Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Qısa satış (və ya qısamüddətli satış) bir aktivin sonradan daha aşağı qiymətə geri alınması məqsədilə satılmasıdır.
Adətən, qısamüddətli satış borc alınan vəsaitlə həyata keçirilir, yəni ilkin marja (girov), təminat marjası və faiz ödənişləri tələb edir.
Treyderlər və investorlar qısa satışı bazarlarda spekulyasiya yaratmaq və ya digər aktivlərdə potensial itkiləri kompensasiya etmək üçün hedcinq strategiyası kimi istifadə edirlər.
Qısamüddətli satışın mənfi cəhətlərinə qiymətlər davamlı olaraq artdığı zaman limitsiz zərər riski, likvidasiyalar, qısa sıxışdırma riski və borcalma komissiyası kimi əlavə xərclər daxildir.
Giriş
Maliyyə bazarlarında mənfəət yaratmağın saysız-hesabsız üsulları var. Bəzi treyderlər texniki təhlilə diqqət yetirərkən digərləri fundamental təhlilə əsaslanan şirkətlərə və layihələrə investisiya qoyurlar.
Adətən, treyderlər aktivləri daha ucuz qiymətə almağa çalışırlar ki, qiymət qalxdıqda onları daha sonra mənfəətlə satsınlar. Bəs qiymətlərin davamlı olaraq aşağı düşdüyü uzunmüddətli ayı bazarı ilə üzləşsələr, necə?
Bazarda qısa satışdan faydlanamaq treyderlərə qiymətin düşməsindən belə mənfəət qazanmaq imkanı verir. Qısa mövqeyə daxil olmaq həm də riski idarə etməyin və mövcud hissələri qiymət riskinə qarşı hedcinq etməyin əla yolu ola bilər.
Qısa satış 17-ci əsr Hollandiya fond bazarında yaranıb. Daha sonra 2008-ci ilin maliyyə böhranı və 2021-ci ildəki GameStop qısa sıxışdırmasında pərakəndə investorların qısa satıcıları sıxışdırmaq üçün qiymətləri artırdığı zaman daha çox diqqət çəkdi.
Qısa satış nədir?
Qısa satış (və ya qısamüddətli satış) bir aktivi sonradan daha ucuz qiymətə almaq ümidi ilə satmaq deməkdir. Qısa mövqeyə daxil olan treyder aktivin qiymətinin aşağı düşəcəyini gözləyir, yəni o həmin aktivdə "ayı" mövqeyində olurlar.
Beləliklə, bəzi treyderlər sadəcə aktivi saxlayıb gözləmək əvəzinə, onun qiymətinin düşməsindən mənfəət qazanmaq üçün qısa satış strategiyasından faydalanırlar. Buna görə də qısa satış bazardakı azalma tendensiyası zamanı kapitalı qorumaq üçün yaxşı bir yol ola bilər.
Qısamüddətli satış fond bazarı, əmtəə, Forex və kriptovalyuta daxil olmaqla bütün maliyyə bazarlarında geniş istifadə olunur. Qısa satış strategiyaları pərakəndə investorlar və hedcinq vəsaitləri kimi peşəkar ticarət firmaları tərəfindən geniş istifadə olunur.
Qısa mövqenin əksi uzun mövqedir ki, burada treyder aktivi sonradan daha yüksək qiymətə satmaq ümidi ilə alır.
Qısa satış iki əsas məqsəd üçün istifadə olunur:
Spekulyasiya: mənfəət əldə etmək məqsədilə qiymət enişinə mərc etməkdir.
Hedcinq: oxşar və ya əlaqəli aktivdə uzun mövqe kimi digər investisiyalarda potensial itkilərin kompensasiyası.
Səhmlər qısa satışın ən çox yayıldığı qiymətli kağızlar olsa da, bu strategiya kriptovalyutalar, istiqrazlar və ya aktivlər kimi digər aktivlərə də şamil edilə bilər.
Qısa satış necə işləyir?
