định đến từ các công ty bảo mật đáng ngờ hoặc không rõ nguồn gốc.
Mở khóa thanh khoản
Nếu một dự án không khóa thanh khoản hoặc không có lịch vesting rõ ràng cho token của đội ngũ thì sẽ có rủi ro cao vốn có thể bị rút ra hoặc bán tháo trên thị trường bất cứ lúc nào.
Các dự án uy tín thường khóa thanh khoản và áp dụng thời gian vesting cho các thành viên trong nhóm dự án, thường kéo dài từ 1 đến 4 năm. Mặc dù không phải là sự đảm bảo tuyệt đối nhưng điều này giúp xây dựng niềm tin và cho thấy nhóm dự án cam kết vì sự thành công lâu dài của dự án.
Những lời hứa không thực tế
Hãy thận trọng với các dự án quảng cáo lợi nhuận cực cao hoặc cam kết lợi nhuận chắc chắn. Nếu một dự án tuyên bố có sự hỗ trợ từ nhà đầu tư, công ty hoặc người có ảnh hưởng nổi tiếng, những tuyên bố đó cần được chứng minh dựa trên bằng chứng đáng tin cậy như thông báo chính thức hoặc quan hệ đối tác đã được xác nhận.
Cách để bảo vệ bản thân
Mặc dù không có cách nào đảm bảo tránh được rút vốn bỏ trốn, nhưng có một số bước bạn có thể thực hiện để giảm bớt rủi ro:
Tự mình nghiên cứu (DYOR)
Hãy bỏ qua những dòng tít, thông tin thổi phồng hay quảng cáo của người có ảnh hưởng và tự mình tìm hiểu dự án. Cách tốt để bắt đầu là đọc sách trắng của dự án để hiểu được mục tiêu, công nghệ và tokenomic của dự án. Bạn cũng có thể sử dụng block explorer như Etherscan hoặc SolScan để xem cơ cấu phân bổ token, kiểm tra xem quyền sở hữu hợp đồng thông minh đã được từ bỏ hay chưa và kiểm tra lịch sử giao dịch để phát hiện hoạt động đáng ngờ.
Kiểm tra khóa thanh khoản
Xem xét dự án đã khóa thanh khoản hay chưa và thời gian khóa là bao lâu. Nhiều dự án hợp pháp sử dụng dịch vụ của bên thứ ba để quản lý khóa thanh khoản, giúp quy trình trở nên minh bạch và dễ kiểm chứng hơn cho nhà đầu tư.
Tìm báo cáo thẩm định
Kiểm tra xem báo cáo thẩm định có được công khai hay không và đảm bảo báo cáo này là mới nhất vì báo cáo cũ có thể không bao gồm những thay đổi gần đây đối với mã nguồn. Mặc dù thẩm định không thể đảm bảo an toàn hoàn toàn nhưng có thể giúp phát hiện các lỗi phổ biến, lỗ hổng bảo mật và mã độc tiềm ẩn.
Chỉ sử dụng các nền tảng uy tín
Khi khám phá token hoặc NFT mới, hãy chọn các nền tảng có lịch sử hoạt động lâu năm và quy trình thẩm định nghiêm ngặt. Các nền tảng uy tín như Binance Launchpool áp dụng các tiêu chí đánh giá nghiêm ngặt và thẩm định kỹ nhóm dự án trước khi niêm yết. Điều này làm giảm đáng kể khả năng gặp phải các dự án gian lận hoặc quản lý kém.
Tổng kết
Rút vốn bỏ trốn là mặt tối của thế giới tiền mã hoá, đặc biệt là trong các lĩnh vực phát triển nhanh như DeFi, nơi các dự án mới ra mắt hằng ngày. Mặc dù nhiều nhóm đang phát triển dự án với mục đích tốt thì việc thiếu quy định và giám sát vẫn tạo cơ hội cho kẻ xấu lợi dụng những người dùng thiếu cảnh giác.
Với sự gia tăng của các công cụ, quy trình thẩm định và tài nguyên kiến thức, việc nhận diện các trò lừa đảo tiềm ẩn đang trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, điều quan trọng vẫn là nghiên cứu kỹ và tiếp cận mọi dự án mới một cách thận trọng và có tư duy phản biện.
Đọc thêm:
Tuyên bố từ chối trách nhiệm: Nội dung này được trình bày cho bạn trên cơ sở “nguyên trạng” chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin chung và phổ biến kiến thức, mà không phải là sự cam đoan hay bảo đảm dưới bất kỳ hình thức nào. Nội dung này không nên hiểu là lời khuyên tài chính, pháp lý hoặc chuyên môn khác, cũng như không nhằm mục đích khuyến nghị mua bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể nào. Bạn nên tham khảo lời khuyên từ các cố vấn chuyên môn thích hợp. Sản phẩm được đề cập trong bài viết này có thể không được cung cấp tại khu vực của bạn. Trong trường hợp bài viết được đóng góp bởi người đóng góp bên thứ ba, xin lưu ý rằng những quan điểm thể hiện đó thuộc về người đóng góp bên thứ ba và không nhất thiết phản ánh quan điểm của Binance Academy. Vui lòng đọc toàn bộ tuyên bố từ chối trách nhiệm để biết thêm chi tiết. Giá tài sản kỹ thuật số có thể biến động. Giá trị khoản đầu tư của bạn có thể tăng hoặc giảm và có thể bạn sẽ không nhận lại được số tiền đã đầu tư. Bạn hoàn toàn chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình và Binance Academy không chịu trách nhiệm pháp lý về bất kỳ tổn thất nào mà bạn có thể phải chịu. Tài liệu này không nên hiểu là lời khuyên tài chính, pháp lý hoặc chuyên môn khác. Để biết thêm thông tin, vui lòng xem Điều khoản sử dụng và Cảnh báo rủi ro của chúng tôi.