თავები
თავი 1 - Ethereum-ის საფუძვლები
სარჩევი
რა არის Ethereum-ი?
Ethereum-ი არის დეცენტრალიზებული კომპიუტერული პლატფორმა. თქვენ შეგიძლიათ ის შეადაროთ ლეპტოპს ან პერსონალურ კომპიუტერს, თუმცა ის არ მუშაობს მხოლოდ ერთ მოწყობილობაზე. ის ერთდროულად მუშაობს ათასობით კომპიუტერზე მთელი მსოფლიოს მასშტაბით, რაც იმას ნიშნავს, რომ მას მფლობელი არ ჰყავს.
Ethereum-ი, Bitcoin-ის და სხვა კრიპტოვალუტების მსგავსად, გაძლევთ საშუალებას გადარიცხოთ ციფრული ფული. თუმცა მას გაცილებით მეტის გაკეთება შეუძლია – თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ საკუთარი კოდი და დაუკავშირდეთ სხვა მომხმარებლების მიერ შექმნილ აპლიკაციებს. ამ ქსელის მოქნილობის წყალებით, Ethereum-ზე შესაძლებელია მრავალი სახის რთული პროგრამების გაშვება.
მარტივად რომ ვთქვათ, Ethereum-ის მთავარი იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ დეველოპერებს შეუძლიათ შექმნან და გაუშვან კოდი განაწილებულ ქსელში, ცენტრალიზებული სერვერის ნაცვლად. ეს ნიშნავს, რომ თეორიულად, ამ აპლიკაციების დაბლოკვა ან მათზე ცენზურის გატარება შეუძლებელია.
რა განსხვავებაა Ethereum-სა და Ether-ს შორის (ETH)?
ეს შეიძლება ალოგიკურად ჟღერდეს, მაგრამ Ethereum-ში გამოყენებულ ერთეულებს არ ეწოდება Ethereum-ი ან Ethereum-ები. თავად Ethereum-ი წარმოადგენს პროტოკოლს, ხოლო მასში გამოყენებულ ვალუტას ეწოდება Ether-ი (ან ETH).
რატომ არის Ethereum-ი ფასეული?
ჩვენ ზემოთ ვახსენეთ, რომ Ethereum-ს შეუძლია კოდის გაშვება განაწილებულ სისტემაში. ამის გამო, გარეშე პირებს არ შეუძლიათ პროგრამებში ცვლილებების შეტანა. ეს კოდები იწერება Ethereum-ის მონაცემთა ბაზაში (ანუ ბლოკჩეინზე) და შესაძლებელია მათი ისე დაპროგრამება, რომ შეუძლებელი იყოს მათი შეცვლა. ამასთანავე, ამ მონაცემთა ბაზის ნახვა ყველას შეუძლია, ამიტომ კოდის გამოყენებამდე, მომხმარებლებს შეუძლიათ მისი გადამოწმება.
ეს იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერ პირს, ნებისმიერი ადგილიდან შეუძლია გაუშვას აპლიკაციები, რომელთა ოფლაინ რეჟიმში გადაყვანას ვერავინ მოახერხებს. კიდევ უფრო საინტერესოა, რომ რადგან მის ადგილობრივ მონეტას – Ether-ს – გააჩნია ღირებულება, ამ აპლიკაციების მეშვეობით შესაძლებელია თანხების გადარიცხვის პირობების განსაზღვრა. აპლიკაციების შესაქმნელად გამოყენებულ პროგრამებს სმარტ კონტრაქტებს უწოდებენ. უმეტეს შემთხვევაში, ისინი იმგვარადაა მოწყობილი, რომ მათ მუშაობას ადამიანის ჩარევა არ ესაჭიროება.
რა თქმა უნდა, „პროგრამირებადი ფულის“ იდეამ მოხიბლა მომხმარებლები, დეველოპერები და კომპანიები მთელს მსოფლიოში.
მოდით თვალი შევავლოთ ETHER-ის მიმდინარე ფასს.
რა არის ბლოკჩეინი?
Ethereum-ს საფუძვლად ბლოკჩეინი უდევს – ეს არის მონაცემთა ბაზა, რომელშიც ინახება პროტოკოლის მიერ გამოყენებული ინფორმაცია. თუ თქვენ გაეცანით ჩვენს სტატიას, სახელწოდებით რა არის Bitcoin-ი?, თქვენ უკვე გაქვთ ზოგადი წარმოდგენა იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ბლოკჩეინი. Ethereum-ის ბლოკჩეინი Bitcoin-ის მსგავსია, თუმცა განსხვავებულია მათში შენახული მონაცემები – და მონაცემების შენახვის მეთოდები.
Ethereum-ის ბლოკჩეინი შეიძლება წარმოვიდგინოთ, როგორც წიგნი, რომელშიც ხდება გვერდების დამატება. თითოეულ გვერდს ეწოდება ბლოკი, რომელშიც ხდება ტრანზაქციების შესახებ ინფორმაციის ჩაწერა. როდესაც გვსურს ახალი გვერდის დამატება, გვერდის დასაწყისში უნდა დავურთოთ სპეციალური მნიშვნელობა. ეს მნიშვნელობა უნდა მიანიშნებდეს, რომ გვერდი წიგნში დაემატა წინა გვერდის შემდეგ და არა შემთხვევითობის პრინციპით.
გარკვეულწილად, ეს წააგავს გვერდის ნომერს, რომლის მინიჭება ხდება წინა გვერდის ნომრის გათვალისწინებით. ახალი გვერდის ნახვით, ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ მისი დამატება წინა გვერდის შემდეგ მოხდა. ამისათვის, ჩვენ ვიყენებთ პროცესს, რომელსაც ეწოდება ჰეშირება.
ჰეშირების დროს, ხდება ინფორმაციის ნაწილის აღება – ამ შემთხვევაში ჩვენს გვერდზე მოცემული ყველა მონაცემის – და იქმნება უნიკალური იდენტიფიკატორი (ჩვენი ჰეში). იმის შანსი, რომ მონაცემების ორი ნაკრებით მივიღოთ ერთი და იგივე ჰეში, ასტრონომიულად მცირეა. ეს ასევე ცალმხრივი პროცესია: თქვენ შეგიძლიათ მარტივად გამოთვალოთ ჰეში, თუმცა ფაქტობრივად შეუძლებელია ჰეშის მეშვეობით მისი შექმნისთვის გამოყენებული ინფორმაციის აღდგენა. მომდევნო თავში ჩვენ განვიხილავთ, თუ რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი მაინინგისთვის.
ჩვენ ახლა უკვე გვაქვს მექანიზმი, რომელიც დაგვეხმარება გვერდების სწორი თანმიმდევრობით დალაგებაში. გვერდების თანმიმდევრობის შეცვლის ან გვერდების ამოღების ნებისმიერი მცდელობა ადვილად გამოაშკარავდება და ყველა მიხვდება, რომ ჩვენს წიგნში ცვლილებები იქნა შეტანილი.