Tutaq ki, siz maliyyə aktivində ayı mövqeyindəsiniz. Siz tələb olunan girovu qoyursunuz, həmin aktivdən müəyyən məbləğdə borc götürürsünüz və onu dərhal satırsınız. İndi sizin açıq qısa mövqeyiniz var. Bazar gözləntilərinizi qarşılayarsa və qiymətlər aşağı düşərsə, borc götürdüyünüz həmin məbləği geri alıb faizlə borcverənə qaytarırsınız. İlkin satış qiyməti ilə gerialış qiyməti arasındakı fərq sizin mənfəətiniz olur.
Nümunələr
Bitcoin qısa satışı
1 BTC borc alırsınız və onu 100 000 $-a satırsınız. İndi sizin 1 BTC-lik qısa mövqeyiniz var və bu mövqe üzrə faiz ödəyirsiniz. Bitcoin bazar qiyməti 95 000 $-a düşür. Siz 1 BTC alırsınız və həmin 1 BTC-ni borcverənə qaytarırsınız (adətən bu, birja olur). Bu zaman mənfəətiniz faiz ödənişləri və komissiya çıxılandan sonra 5000 $ olacaq. Bununla belə, qiymət 105 000 $-a qalxarsa, 1 BTC-nin geri alınması 5000 $, üstəgəl komissiya və faiz itkisinə səbəb olacaq.
Səhmlərin qısa satışı
Fərz edək ki, investor hazırda bir səhmi 50 $-a satılan XYZ Corp səhmlərinin qiymətinin düşəcəyinə inanır. O, 100 səhm borc alır və onları 5000 $-a satır. Əgər qiymət 40 $-a düşərsə, investor səhmləri 4,000 $-a yenidən alıb onları geri qaytarır və 1000 $-a (komissiyalar çıxıldıqdan sonra) mənfəət əldə edir. Lakin qiymət 60 $-a qalxarsa, yenidən alış 6000 $-a başa gələcək, nəticədə 1000 $ itki, üstəlik borcalma komissiya və ya faizi kimi əlavə xərclər olacaq.
Qısa satış növləri
Qısa satışın iki əsas növü var:
Qapalı qısa satış: standart təcrübə olan faktiki səhmlərin borca götürülməsini və satılmasını əhatə edir.
Boş qısa satış: səhmləri əvvəlcədən borc almadan satmaq daha risklidir və potensial bazar manipulyasiyası səbəbindən çox vaxt məhdudlaşdırılır və ya qeyri-qanunidir.
Qısa satış üçün tələblər
Qısa satış borcalma vəsaitlərini əhatə etdiyi üçün treyderlərdən adətən girovu marja və ya fyuçers hesabı vasitəsilə təqdim etmələri tələb olunur. Əgər siz marja treydinqi brokeri və ya birja vasitəsilə qısa satış edirsinizsə, aşağıdakıları nəzərə almalısınız:
İlkin marja: ənənəvi bazarlarda ilkin marja adətən qısaldılmış səhm dəyərinin 50%-i olur. Kriptovalyuta bazarlarında tələblər platformadan və istifadə olunan kredit çiynindən asılıdır. Məsələn, 5x kredit çiyni ilə 1000 $ olan bir mövqe girovda 200 $ tələb edəcək.
Təminat marjası: təminat marjası hesabda potensial itkiləri ödəmək üçün kifayət qədər vəsaitin olmasını təmin edir. Adətən, treyderin marja səviyyəsi (ümumi sktivlər / ümumi öhdəliklər) əsasında hesablanır.
Likvidasiya riski: əgər marja səviyyəsi çox aşağı düşərsə, broker və ya birja marja çağırışı göndərə bilər. İstifadəçilərdən daha çox depozit qoymağı və ya borc alınan vəsaitləri ödəmək üçün sadəcə mövqeləri ləğv etməyi tələb edən bu çağırış ciddi itkilərə səbəb ola bilər.
