Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Rug pull tərtibatçıların layihəni tərk edərək investorların vəsaitləri ilə qaçaraq layihəni qeyri-aktiv və ya dəyərsiz qoyduğu bir kripto fırıldaq növüdür.
Bu hadisələr tez-tez likvidlik hovuzlarının boşaldılmasını, smart müqavilələrdə zəifliklərin istismarını və ya layihədən tamamilə imtina etməyi əhatə edir.
Bəzi ümumi xəbərdarlıq əlamətlərinə yoxlanılmamış kod, anonim komandalar, həddindən artıq iddialı tələblər və asanlıqla çıxarıla bilən likvidlik daxildir.
Rug pull hər zaman öz tədqiqatınızı aparmaq və pulunuzu hər hansı kriptovalyuta layihəsinə qoymazdan əvvəl ayıq qalmaq üçün güclü bir xatırlatmadır.
Giriş
Bir müddət kriptovalyutada olmusunuzsa, yəqin ki, bu oyunu görmüsünüz: yeni bir token işə salınır, populyarlıq yaranır, qiymət sürətlə qalxır və sonra hər şey çökür. Veb-sayt ləğv edilir, sosial media susdurulur və investorları nə baş verdiyi maraqlandırır.
Bu cür çıxış fırıldaqları rug pull kimi tanınır və kriptovalyuta məkanında milyonlarla itkiyə səbəb olub. Gəlin rug pull-un necə işlədiyinə və aldanmamaq üçün nə edə biləcəyinizi daha yaxından nəzərdən keçirək.
Rug pull nədir?
Kriptovalyutada rug pull kriptovalyuta layihəsinin yaradıcılarının qəfildən likvidliyi geri çəkdiyi və ya layihəni tərk etdiyi, investorları dəyərsiz tokenlərlə tərk etdiyi bir fırıldaq növüdür. Bu, qrup şam yeməyinə dəvət olunmaq, hesabı əvvəlcədən bölüşdürmək istəmək və sonra heç bir şey masaya gəlməmiş ev sahibinin yoxa çıxmasını izləmək kimidir.
Rug pull ənənəvi nasos və boşaltma sxemlərinə bənzəyir, lakin onlar tez-tez smart müqavilələrlə manipulyasiya etmək və ya likvidlik hovuzlarını boşaltmaq kimi daha mürəkkəb alətlərdən istifadə edirlər. Bu fırıldaqlar 2020-ci ildə mərkəzdənkənar maliyyə (DeFi) bumu zamanı mərkəzdənkənar mübadilədə (DEX) bir tokenin işə salınması sürətli, asan və əsasən tənzimlənmədiyi zaman daha çox yayılmağa başladı. Pis tərəfdaşlar üçün minimum yoxlamalarla sistemdən istifadə etmək və şübhəsiz investorlardan faydalanmaq asan idi.
Rug pull-un işləmə prinsipi necədir?
Rug pull bir neçə fərqli şəkildə baş verə bilər. Onlar texniki (zərərli smart müqavilə kodu vasitəsilə) və ya qeyri-texniki (sosial manipulyasiya və ya mərkəzləşdirilmiş nəzarət vasitəsilə) ola bilər. Bəzi hallarda hər ikisinin birləşməsi ola bilər.
1. Likvidlik hovuzunun nağdlaşdırılması
Mərkəzdənkənar mübadilələrdə (Uniswap və ya PancakeSwap kimi) tokenlər insanların ticarət edə bilməsi üçün likvidlik hovuzlarına ehtiyac duyur. Bu hovuzlar istifadəçilərə vasitəçilərə etibar etmədən tokenləri birbaşa svop etməyə imkan verir.
Tipik rug pull belədir:
Komanda yeni token işə salır və onu adətən ETH və ya USDT kimi başqa bir tokenlə birləşdirilən likvidlik hovuzuna əlavə edir.
Erkən alıcılar sıçrayaraq tokenin qiymətinin artmasına və hovuzun böyüməsinə səbəb olur.
Daha çox insan satın aldıqca hovuz əhəmiyyətli miqdarda qiymətli kriptovalyutaya sahib olur.