გსურთ მეტი გაიგოთ ბლოკჩეინების შესახებ? გაეცანით ჩვენს ბლოკჩეინ ტექნოლოგიის გზამკვლევს დამწყებთათვის.
Ethereum-ი და Bitcoin-ი – რა განსხვავებაა მათ შორის?
გლობალური ციფრული ფულის სისტემის შესაქმნელად, Bitcoin-ი იყენებს ბლოკჩეინ ტექნოლოგიას და ფინანსურ წახალისებებს. მან წარმოადგინა რამდენიმე მნიშვნელოვანი ინოვაცია, რაც იძლევა მთელ მსოფლიოში მომხმარებელთა კოორდინაციის საშუალებას ცენტრალიზებული სისტემის გარეშე. თითოეული მონაწილე უშვებს პროგრამას საკუთარ კომპიუტერში, Bitcoin-ი კი მომხმარებლებს საშუალებას აძლევს შეთანხმდნენ ფინანსურ მონაცემთა ბაზასთან დაკავშირებით დეცენტრალიზებულ გარემოში, სადაც არ არის საჭირო სხვა მონაწილეების ნდობა.
Bitcoin-ს ხშირად უწოდებენ პირველი თაობის ბლოკჩეინს. ის არ შექმნილა, როგორც ძალიან რთული სისტემა და ეს წარმოადგენს მის ძლიერ მხარეს, როდესაც საქმე უსაფრთხოებას ეხება. ის გამიზნულად შეიქმნა ადაპტირებადობის უნარის გარეშე, რადგან უსაფრთხოება მისი მთავარ პრიორიტეტს წარმოადგენს. მართლაც, Bitcoin-ში სმარტ კონტრაქტის ენა უკიდურესად შეზღუდულია და არ არის გათვლილი ტრანზაქციების გარდა სხვა დანიშნულებით გამოყენებისთვის.
ბლოკჩეინების მეორე თაობის შესაძლებლობები გაცილებით ფართოა. ფინანსური ტრანზაქციების გარდა, ეს პლატფორმები პროგრამირებადობის უფრო მეტ შესაძლებლობას გვთავაზობს. Ethereum-ი დეველოპერებს სთავაზობს საკუთარი კოდით ექსპერიმენტების ჩატარების უფრო მეტ თავისუფლებას და იძლევა ეგრეთწოდებული დეცენტრალიზებული აპლიკაციების (DApp-ების) შექმნის საშუალებას.
Ethereum-ი მეორე თაობის ბლოკჩეინების პირველი, და დღეისათვის ყველაზე პოპულარული წარმომადგენელია. მას Bitcoin-თან ბევრი საერთო აქვს და შეუძლია მრავალი მსგავსი ფუნქციის შესრულება. თუმცა არსებითად, ამ ორს შორის ძალიან დიდი განსხვავებაა და თითოეულ მათგანს საკუთარი უპირატესობები გააჩნია.
როგორ მუშაობს Ethereum-ი?
Ethereum-ს შეიძლება ვუწოდოთ მდგომარეობის მანქანა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერ მოცემულ დროში, თქვენ შეგიძლიათ გადაიღოთ ყველა ანგარიშის ბალანსის და სმარტ კონტრაქტის სნეპშოტი, სადაც ასახული იქნება მიმდინარე მდგომარეობა. კონკრეტული მოქმედებების შედეგად, ეს მდგომარეობა განახლდება, რაც ნიშნავს რომ ყველა ნოდმა უნდა განაახლოს საკუთარი სნეპშოტი შეტანილი ცვლილებების ასახვისთვის.
Ethereum-ის მდგომარეობის ცვლილება.
Ethereum-ზე გაშვებული სმარტ კონტრაქტების გააქტიურება ხდება ტრანზაქციების მეშვეობით (რომლებიც ინიცირებულია მომხმარებლების ან სხვა კონტრაქტების მიერ). როდესაც მომხმარებელი აგზავნის ტრანზაქციას კონტრაქტზე, ქსელში ჩართული ყველა ნოდი უშვებს კონტრაქტის კოდს და იწერს მიღებულ მონაცემებს. ისინი ამას აკეთებენ Ethereum-ის ვირტუალური კომპიუტერის (EVM) მეშვეობით, რომელიც სმარტ კონტრაქტებს გარდაქმნის ინსტრუქციებად, რომელთა წაკითხვაც კომპიუტერს შეუძლია.
ამ მდგომარეობის განახლებისთვის, (ჯერჯერობით) გამოიყენება სპეციალური მექანიზმი, რომელსაც მაინინგი ეწოდება. მაინინგი ხორციელდება Proof of Work ალგორითმის მეშვეობით, ისევე როგორც Bitcoin-ის შემთხვევაში. ამ საკითხს უფრო დეტალურად მოგვიანებით განვიხილავთ.
რა არის სმარტ კონტრაქტი?
სმარტ კონტრაქტი უბრალოდ კოდია. სინამდვილეში, ტრადიციული გაგებით, ეს კოდი არც ჭკვიანია და არც კონტრაქტი. თუმცა ჩვენ მას სმარტს (ჭკვიანს) ვეძახით იმიტომ, რომ მისი გაშვებისთვის საჭიროა გარკვეული პირობების შექმნა, ხოლო სახელწოდება „კონტრაქტი“ დაკავშირებულია იმ ფაქტთან, რომ ის უზრუნველყოფს მხარეთა შორის შეთანხმების შესრულებას.
ამ იდეის ავტორად შეიძლება მივიჩნიოთ კომპიუტერული მეცნიერების სპეციალისტი, ნიკ სზაბო, რომელმაც ის წარმოადგინა 1990-იანი წლების ბოლოს. კონცეფციის ასახსნელად, მას მაგალითად სავაჭრო აპარატი მოჰყავდა და აცხადებდა, რომ ის თანამედროვე სმარტ კონტრაქტის წინამორბედს წარმოადგენდა. სავაჭრო აპარატის შემთხვევაში, ხდება მარტივი კონტრაქტის შესრულება. მომხმარებლები აგდებენ მონეტებს და სანაცვლოდ იღებენ არჩეულ პროდუქტებს.
სმარტ კონტრაქტი მოქმედებს ანალოგიური პრინციპით, თუმცა ციფრულ სამყაროში. კოდში შეგიძლიათ შეიყვანოთ მარტივი ბრძანება, მაგალითად ამ კონტრაქტზე ორი ether-ის გაგზავნის შემთხვევაში გამოჩნდეს ტექსტი “Hello, World!”.
Ethereum-ში, დეველოპერი ქმნის კოდს, რომლის წაკითხვაც EVM-ს შეუძლია. შემდეგ ის აგზავნის მას სპეციალურ მისამართზე, რომელიც არეგისტრირებს ამ კონტრაქტს. ამ მომენტისთვის, მისი გამოყენება ნებისმიერს შეუძლია. ამ კონტრაქტის წაშლა შეუძლებელია, სანამ მისი შექმნის დროს დეველოპერის მიერ მითითებული პირობები არ შესრულდება.
