Geçici Kayıp Nedir?

Kısa Özet

DeFi dünyasıyla biraz olsun ilgileniyorsanız, bu terimden bahsedildiğini mutlaka duymuşsunuzdur. Geçici kayıp (impermanent loss), tokenlarınızın fiyatının, sizin bu tokenları havuza yatırdığınız zamana kıyasla değişmesi durumunda yaşanır. Değişim ne kadar büyük olursa kayıp da o kadar fazla olur.

Bir dakika, o zaman likidite sağlayarak para kaybedebilir miyim? Ve bu kayıp neden geçici? Bu durum, otomatik piyasa yapıcı adlı özel bir piyasa türünün içsel tasarım özelliklerinden kaynaklanır. Bir likidite havuzuna likidite sunmak karlı olabilir, fakat geçici kayıp kavramını da aklınızda tutmanız gerekir.

Giriş

Uniswap, SushiSwap ve PancakeSwap gibi DeFi protokolleri, hacim ve likidite anlamında büyük bir artış yaşadı. Bu likidite protokolleri, fona sahip herkesin bir piyasa yapıcı olmasına ve işlem ücretlerinden kazanç elde etmesine imkan tanır. Piyasa yapıcılığının demokratik hale getirilmesi, kripto dünyasında birçok ekonomik etkinliğin sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesini mümkün kılar.

Peki, bu platformlara likidite sunmak istiyorsanız neleri bilmeniz gerekir? Bu makalede, en önemli kavramlardan biri olan geçici kayıptan bahsedeceğiz.

Geçici kayıp, bir likidite havuzuna likidite sunmanız ve yatırılan varlıkların fiyatının, sizin bunları yatırdığınız zamana kıyasla değişmesi durumunda yaşanır. Değişim ne kadar büyük olursa, geçici kaybınız da o kadar yüksek olur. Bu durumda kayıp, yatırma zamanına kıyasla çekim zamanında dolar bazında değerin düşmesi anlamına gelir.

Nispeten dar bir fiyat aralığında kalan varlıkları içeren havuzlar, geçici kayba daha az maruz kalır. Örneğin sabit coinler ve bir coinin farklı wrapped versiyonları daha dar bir fiyat aralığında kalacaktır. Bu durumda, likidite sağlayıcılar (LP'ler) için geçici kayıp riski daha düşük olur.

Likidite sağlayıcılar potansiyel kayıplara maruz kalıyorsa neden likidite sunmaya devam eder? Çünkü geçici kayıp, işlem ücretlerinden elde edilen kazançla tazmin edilebilir. Aslında, Uniswap'ta yer alan ve geçici kayba oldukça açık olan havuzlar bile işlem ücretleri sayesinde karlı olmayı sürdürebilir.

Uniswap, her işlemden %0,3 ücret alır ve bu tutar doğrudan likidite sağlayıcılara gider. Bir havuzdaki işlem hacmi yüksekse, geçici kayıptan büyük oranda etkileniyor olsa bile bu havuza likidite sunmak karlı olabilir. Fakat bu durum protokole, havuzun kendisine, yatırılan varlıklara, hatta daha geniş çapta piyasa koşullarına bağlıdır.

Geçici kayıp nasıl gerçekleşir?

Geçici kaybın, bir likidite sağlayıcı için nasıl olabileceğini gösteren bir örnek üzerinden ilerleyelim.

Alice, bir likidite havuzuna 1 ETH ve 100 DAI yatırır. Bu otomatik piyasa yapıcıda (AMM), yatırılan token çifti birbirine eşit değerde olmalıdır. Bu da yatırma işleminin yapıldığı zamanda 1 ETH'nin fiyatının 100 DAI ve Alice'in yatırdığı tutarın dolar karşılığının 200 USD olduğu anlamına gelir.

Buna ek olarak, havuzda toplam 10 ETH ve 1.000 DAI vardır – bu tutar Alice gibi başka LP'ler tarafından sunulmuştur. Bu durumda, Alice'in havuzdaki payı %10'dur ve toplam likidite 10.000'dir.

ETH'nin fiyatının 400 DAI'ye yükseldiğini varsayalım. Bu olurken arbitraj alım satımı yapanlar, oran güncel fiyatı yansıtana kadar havuza DAI ekler ve havuzdan ETH çıkarır. Hatırlarsanız AMM'lerin emir defterleri yoktur. Bir havuzdaki varlıkların fiyatını belirleyen, bu varlıkların havuzdaki oranıdır. Havuzdaki likidite sabit kalsa da (10.000), havuzun içindeki varlıkların oranı değişir.

ETH artık 400 DAI ise, havuzda bulunan ETH ve DAI miktarının oranı değişmiştir. Artık havuzda, arbitraj alım satımı yapanlar sayesinde 5 ETH ve 2.000 DAI vardır.