Daha sonra tərtibatçılar xəbərdarlıq etmədən əvvəlcə əlavə etdikləri likvidliyin hamısını (və ya çoxunu) çıxarırlar.
Hovuzda, demək olar ki, heç nə qalmadığı üçün bazar çökür və tokenin qiyməti sıfıra qədər düşür.
Bu cür rug pull ən çox rast gəlinən haldır və token buraxıldıqdan sonra saatlar və ya günlər ərzində baş verə bilər.
2. Smart müqavilə manipulyasiyası
Bəzi hallarda rug pull əvvəldən planlaşdırılır. Qəfil çıxmaq əvəzinə, fırıldaqçılıq layihənin koduna daxil edilmişdir. Tərtibatçılar smart müqaviləyə aşağıdakı funksiyaları əlavə edə bilərlər:
Təchizatı artıran və qiymətin kəskin düşməsinə səbəb olan limitsiz sayda tokenlər zərb etmək.
İstifadəçilərin honeypot müqavilələrindən istifadə edərək tokenlərini satmasını dayandırmaq. Bu smart müqavilələr insanlara tokeni almağa imkan verir, lakin onların satılmasının qarşısını alır və bu, tokenləri dəyərsiz edir.
İstifadəçilərin razılığı olmadan tokenləri birbaşa onların pul kisələrindən transfer etmək.
Bu fırıldaqları düzgün kod auditi olmadan aşkar etmək xüsusilə çətindir. Daha da pisi odur ki, bəzi honeypot tokenləri təhlükəsiz görünmək üçün "doğrulanmış" kimi qeyd olunur. Lakin bir çox hallarda zərərli kod mürəkkəb məntiq altında gizlənir və ya kifayət qədər insan investisiya etdikdən sonra aktivləşir.
3. Sosial rug
Hər rug pull mürəkkəb kod ehtiva etmir. Bəziləri etimad üzərində qurulur, bu da onları bu qədər təsirli edir. Bu fırıldaqçılar tez-tez sosial media vasitəsilə həyəcan yaratmaq, ictimaiyyəti cəlb etmək və influenserlər vasitəsilə çağırışlar etməklə kriptovalyuta layihəsi ilə başlayır. İnvestorları cəlb edən token və ya dəyişdirilə bilməyən tokenlərin (NFT) işə salınması ilə hər şey qanuni görünür.
Lakin kifayət qədər insan sərmayə qoyduqdan sonra komanda iz qoymadan yoxa çıxır. Layihənin sosial media kanalları və veb-saytı vəsaitlərlə birlikdə yox olur. Layihə yaradıcıları token tədarükü üzərində tam nəzarətə sahibdirlərsə, bu cür rug pull həssas işəsalmalarda və ya mərkəzləşdirilmiş platformalarda da baş verə bilər. Nəhayət, hər şey sosial manipulyasiyaya və boş vədlərə aiddir.
Potensial rug pull-u necə aşkar etmək olar?
Bu xüsusiyyətlərə malik olan hər layihə fırıldaqçılıq olmasa da, bu işarələrdən bir neçəsini tapmaq qırmızı bayraq qaldırmalıdır. Diqqət etməli olduğunuz məqamlar:
Anonim komandalar
Anonimlik kriptovalyuta mədəniyyətinin bir hissəsi olsa da, tərtibatçıları və ya təsisçiləri ətrafında şəffaflığı olmayan layihələri məsuliyyətə cəlb etmək daha çətindir. Bu, pis tərəfdaşların investor vəsaitləri ilə yoxa çıxmasını asanlaşdırır.
Smart müqavilə auditi yoxdur
Smart müqavilənin yoxlanılması və ya rəsmi şəkildə doğrulanması kod yayımlanmazdan əvvəl səhvləri, zəiflikləri və gözlənilməz davranışları aşkar etməyə kömək edir. Nüfuzlu təhlükəsizlik firmasının baxışından keçmədikdə qeyri-məhdud token zərb etməyə imkan verən və ya tərtibatçılara müqavilə üzərində tam nəzarəti təmin edən funksiyalar kimi gizli risklər qala bilər. Kölgə və ya naməlum təhlükəsizlik firmalarının auditləri ilə bağlı diqqətli olun.