ამ კონტრაქტს ასევე აქვს მისამართი. მისამართთან ურთიერთქმედებისთვის, მომხმარებელმა ამ მისამართზე უნდა გააგზავნოს 2 ETH. ეს გაააქტიურებს კონტრაქტის კოდს – მას გაუშვებს ქსელში ჩართული ყველა კომპიუტერი, ნახავს, რომ ამ კონტრაქტით გადახდა განხორციელდა და ჩაიწერს გამოტანილ შედეგს (“Hello, World!”).
ზემოთ აღნიშნული ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი მაგალითია იმისა, თუ რისი გაკეთება შეიძლება Ethereum-ის მეშვეობით. შესაძლებელია მისი გამოყენება უფრო რთული დავალებების შესასრულებლად, როგორიცაა მრავალ კონტრაქტთან კავშირის ერთდროულად დამყარება – და ეს მეთოდი უკვე გამოიყენება.
ვინ შექმნა Ethereum-ი?
2008 წელს, უცნობმა დეველოპერმა (ან დეველოპერების გუნდმა) გამოაქვეყნა Bitcoin-ის whitepaper-ი სატოში ნაკამოტოს ფსევდონიმით. ამან სამუდამოდ შეცვალა წარმოდგენა ციფრული ფულის შესახებ. რამდენიმე წლის შემდეგ, ახალგაზრდა პროგრამისტმა, ვიტალიკ ბუტერინმა შეძლო ამ იდეის განვითარება და წარმოადგინა მოსაზრება, რაც ითვალისწინებდა მის ყველა ტიპის აპლიკაციაში გამოყენებას. შედეგად, ეს კონცეფცია Ethereum-ის სახით მოგვევლინა.
Ethereum-ის შემოთავაზება ბუტერინმა წარმოადგინა 2013 წელს თავის ბლოგპოსტში, სახელწოდებით Ethereum-ი: საბოლოო სმარტ კონტრაქტი და დეცენტრალიზებული აპლიკაციის პლატფორმა. ამ პოსტში, მან აღწერა ტურინგის სისრულის ბლოკჩეინის – დეცენტრალიზებული კომპიუტერის იდეა, რომელისაც, საკმარისი დროის და რესურსების არსებობის პირობებში, შეეძლო ნებისმიერი აპლიკაციის გაშვება.
სამომავლოდ, აპლიკაციების ტიპები, რომელთა გაშვებაც ბლოკჩეინზე იქნება შესაძლებელი, მხოლოდ დეველოპერების წარმოსახვის უნარით იქნება შეზღუდული. Ethereum-ის მიზანია დაადგინოს, შესაძლებელია თუ არა ბლოკჩეინ ტექნოლოგიის გამოყენება Bitcoin-ისთვის გამიზნულად დადგენილი შეზღუდვების მიღმა.
როგორ მოხდა Ether-ის განაწილება?
Ethereum-ის გაშვება მოხდა 2015 წელს და Ether-ის საწყისი მარაგი იყო 72 მილიონი. ამ ტოკენებიდან 50 მილიონი განაწილებული იქნა საჯარო ტოკენებით ვაჭრობის დროს, სახელწოდებით მონეტის პირველადი შეთავაზება (ICO), რომლის დროსაც, მონაწილეებს შეეძლოთ Ether-ის ტოკენების შეძენა Bitcoin-ებით ან ფიატ-ვალუტით.
რა იყო DAO და რა არის Ethereum Classic-ი?
Ethereum-ის წყალობით, შესაძლებელი გახდა სრულიად ახალი სახის ღია თანამშრომლობა ინტერნეტის მეშვეობით. ამის ერთ-ერთი მაგალითია DAO-ები (დეცენტრალიზებული ავტონომიური ორგანიზაციები), რომლებიც, კომპიუტერული პროგრამების მსგავსად, იმართება კომპიუტერული კოდებით.
მსგავსი ორგანიზაციის შექმნის ერთ-ერთი პირველი და ყველაზე ამბიციური მცდელობა იყო „The DAO“. მის შემადგენლობაში შევიდოდა კომპლექსური სმარტ კონტრაქტები, რომლებიც იმუშავებდა Ethereum-ის ქსელისგან დამოუკიდებლად, ავტონომიური ვენჩურული ფონდის სახით. The DAO-ის ტოკენები განაწილებული იქნებოდა ICO-ის მეშვეობით და ტოკენის მფლობელს ექნებოდა აქტივების წილის ფლობის და ხმის მიცემის უფლება.
თუმცა, მისი გაშვებიდან მცირე ხნის შემდეგ, თაღლითებმა გამოიყენეს კოდში არსებული ხარვეზი და The DAO-ის თანხების თითქმის მესამედი მოიპარეს. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ დროისთვის Ether-ის მთლიანი მარაგის 14% განთავსებული იყო The DAO-ის ფონდში. რა თქმა უნდა, ამ მოვლენამ გამანადგურებელი ზეგავლენა მოახდინა ჯერ კიდევ განვითარების ეტაპზე მყოფ Ethereum-ის ქსელზე.
გარკვეული მსჯელობების შემდეგ, განხორციელდა hard fork-ი და ბლოკჩეინი ორ ნაწილად გაიყო. ერთ-ერთ მათგანში, თაღლითური ტრანზაქციები წარმატებით „გაუქმდა“ და თანხები დაუბრუნდა მფლობელებს – დღეს ეს ბლოკჩეინი ცნობილია Ethereum-ის ბლოკჩეინის სახელწოდებით. ორიგინალი ბლოკჩეინი, სადაც თაღლითური ტრანზაქციების გაუქმება არ მოხდა და შენარჩუნებული იქნა შეუცვლელობის პრინციპი, დღეისათვის ცნობილია Ethereum Classic-ის სახელწოდებით.
ამ მოვლენამ დაგვანახა, თუ რა რისკებთანაა დაკავშირებული ეს ტექნოლოგია და თუ რა შედეგამდე შეიძლება მივიდეთ, თუ თანხებს მივანდობთ ავტონომიურ კოდს. ეს ასევე წარმოადგენს საინტერესო მაგალითს, თუ რა გამოწვევებთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული ღია წვდომის გარემოში მიღებულ კოლექტიურ გადაწყვეტილებებზე დაყრდნობა. თუ არ გავითვალისწინებთ მის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ ხარვეზებს, The DAO-მ შესანიშნავად დაგვანახა სმარტ კონტრაქტების პოტენციალი და უნარი, განახორციელოს მასშტაბური თანამშრომლობის ორგანიზება ინტერნეტით დაკავშირებულ პირებს შორის ნდობის საჭიროების გარეშე.
თავი 2 - როგორ გაჩნდა Ether-ი?
სარჩევი
როგორ იქმნება ახალი Ether-ი?
ზემოთ ჩვენ მოკლედ შევეხეთ მაინინგს. თუ კარგად იცნობთ Bitcoin-ს, გეცოდინებათ, რომ მაინინგი წარმოადგენს ბლოკჩეინის უსაფრთხოების უზრუნველყოფის და განახლების პროცესის განუყოფელ ნაწილს. Ethereum-ი ეფუძნება იგივე პრინციპებს: მაინინგისთვის გაიცემა ჯილდოები (რადგან ის ხარჯებთანაა დაკავშირებული), პროტოკოლის მიხედვით, ჯილდოების Ether-ის სახით გაიცემა.