Qısa satışın faydaları
Qısa satış investorlara və treyderlərə bir çox üstünlüklər təklif edir:
Qiymətlərin düşdüyü bazarlarda mənfəət: ənənəvi uzun strategiyalardan fərqli olaraq treyderlərə qiymətlərin düşməsindən faydalanmağa imkan verir.
Hedcinq: uzun mövqedə, xüsusən də dəyişkən bazarlarda itkiləri kompensasiya edərək portfelləri qoruya bilər.
Qiymət kəşfi: bəziləri iddia edir ki, qısa satışdan istifadə edənlər mənfi məlumatları əks etdirərək qiyməti şişirdilmiş səhmlərin düzəldilməsinə kömək edir və bazar səmərəliliyini artırır.
Likvidlik: alıcıların və satıcıların əməliyyatlarını asanlaşdıraraq treydinq aktivliyini artırır.
Qısamüddətli satışın riskləri
Qısa mövqeyə girərkən nəzərə alınmalı bir neçə risk var. Onlardan biri nəzəri olaraq qısa mövqedə potensial itkilərin sonsuz olmasıdır.
İllər ərzində saysız-hesabsız peşəkar treyder qısamüddətli satış zamanı iflas oldu. Bəzi gözlənilməz xəbərlər sayəsində səhm qiyməti artarsa, sıçrayış qısa zamanda qısa satışdan istifadə edən satıcıları "tələyə" ( qısamüddətli sıxışdırma kimi tanınır) sala bilər.
Qısa satışın digər potensial mənfi cəhətlərinə aşağıdakılar daxildir:
Borcalma xərcləri: komissiya və faizlər, xüsusilə yüksək tələbat olan və borc almaq çətin olan səhmlər üçün dəyişir.
Dividend ödənişləri: fond bazarlarında qısa satışdan istifadə edən satıcılar qısa satış dövründə verilən dividendləri xərclərə əlavə olaraq ödəməlidirlər.
Tənzimləyici risk: bazar böhranları zamanı müvəqqəti qadağalar və ya məhdudiyyətlər qısa satışdan istifadə edən satıcıları mövqelərini əlverişsiz qiymətlərlə bağlamağa məcbur edə bilər.
Bazar və etik məsələlər
Qısa satış mübahisəlidir. Tənqidçilər bu strategiyanın bazarın azalmasına səbəb ola biləcəyini və ya şirkətləri ədalətsiz şəkildə hədəfə alacağını, işçilərə və ya maraqlı tərəflərə ciddi zərər verə biləcəyini iddia edirlər. Məsələn, 2008-ci ildəki maliyyə böhranı zamanı aqressiv qısa satış bir neçə ölkədə müvəqqəti qadağalara səbəb oldu. Bununla belə, qısa satışın tərəfdarları onun qiyməti şişirdilmiş və ya fırıldaqçı şirkətləri üzə çıxararaq bazarın şəffaflığını artırdığını düşünürlər.
Tənzimləyici qurumlar bu narahatlıqları yüksəliş qaydası (sürətli enişlər vaxtı qısa satışları məhdudlaşdırmaq) və böyük qısa mövqelər üçün ödəniş tələbləri kimi qaydalara uyğun olaraq tarazlaşdırırlar. ABŞ Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyasının Qısamüddətli Satışlar üzrə SHO Tənzimləməsi (Qısa Satış Qaydası) boş qısamüddətli satışlar kimi manipulyasiyaların qarşısını almaq məqsədilə qısamüddətli satışları tənzimləyir.
Yekun qeydlər
Yekun olaraq, qısa satış treyderlərə qiymətlərin düşməsindən mənfəət qazanmaq imkanı verən məşhur strategiyadır. İstər spekulyasiya, istərsə də hedcinq üçün istifadə olunmasından asılı olmayaraq, qısa satış ənənəvi və kriptovalyuta bazarlarının əsas hissəsi olaraq qalır. Bununla belə, qısa satış riskini və onun mənfi tərəflərini, o cümlədən qeyri-məhdud itkiləri, qısa sıxışdırmaları və tranzaksiya xərclərini nəzərə almaq vacibdir.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.