Kilidi açılmış likvidlik
Layihə öz likvidliyini kilidləmirsə və ya komandanın tokenləri üçün dəqiq hüquq verilmə cədvəli yoxdursa, vəsaitlərin istənilən vaxt geri götürülməsi və ya bazara atılması riski daha yüksəkdir.
Nüfuzlu layihələr tez-tez likvidliyi kilidləyir və komanda üzvləri üçün adətən bir ildən dörd ilə qədər davam edən hüquq müddətləri həyata keçirir. Zəmanət olmasa da, bu, inam yaratmağa kömək edir və komandanın layihənin uzunmüddətli uğuruna sadiq olduğunu göstərir.
Gerçək olmayan vədlər
Fövqəladə yüksək gəlirləri və ya zəmanətli mənfəətləri reklam edən layihələrdən ehtiyatlı olun. Layihə tanınmış investorlardan, şirkətlərdən və ya influenserlərdən dəstək tələb edirsə, bu iddialar ictimai elanlar və ya təsdiq edilmiş tərəfdaşlıqlar kimi etibarlı sübutlarla dəstəklənməlidir.
Özünüzü necə qorumalısınız?
Hər bir rug pull-un qarşısını almaq üçün zəmanətli yol olmasa da, riski azaltmaq üçün atacağınız bəzi addımlar var:
Öz tədqiqatınızı aparın (DYOR)
Başlıqlar, populyarlıq və ya influenser təşviqatlarından kənara baxın və layihəni özünüz araşdırın. Başlamaq üçün yaxşı bir üsul layihənin məqsədlərini, texnologiyasını və tokenomikasını başa düşmək üçün layihənin ağ kağızını oxumaqdır. Həmçinin Etherscan və ya SolScan kimi blok eksplorerlərdən token paylanmasına baxmaq, smart müqavilə sahibliyindən imtina edilib-edilmədiyini görmək və şübhəli fəaliyyət üçün tranzaksiya tarixçəsini yoxlamaq üçün istifadə edə bilərsiniz.
Likvidlik kilidlərini yoxlayın
Layihənin likvidliyini və kilidləndiyini müddəti yoxlayın. Bir çox qanuni layihələr likvidlik kilidlərini idarə etmək üçün üçüncü tərəf xidmətlərindən istifadə edərək prosesi investorlar üçün daha şəffaf və yoxlanıla bilən edir.
Auditləri araşdırın
Audit hesabatının ictimaiyyətə açıq olub-olmadığını yoxlayın və onun yeni olduğuna əmin olun, çünki köhnə hesabatlar koda edilən son dəyişiklikləri əhatə etməyə bilər. Audit tam təhlükəsizliyə zəmanət verməsə də, ümumi səhvləri, zəiflikləri və potensial zərərli kodu müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Nüfuzlu platformalara sadiq qalın
Yeni tokenləri və ya NFT-ləri araşdırarkən güclü təcrübə keçmişi və ciddi yoxlama prosesləri olan platformaları seçin. Binance Launchpool kimi etibarlı platformalar ciddi qiymətləndirmə meyarları tətbiq edir və listinq edilməzdən əvvəl layihə komandaları üzərində lazımi araşdırma aparır. Bu, saxta və ya pis idarə olunan layihələrlə qarşılaşma şansını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Yekun qeydlər
Rug pull kriptovalyuta sahəsinin uğursuz bir hissəsidir, xüsusən də hər gün yeni layihələrin başladığı DeFi kimi sürətlə hərəkət edən sahələrdə. Bir çox komandalar yaxşı niyyətlə qurulsa da, tənzimləmə və nəzarətin olmaması hələ də pis tərəfdaşlar üçün şübhələnməyən istifadəçilərdən faydalanmaq üçün imkanlar yaradır.
Alətlərin, auditlərin və təhsil resurslarının artan əlçatanlığı ilə potensial fırıldaqları müəyyən etmək asanlaşır. Bununla belə, hərtərəfli araşdırma aparmaq və hər yeni layihəyə ehtiyatla və tənqidi düşüncə ilə yanaşmaq hələ də vacibdir.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.