რამდენი Ether-ი არსებობს?
2020 წლის თებერვლის მონაცემებით, Ether-ის მთლიანი მარაგი დაახლოებით 110 მილიონია.
Bitcoin-ისგან განსხვავებით, Ethereum-ის ტოკენების გამოშვების გრაფიკი არ იყო განსაზღვრული ქსელის გაშვების დროს. Bitcoin-ი ცდილობს ღირებულების შენარჩუნებას მარაგის ლიმიტის დაწესებით და ახალი მონეტების გამოშვების ტემპის თანდათან შემცირებით. რაც შეეხება Ethereum-ს, მისი მიზანია დეცენტრალიზებული აპლიკაციების (DApp-ის) განვითარების საფუძვლის შექმნა. რადგან ჯერ არ არის გარკვეული, თუ ტოკენების გამოშვების რომელი გრაფიკი უზრუნველყოფს ამ მიზნის მიღწევას, საკითხი კვლავ ღიად რჩება.
როგორ მუშაობს Ethereum-ის მაინინგი?
მაინინგს ქსელის უსაფრთხოებისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. ის უზრუნველყოფს ბლოკჩეინის სათანადოდ განახლებას და საშუალებას აძლევს ქსელს იმუშავოს ერთპიროვნული გადაწყვეტილების მიმღები მხარის საჭიროების გარეშე. მაინინგის დროს, ერთ-ერთი ტიპის ნოდები (რომლებსაც მაინერებს უწოდებენ) იყენებენ გამომთვლელ სიმძლავრეს კრიპტოგრაფიული თავსატეხების ამოსახსნელად.
ეს ნოდები ახდენენ მომლოდინე ტრანზაქციების ნაკრების ჰეშირებას გარკვეული ტიპის სხვა მონაცემებთან ერთად. იმისათვის, რომ ბლოკი ვალიდურად ჩაითვალოს, ჰეშის მნიშვნელობა უნდა იყოს პროტოკოლის მიერ განსაზღვრულ რიცხვზე ნაკლები. წარუმატებლობის შემთხვევაში, მათ შეუძლიათ შეცვალონ ზოგიერთი მონაცემი და სცადონ ხელახლა.
შესაბამისად, სხვებთან კონკურენციის მიზნით, მაინერებს უნდა შეეძლოთ ჰეშირების რაც შეიძლება სწრაფად დასრულება – მათი მუშაობის სიმძლავრე ჰეშრეითებში იზომება. რაც მეტი ჰეშრეითია ქსელში, მით უფრო რთულდება ამოსახსნელი თავსატეხი. მხოლოდ მაინერებმა უნდა შეძლონ თავსატეხის ამოხსნა – როდესაც პასუხი ცნობილი გახდება, სხვა მონაწილეებისთვის მარტივი ხდება ბლოკის ვალიდურობის შემოწმება.
როგორც ხვდებით, მაღალი სიჩქარით უწყვეტი ჰეშირება ძვირადღირებული პროცესია. ქსელის უსაფრთხოებაზე მომუშავე მაინერების წასახალისებლად, ისინი იღებენ ჯილდოებს. ის შედგება ბლოკში შემავალი ყველა ტრანზაქციის საკომისიოებისგან. ისინი ასევე იღებენ ახლად გენერირებულ Ether-ს – სტატიის წერის დროს, მისი რაოდენობაა 2 ETH.
რა არის Ethereum-ის გაზი?
გახსოვთ ჩვენი Hello, World! კონტრაქტი? ეს საკმაოდ მარტივი პროგრამაა. არც დიდი გამომთვლელი სიმძლავრე არ სჭირდება. მაგრამ მას მარტო თქვენს კომპიუტერზე კი არ უშვებთ – თქვენ სთხოვთ Ethereum-ის ეკოსისტემასთან დაკავშირებულ ყველა პირს, რომ მათაც გაუშვან ეს პროგრამა.
ჩნდება კითხვა: რა ხდება, როდესაც ათიათასობით ადამიანი უშვებს რთულ კონრაქტებს? თუ ვინმე გაუშვებს კონტრაქტს, სადაც ერთი და იგივე კოდის უსასრულოდ განმეორება იქნება მითითებული, ყველა ნოდს მოუწევს ამ კოდის დაუსრულებლად გაშვება. ეს რესურსების დიდი რაოდენობით ხარჯვას გამოიწვევს, რისი შედეგიც სისტემის კოლაფსი იქნება.
საბედნიეროდ, Ethereum-ი იყენებს გაზის კონცეფციას, რისი მიზანიც ამ რისკის შემცირებაა. როგორც თქვენს მანქანას არ შეუძლია საწვავის გარეშე მუშაობა, კონტრაქტებიც ვერ აღსრულდება გაზის გარეშე. კონტრაქტების წარმატებით გასაშვებად, მომხმარებლებმა უნდა გადაიხადონ განსაზღვრული რაოდენობის გაზის საფასური. საკმარისი გაზის არარსებობის შემთხვევაში, კონტრაქტი მუშაობას შეწყვეტს.
ფაქტობრივად, ეს წარმოადგენს საკომისიოს მექანიზმს. იგივე კონცეფცია ვრცელდება ტრანზაქციებზეც: მაინერებმა, რომელთა მოტივაციასაც მოგების მიღება წარმოადგენს, შეიძლება უგულებელყონ დაბალი საკომისიოების მქონე ტრანზაქციები.
გაითვალისწინეთ, რომ Ether-ი და გაზი ერთი და იგივე არ არის. გაზის საშუალო ფასი მერყევია და მას ძირითადად მაინერები ადგენენ. ტრანზაქციის განხორციელებისას, თქვენ გაზის საკომისიოს ETH-ით იხდით. ამ მხრივ, ეს Bitcoin-ის საკომისიოების მსგავსია – როდესაც ქსელი გადატვირთულია და ბევრი მომხმარებელი ცდილობს ტრანზაქციის განხორციელებას გაზის საშუალო ფასი სავარაუდოდ აიწევს. და პირიქით, როდესაც აქტივობა დაბალია, გაზის ფასი იკლებს.
მიუხედავად გაზის ფასის მერყეობისა, თითოეული ტიპის ოპერაციას ესაჭიროება ფიქსირებული რაოდენობის გაზი. ეს ნიშნავს, რომ რთული კონტრაქტები მოიხმარენ გაცილებით მეტს, ვიდრე მარტივი ტრანზაქციები. ამგვარად, გაზი გამომთვლელი სიმძლავრის საზომ ერთეულად გამოიყენება. ის უზრუნველყოფს, რომ სისტემას შეეძლოს შესაბამისი საკომისიოების დაწესება მომხმარებლებისთვის, მათ მიერ Ethereum-ის რესურსების მოხმარების შესაბამისად.