Alice, fonlarını çekmeye karar verir. Daha önce de belirttiğimiz gibi, Alice'in havuzdaki payı %10'dur. Sonuç olarak, toplam 400 USD değerinde 0,5 ETH ve 200 DAI çekebilir. 200 USD değerinde token yatırarak iyi bir kar elde etmiştir değil mi? Ama bir dakika, ya bu 1 ETH ve 100 DAI'sini havuza yatırmadan elinde tutsaydı ne olurdu? O zaman, bu iki varlığın şu anki toplam dolar değeri 500 USD olurdu.

Alice, fonlarını likidite havuzuna yatırmak yerine HODLing yapsaydı daha karlı olurdu. İşte buna geçici kayıp adı verilir. Bu örnekte, ilk yatırdığı tutar nispeten düşük olduğu için Alice'in kaybı yüksek değildir. Fakat geçici kaybın büyük kayıplara neden olabileceği unutulmamalıdır (yatırılan ilk tutarın büyük bir kısmı da kaybedilebilir).

Bununla birlikte Alice'in örneği, likidite sunma karşılığında kazanabileceği işlem ücretlerini tamamen göz ardı eder. İşlem ücretlerinden elde edilen kazanç, yaşanan kaybı çoğu zaman karşılar ve likidite sunmayı yine de karlı hale getirir. Buna rağmen, bir DeFi protokolüne likidite sunmadan önce geçici kaybı anlamak çok önemlidir.

Tahmini geçici kayıp

Geçici kayıp, bir havuzdaki varlıkların fiyatının değişmesi durumunda yaşanır. Peki, tam olarak ne kadarlık bir kayıp yaşanır? Bunu, bir grafikte gösterebiliriz. Fakat bu grafiğin, likidite sunarak işlem ücretlerinden elde edilen kazancı kapsamadığı dikkate alınmalıdır.

Grafiğin bize, HODLing'e kıyasla ne kadar kayıp yaşanabileceğine yönelik verdiği bilgilerin özeti şu şekildedir:

1,25x fiyat değişimi = %0,6 kayıp
1,50x fiyat değişimi = %2,0 kayıp
1,75x fiyat değişimi = %3,8 kayıp
2x fiyat değişimi = %5,7 kayıp
3x fiyat değişimi = %13,4 kayıp
4x fiyat değişimi = %20 kayıp
5x fiyat değişimi = %25,5 kayıp

Anlamanız gereken önemli bir diğer konu daha vardır. Geçici kayıp, fiyat değişiminin yönünden bağımsız olarak yaşanır. Geçici kaybın dikkate aldığı tek şey, fonların yatırıldığı zamana kıyasla şu anki fiyat oranıdır. Bunun hakkında daha detaylı bir açıklama isterseniz, pintail'in makalesini okuyabilirsiniz.

AMM'e likidite sağlamanın riskleri

Açıkçası, geçici kayıp çok doğru bir isim değildir. Bu kavrama geçici kayıp adı verilir çünkü kayıplar yalnızca coinlerinizi likidite havuzundan çekmeniz durumunda gerçekleşir. Coinler çekildiği zaman ise kayıp son derece kalıcı hale gelir. İşlem ücretlerinden elde ettiğiniz kazanç, bu kayıpları karşılayabilir ama yine de kavrama verilen isim yanıltıcıdır.

Bir AMM'e fon yatırırken ekstra dikkatli olmanız gerekir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi bazı likidite havuzları, diğer havuzlara kıyasla geçici kayba daha fazla maruz kalır. Basit bir kural olarak, havuzdaki varlıklar ne kadar oynaksa, geçici kayba maruz kalma olasılığınız da o kadar yüksektir. Küçük bir tutar yatırarak başlamak da faydalı olabilir. Bu sayede, daha yüksek bir tutar yatırmadan önce yaklaşık ne kadar kazanç elde edeceğiniz hakkında bir fikir sahibi olabilirsiniz.

Dikkat edilmesi gereken son nokta ise denenmiş ve test edilmiş AMM'leri tercih etmektir. DeFi, herhangi birinin mevcut bir AMM'den çatallanma yaratmasını ve küçük farklar eklemesini oldukça kolay hale getirir. Fakat bu, sizi yazılım açıklarına maruz bırakabilir ve fonlarınızın sonsuza kadar AMM'de sıkışıp kalmasına neden olabilir. Bir likidite havuzu, olağan dışı yüksek getiriler vaat ediyorsa muhtemelen bunun karşılığında belirli şeylerden feragat edilmesi gerekiyordur ve riskler de daha yüksektir.

➟ Kripto para dünyasına girmek mi istiyorsunuz? Binance'ten Bitcoin satın alabilirsiniz!

Son düşünceler

Geçici kayıp, AMM'lere likidite sunmak isteyen herkesin anlaması gereken temel kavramlardan biridir. Kısaca özetlersek, yatırılan varlıkların fiyatı yatırma tarihinden sonra değişirse, LP'ler geçici kayba maruz kalabilir.

Geçici kayıp ya da fiyat kayması hakkında başka sorularınız varsa Binance topluluğunun sorularınıza yanıt vereceği Soru-Cevap platformumuz Academy'ye Sor'u ziyaret edebilirsiniz.