ჩვეულებრივ, გაზის ღირებულება ether-ის მცირე ნაწილს შეადგენს. მის აღსანიშნავად ჩვენ ვიყენებთ უფრო მცირე ზომის ერთეულს, რომელსაც ეწოდება (gwei). ერთი gwei შეესაბამება Ether-ის ერთ მემილიარდედ ნაწილს.
მოკლედ რომ ვთქვათ, თქვენ შეგიძლიათ გაუშვათ პროგრამა, რომელიც ციკლურად იმუშავებს ხანგრძლივი დროის განმავლობაში. თუმცა ასეთი კონტრაქტი სწრაფად გაძვირდება. ამის წყალობით, Ethereum-ის ქსელში ნოდებს ადვილად შეუძლიათ სპამის აღმოჩენა.
გაზის საშუალო ფასის ცვლილების დიაგრამა gwei ერთეულებში. წყარო: etherscan.io
გაზი და გაზის ლიმიტები
დავუშვათ ელისი ახორციელებს ტრანზაქციას კონტრაქტზე. მან გამოთვალა, თუ რა თანხის გადახდა სურდა გაზის შესაძენად (მაგალითად ETH Gas Station-ის გამოყენებით). მას ასევე შეუძლია მიუთითოს უფრო მაღალი ფასი, რათა წაახალისოს მაინერები მისი ტრანზაქციის მაქსიმალურად სწრაფად განსახორციელებლად.
თუმცა მას ასევე შეუძლია დააყენოს გაზის ლიმიტი, რისი მიზანიც მისი დაცვაა. გაუთვალისწინებელ შემთხვევებში, კონტრაქტში არსებულმა ხარვეზმა შეიძლება გამოიწვიოს დაგეგმილზე მეტი გაზის მოხმარება. გაზის ლიმიტი შექმნილია იმისთვის, რომ როდესაც მოხდება x რაოდენობის გაზის დახარჯვა, ოპერაცია შეწყდება. კონტრაქტი ვერ აღსრულდება, თუმცა ელისს არ მოუწევს გათვალისწინებულზე მეტი თანხის გადახდა.
თავდაპირველად, ამ კონცეფციის გააზრება შეიძლება რთულად მოგეჩვენოთ. სანერვიულო არაფერია – თქვენ შეგიძლიათ ხელით შეიყვანოთ ფასი, რისი გადახდაც გსურთ გაზისთვის (და გაზის ლიმიტი), თუმცა საფულის უმეტესობა ამას ავტომატურად აკეთებს. ამგვარად, გაზის ფასი განსაზღვრავს, თუ რამდენად სწრაფად დაამუშავებენ მაინერები თქვენს ტრანზაქციას, ხოლო გაზის ლიმიტი აღნიშნავს მაქსიმალურ თანხას, რომელიც გსურთ გადაიხადოთ გაზისთვის.
რა დრო სჭირდება Ethereum-ის ბლოკის მაინინგს?
ბლოკჩეინზე ახალი ბლოკის დასამატებლად საჭირო საშუალო დროა 12-19 წამი. სავარაუდოდ ეს დრო შეიცვლება ქსელის Proof of Stake მექანიზმზე გადასვლის შემდეგ, რის ერთ-ერთ მიზანსაც ბლოკის შექმნის დროის დაჩქარება წარმოადგენს. თუ გსურთ გაიგოთ მეტი ამ თემასთან დაკავშირებით, გაეცანით სტატიას Ethereum Casper-ის შესახებ.
რა არის Ethereum-ის ტოკენები?
უმეტესწილად, Ethereum-ის მიმზიდველობა განპირობებულია იმით, რომ მომხმარებლებს შეუძლიათ ბლოკჩეინზე შექმნან საკუთარი აქტივები, რომელთა შენახვა და გადაგზავნა Ether-ის მსგავსად იქნება შესაძლებელი. ეს პროცესი იმართება სმარტ კონტრაქტებში მოცემული წესებით, რაც საშუალებას აძლევს დეველოპერებს განსაზღვრონ კონკრეტული პარამეტრები თავიანთი ტოკენებისთვის. ამ პარამეტრებით განსაზღვრულია, თუ რამდენი ტოკენი უნდა იქნას გაშვებული, როგორ უნდა მოხდეს მათი გაშვება, შესაძლებელია თუ არა მათი დაყოფა, არის თუ არა ის ჩანაცვლებადი და მრავალი სხვა. ყველაზე გავრცელებული ტექნიკური სტანდარტი, რომელიც Ethereum-ის ტოკენების შექმნის საშუალებას იძლევა, არის ERC-20 – სწორედ ამიტომ, ამ ტოკენებს ERC-20 ტოკენებს უწოდებენ.
ტოკენის ფუნქციონალობა ინოვატორებს ფართო შესაძლებლობებს სთავაზობს ფინანსების და ტექნოლოგიის სფეროში შექმნილ უახლეს აპლიკაციებზე ექსპერიმენტების ჩასატარებლად. მისი დიზაინის შესაძლებლობები უსაზღვროა, დაწყებული აპლიკაციის ვალუტად გამოყენებული ერთგვაროვანი ტოკენების გამოშვებით, და დამთავრებული უნიკალური, ფიზიკური აქტივით უზრუნველყოფილი ტოკენის დამზადებით. სრულიად შესაძლებელია, რომ ჯერ კიდევ არ არის მიგნებული მისი გამოყენების საუკეთესო, ყველაზე მარტივი და რაციონალური გამოყენების გზა.
თავი 3 - Ethereum-ის გამოყენების დაწყება
სარჩევი
როგორ ვიყიდოთ ETH-ი?
როგორ ვიყიდოთ ETH-ი საკრედიტო/სადებეტო ბარათით
Binance საშუალებას გაძლევთ მარტივად იყიდოთ ETH-ი თქვენი ბრაუზერის გამოყენებით. ამისათვის საჭიროა:
გადახვიდეთ კრიპტოვალუტის ყიდვის და გაყიდვის პორტალზე.
აირჩიოთ კრიპტოვალუტა, რომლის ყიდვაც გსურთ (ETH) და ვალუტა, რომლითაც გსურთ გადახდა.
გაიაროთ ავტორიზაცია Binance-ზე, ან დარეგისტრირდეთ, თუ ჯერ არ გაქვთ გახსნილი ანგარიში.
აირჩიოთ გადახდის მეთოდი.
მოთხოვნის შემთხვევაში, შეიყვანოთ თქვენი ბარათის მონაცემები და გაიაროთ ვინაობის ვერიფიკაციის პროცესი.
სულ ეს არის! თქვენი ETH-ი ჩაირიცხება თქვენს Binance-ის ანგარიშზე.
როგორ ვიყიდოთ ETH-ი peer-to-peer ბაზრებზე
თქვენ ასევე შეგიძლიათ იყიდოთ ან გაყიდოთ ETH-ი peer-to-peer ბაზრებზე. ეს საშუალებას მოგცემთ შეიძინოთ მონეტები პირდაპირ სხვა მომხმარებლებისგან Binance-ის მობილური აპლიკაციის მეშვეობით. ამისათვის საჭიროა:
გაუშვათ აპლიკაცია და გაიაროთ ავტორიზაცია ან რეგისტრაცია.
აირჩიოთ ერთი დაწკაპუნებით ყიდვა/გაყიდვა და შემდეგ შეეხოთ ყიდვის ჩანართს ინტერფეისის ზედა მარცხენა კუთხეში.
ამის შემდეგ გამოჩნდება გადახდის რამდენიმე ვარიანტი – შეეხეთ ყიდვის ღილაკს თქვენი არჩეული ვარიანტის გვერდით.
თქვენ შეგიძლიათ გადაიხადოთ სხვა კრიპტოვალუტებით (კრიპტოთი გადახდის ჩანართი) ან ფიატ ვალუტით (ფიატით გადახდის ჩანართი).
ქვემოთ უნდა აირჩიოთ გადახდის მეთოდი. აირჩიეთ სასურველი ვარიანტი.
აირჩიოთ ETH-ის ყიდვა.
ამის შემდეგ უნდა განახორციელოთ გადახდა. დასრულების შემდეგ, შეეხეთ ღილაკებს გადახდილად მონიშვნა და დადასტურება.
ტრანზაქცია დასრულდება, როდესაც გამყიდველი გამოგიგზავნით მონეტებს.
რისი ყიდვა შემიძლია Ether-ით (ETH)?
Bitcoin-ისგან განსხვავებით, Ethereum-ი მხოლოდ კრიპტოვალუტის ქსელის დანიშნულებით არ გამოიყენება. ეს წარმოადგენს პლატფორმას დეცენტრალიზებული აპლიკაციების შესაქმნელად, ხოლო Ether-ი, როგორც ვაჭრობაში გამოყენებადი მონეტა, ამ ეკოსისტემის ფუნქციონირებას უზრუნველყოფს. ამგვარად, Ether-ის მთავარ ფუნქციად შეიძლება მივიჩნიოთ Ethereum-ის ქსელის მხარდაჭერა.
ამასთანავე, Ether-ი ასევე შესაძლებელია გამოყენებული იქნას ტრადიციული ვალუტის ანალოგიური დანიშნულებით, რაც ნიშნავს, რომ შეგიძლიათ შეიძინოთ პროდუქტები და მომსახურება ETH-ის მეშვეობით.
საცალო მოვაჭრეების აქტივობის რუკა, რომლებიც იღებენ Ether-ით გადახდას. წყარო: cryptwerk.com/coinmap
რისთვის გამოიყენება Ethereum-ი?
Ethereum-ის ადგილობრივი ვალუტის, ETH-ის გამოყენება შესაძლებელია ციფრული ფულის ან უზრუნველყოფის სახით. ბევრი მას თვლის დანაზოგის საშუალებად, Bitcoin-ის მსგავსად. თუმცა, Bitcoin-ისგან განსხვავებით, Ethereum-ის ბლოკჩეინი უფრო მეტად პროგრამირებადია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ETH-ის გამოყენება უფრო მეტი დანიშნულებით შეგიძლიათ. ის შეიძლება გამოყენებული იქნას დეცენტრალიზებული ფინანსების აპლიკაციების ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად, დეცენტრალიზებული ბაზრებზე, ბირჟებზე, თამაშებში და სხვა მრავალი დანიშნულებით.
რა გავაკეთო ჩემი ETH-ების დაკარგვის შემთხვევაში?
რადგან ამ პროცესში ბანკები არ არის ჩართული, თქვენ თავად ხართ პასუხისმგებელი საკუთარი სახსრების უსაფრთხოებაზე. თქვენ შეგიძლიათ შეინახოთ თქვენი მონეტები ბირჟაზე ან საკუთარ საფულეში. უნდა აღინიშნოს, რომ თუ თქვენ იყენებთ საკუთარ საფულეს, აუცილებელია იზრუნოთ თქვენი აღდგენის (seed) ფრაზის უსაფრთხოებაზე. შეინახეთ ის დაცულ ადგილას, რადგან თქვენ ის დაგჭირდებათ თქვენი თანხების აღდგენისთვის თქვენს საფულეზე წვდომის დაკარგვის შემთხვევაში.
შემიძლია თუ არა Ethereum-ის ტრანზაქციების გაუქმება?
Ethereum-ის ბლოკჩეინზე მონაცემების დამატების შემდეგ, მისი შეცვლა ან წაშლა თითქმის შეუძლებელია. ეს იმას ნიშნავს, რომ როდესაც ტრანზაქციას განახორციელებთ, მას უკან ვეღარ დააბრუნებთ. ასე რომ, თქვენ ყოველთვის უნდა გადაამოწმოთ, რომ თანხას სწორ მისამართზე აგზავნით. თუ დიდი რაოდენობით თანხას აგზავნით, გირჩევთ ჯერ მცირე ზომის თანხა გააგზავნოთ, რათა დარწმუნდეთ, რომ მისამართი სწორად გაქვთ მითითებული.
2016 წელს სმარტ კონტრაქტზე განხორციელებული ჰაკერული შეტევის შემდეგ, შეიქმნა Ethereum-ის hard fork-ი, სადაც თაღლითური ტრანზაქციები „გაუქმებული“ იქნა. მიუხედავად ამისა, ეს უკიდურესი ზომა გამონაკლისია და არა ნორმა.
არის თუ არა Ethereum-ის ტრანზაქციები კონფიდენციალური?
არა. Ethereum-ის ბლოკჩეინზე დამატებული ყველა ტრანზაქცია საჯაროა. მიუხედავად იმისა, რომ თქვენი ნამდვილი სახელი არ არის მითითებული Ethereum-ის მისამართზე, სხვა მეთოდების გამოყენებით, დამკვირვებელს მაინც შეუძლია მისი დაკავშირება თქვენს პიროვნებასთან.
შემიძლია თუ არა Ethereum-ით ფულის გამომუშავება?
რადგან ETH-ი არასტაბილურ აქტივს წარმოადგენს, მისი საშუალებით შეიძლება თანხების როგორც გამომუშავება, ისე დაკარგვა. ზოგიერთი ადამიანი Ether-ს ინახავს ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში იმ იმედით, რომ ქსელი გახდება გლობალური, პროგრამირებადი ანგარიშსწორების საშუალება. სხვებს ურჩევნიათ მათი სხვა ალტკოინებზე გადაცვლა. ორივე სტრატეგია ფინანსურ რისკებთანაა დაკავშირებული.
რადგან ის დეცენტრალიზებული ფინანსების (DeFi) განვითარების საყრდენს წარმოადგენს, ETH-ი ასევე შეიძლება გამოყენებული იქნას სესხების გაცემისთვის, სესხის უზრუნველყოფის სახით, სინთეტური აქტივების დამზადებისთვის და – მომავალში – სტეიკინგისთვის.
ზოგიერთი ინვესტორი საკუთარ პორტფოლიოში Bitcoin-ის გარდა სხვა ციფრულ აქტივებს არ ინახავს. სხვები კი ირჩევენ ETH-ის და სხვა ალტკოინების პორტფოლიოში ქონას, ან გამოყოფენ თავიანთი აქტივების გარკვეულ პროცენტს მოკლევადიანი ვაჭრობისთვის (მაგ. დეი-ტრეიდინგისთვის ან სვინგ-ტრეიდინგისთვის). არ არსებობს ბაზრებზე ფულის გამომუშავების ერთიანი მიდგომა, ამიტომ თითოეულმა ინვესტორმა თავად უნდა გადაწყვიტოს, რომელია მისი პროფილის და გარემოებებისთვის ყველაზე შესაფერისი სტრატეგია.
როგორ შევინახო ჩემი ETH-ი?
მონეტების შენახვის ბევრი ვარიანტი არსებობს, თითოეულ მათგანს თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები გააჩნია. ისევე, როგორც რისკთან დაკავშირებული ნებისმიერი სხვა ინვესტიციის დროს, საუკეთესო ვარიანტს წარმოადგენს სახსრების დივერსიფიკაცია და სხვადასხვა ხელმისაწვდომ ვარიანტებს შორის გადანაწილება.
ზოგადად, თანხების შენახვის ორი ვარიანტი არსებობს: კასტოდიალური და არაკასტოდიალური. კასტოდიალური ვარიანტი გულისხმობს, რომ თქვენ მონეტებს ანდობთ მესამე მხარეს (მაგალითად, ბირჟას). ამ შემთხვევაში, თქვენი კრიპტოაქტივებით ტრანზაქციების განხორციელებისთვის, უნდა გაიაროთ ავტორიზაცია თქვენი თანხების განმკარგავის პლატფორმაზე.
არაკასტოდიალური მეთოდი ამის საპირისპიროა – ამ დროს საკუთარ თანხებს თავად აკონტროლებთ კრიპტოვალუტის საფულის გამოყენების პარალელურად. ფიზიკური საფულისგან განსხვავებით, მონეტები უშუალოდ საფულეში არ ინახება – მასში განთავსებულია კრიპტოგრაფიული გასაღებები, რომლებიც ბლოკჩეინზე არსებულ თქვენს მონეტებთან წვდომის საშუალებას გაძლევთ. საჭიროა კიდევ ერთხელ აღვნიშნოთ, რომ არაკასტოდიალური საფულის გამოყენების დროს, აუცილებელია თქვენი აღდგენის (seed) ფრაზის სარეზერვო ასლის შენახვა!
როგორ უნდა შეიტანოთ თქვენი ETH-ი Binance-ზე
თუ თქვენ უკვე გაქვთ Ether-ი და გსურთ მისი შეტანა Binance-ზე, ამის გაკეთება შეგიძლიათ რამდენიმე მარტივი ნაბიჯით:
გაიარეთ ავტორიზაცია Binance-ზე, ან დარეგისტრირდით, თუ ჯერ არ გაქვთ გახსნილი ანგარიში.
გადადით სპოტ საფულეზე და აირჩიეთ დეპოზიტი.
მონეტების სიიდან აირჩიეთ ETH.
აირჩიეთ ქსელი და გაგზავნეთ თქვენი ETH-ი შესაბამის მისამართზე.
სულ ეს არის! ტრანზაქციის დადასტურების შემდეგ, თქვენი Ether-ი ჩაირიცხება თქვენს Binance-ის ანგარიშზე.
როგორ უნდა შეინახოთ თქვენი ETH-ი Binance-ზე
თუ გსურთ აქტიურად ივაჭროთ თქვენი Ether-ით, ის უნდა შეინახოთ თქვენს Binance-ის ანგარიშზე. ETH-ის შენახვა Binance-ზე მარტივი და უსაფრთხოა. და ის საშუალებას გაძლევთ მარტივად ისარგებლოთ Binance-ის ეკოსისტემის უპირატესობებით, რაც მოიცავს გასესხების სერვისს, სტეიკინგს, airdrop აქციებს და გათამაშებებს.
როგორ უნდა გამოიტანოთ თქვენი ETH-ი Binance-იდან
თუ თქვენ უკვე გაქვთ Ether-ი და გსურთ მისი გატანა Binance-იდან, ამის გაკეთება შეგიძლიათ რამდენიმე მარტივი ნაბიჯით:
გაიარეთ ავტორიზაცია Binance-ზე.
გადადით სპოტ საფულეზე და აირჩიეთ გატანა.
მონეტების სიიდან აირჩიეთ ETH.
აირჩიეთ ქსელი
შეიყვანეთ მიმღების მისამართი და თანხა.
დაადასტურეთ პროცესი ელ. ფოსტის მეშვეობით.
სულ ეს არის! ტრანზაქციის დადასტურების შემდეგ, ETH-ი დაირიცხება თქვენს მიერ მითითებულ მისამართზე.
როგორ უნდა შეინახოთ თქვენი ETH-ი Ethereum-ის საფულეში
თუ გსურთ თქვენი ETH-ის შენახვა საკუთარ საფულეში, ამისთვის არსებობს ორი ვარიანტი: ცხელი საფულე და ცივი საფულე.
ცხელი საფულეები
კრიპტოვალუტის საფულეს, რომელიც რაიმე სახით დაკავშირებულია ინტერნეტთან, ცხელი საფულე ეწოდება. ჩვეულებრივ, ეს შეიძლება იყოს მობილური ან დესკტოპ აპლიკაცია, რომელიც საშუალებას გაძლევთ შეამოწმოთ ბალანსი და გაგზავნოთ ან მიიღოთ ტოკენები. რადგან ცხელი საფულე ინტერნეტთანაა დაკავშირებული, ის უფრო დაუცველია ჰაკერული თავდასხმებისგან, თუმცა ყოველდღიური გადახდებისთვის უფრო მოსახერხებელ ვარიანტს წარმოადგენს. ერთ-ერთი მარტივად გამოსაყენებელი მობილური საფულე, რომელსაც გააჩნია მრავალი მონეტის მხარდაჭერა, არის Trust საფულე.
ცივი საფულეები
ცივი საფულე არის კრიპტო საფულე, რომელიც არ საჭიროებს ინტერნეტთან კავშირს. ონლაინ თავდასხმის ვექტორის არარსებობის გამო, ისინი ჰაკერული თავდასხმისგან მეტადაა დაცული. როგორ წესი, ცივი საფულე გაცილებით ნაკლებ ინტუიციურია ცხელ საფულესთან შედარებით. ცივი საფულეების მაგალითებს წარმოადგენს აპარატურული საფულეები ან ქაღალდის საფულეები, თუმცა, დღეისათვის ქაღალდის საფულეები იშვიათად გამოიყენება და ზოგიერთი მას მოძველებულ და საფრთხის შემცველ მეთოდად მიიჩნევს.
საფულის ტიპების უფრო დეტალური ჩამონათვალის სანახავად, იხილეთ კრიპტო საფულის ტიპების განმარტება.
რა არის Ethereum-ის ლოგო და სიმბოლო?
Ethereum-ის პირველი ემბლემა შექმნა ვიტალიკ ბუტერინმა. ის შედგებოდა ორი მბრუნავი Σ სიმბოლოსგან (ბერძნული ანბანის ასო „სიგმა“). ლოგოს საბოლოო დიზაინი (რომელიც ამ ემბლემაზეა დაფუძნებული) შედგება ოთხი სამკუთხედით გარშემორტყმული რომბოიდის ფორმისგან, რომელსაც ოქტაედრონი ეწოდება. სასურველია, რომ სხვა ვალუტების მსგავსად, Ether-საც გააჩნდეს Unicode-ის სტანდარტის საკუთარი სიმბოლო, რათა აპლიკაციებში და ვებ-გვერდებზე მარტივად იყოს შესაძლებელი Ether-ის ღირებულების გამოსახვა. Ether-ის აღნიშვნისთვის, ყველაზე ხშირად გამოიყენება სიმბოლო Ξ, თუმცა ის ისეთი გავრცელებული არ არის, როგორც, მაგალითად $ სიმბოლოს გამოყენება USD-ის აღსანიშნავად.
თავი 4 - მასშტაბირებადობა, ETH 2.0 და Ethereum-ის მომავალი
სარჩევი
რა არის მასშტაბირებადობა?
მარტივად რომ ვთქვათ, მასშტაბირებადობა წარმოადგენს სისტემის უნარს, გაზარდოს წარმადობა. მაგალითად, კომპიუტერულ სფეროში, ქსელი ან სერვერი შეიძლება გაფართოვდეს სხვადასხვა მოთხოვნების დაკმაყოფილების მიზნით, რისთვისაც გამოიყენება სხვადასხვა მეთოდები.
კრიპტოვალუტაში, მასშტაბირებადობაში იგულისხმება, თუ რამდენად ადვილად შეიძლება ბლოკჩეინის მასშტაბის გაზრდა მომხმარებელთა გაზრდილი რაოდენობის დასაკმაყოფილებლად. მეტი მომხმარებელი ნიშნავს მეტ ოპერაციას და ტრანზაქციას, რომლებიც ერთმანეთს „კონკურენციას“ უწევენ ბლოკჩეინში მოსახვედრად.
რისთვის სჭირდება Ethereum-ს მასშტაბირება?
Ethereum-ის მომხრეები თვლიან, რომ ინტერნეტის მომდევნო თაობა ამ პლატფორმაზე იქნება დაფუძნებული. ეგრეთწოდებული Web 3.0 მიგვიყვანს დეცენტრალიზებული ტოპოლოგიის შექმნამდე, რომლის მახასიათებლები იქნება შუამავლების არარსებობა, კონფიდენციალურობაზე ფოკუსირება და ორიენტირებული იქნება საკუთარი მონაცემების ჭეშმარიტად ფლობის კონცეფციაზე. ის დაფუძნებული იქნება სმარტ კონტრაქტების ფორმით წარმოდგენილი განაწილებული გამომთვლელი სიმძლავრის გამოყენებაზე განაწილებულ შენახვის/კომუნიკაციის პროტოკოლებზე.
თუმცა, ამისთვის Ethereum-ს ესაჭიროება ტრანზაქციების დამუშავების შესაძლებლობის მნიშვნელოვანი გაზრდა, ქსელის დეცენტრალიზაციისთვის ზიანის მიყენების გარეშე. Bitcoin-ისგან განსხვავებით, ამჟამად Ethereum-ს არ აქვს დაწესებული ლიმიტები ტრანზაქციების რაოდენობაზე ბლოკის ზომის შეზღუდვის მეშვეობით. ამის ნაცვლად, არსებობს ბლოკის გაზის ლიმიტი – ბლოკი მხოლოდ გარკვეული რაოდენობის გაზს იტევს.
მაგალითად, თუ თქვენი ბლოკის გაზის ლიმიტია 100,000 gwei და გსურთ განახორციელოთ ათი ტრანზაქცია, რომელთაგან თითოეულის გაზის ლიმიტი იქნება 10,000 gwei, ეს ტრანზაქციები წარმატებით განხორციელდება. ასევე შეგიძლიათ განახორციელოთ 50,000 gwei ლიმიტის მქონე ორი ტრანზაქცია. დამატებითი ტრანზაქციის წარდგენის შემთხვევაში, თქვენ მოგიწევთ დაელოდოთ მომდევნო ბლოკს.
მსგავსი მექანიზმი არ არის იდეალური ისეთი სისტემისთვის, რომელსაც ყველა გამოიყენებს. თუ მომლოდინე ტრანზაქციების რაოდენობა აღემატება ბლოკში თავისუფალი ადგილების რაოდენობას, გაჩნდება შეუსრულებელი ტრანზაქციების ნუსხა. გაზის ღირებულება აიწევს და მომხმარებელს დასჭირდებათ სხვებზე მეტის გადახდა თავიანთი ტრანზაქციის ბლოკში მოსახვედრად. იმის მიხედვით, თუ რამდენად გადატვირთულია ქსელი, გარკვეული დანიშნულების ოპერაციები შეიძლება ძალიან გაძვირდეს.
CryptoKitties-ის პოპულარობის ბუმი ამ სფეროში Ethereum-ზე არსებული შეზღუდვების დემონსტრირების შესანიშნავი მაგალითია. 2017 წელს გაშვებული იქნა Ethereum-ზე დაფუძნებული თამაში, რომელიც მონაწილეებს სთხოვდა ტრანზაქციების განხორციელებას საკუთარი ციფრული კატების შესაძენად (წარმოდგენილი იყო არაჩანაცვლებადი ტოკენების სახით). ეს თამაში იმდენად პოპულარული გახდა, რომ ტრანზაქციების რაოდენობა მკვეთრად გაიზარდა, რამაც ქსელის უკიდურესი გადატვირთვა გამოიწვია.
ბლოკჩეინის მასშტაბირებადობის ტრილემა
შეიძლება იფიქროთ, მასშტაბირებადობის პრობლემის მოგვარება უბრალოდ ბლოკის გაზის ლიმიტის გაზრდით არის შესაძლებელი. რაც უფრო მაღალია ლიმიტი, მით მეტი ტრანზაქციის დამუშავებაა შესაძლებელი დროის მოცემულ პერიოდში, ხომ ასეა?
სამწუხაროდ, ამის განხორციელება შეუძლებელია Ethereum-ის ძირითადი თვისებების შეწირვის გარეშე. ვიტალიკ ბუტერინმა წარმოადგინა ბლოკჩეინის ტრილემა (ქვემოთ მოცემულია ამის ვიზუალური გამოსახულება), სადაც დემონსტრირებულია ბლოკჩეინებში არსებული მყიფე ბალანსი.
ბლოკჩეინის ტრილემა: მასშტაბირებადობა (1), უსაფრთხოება (2) და დეცენტრალიზაცია (3).
ზემოხსენებული სამი მახასიათებლიდან ორი მათგანის ოპტიმიზაციის შედეგად, ჩვენ ვკარგავთ მესამეს. ბლოკჩეინები, როგორებიცაა Ethereum-ი და Bitcoin-ი, უპირატესობას ანიჭებენ უსაფრთხოებას და დეცენტრალიზაციას. მათი კონსენსუსის ალგორითმები, ათასობით ნოდის მეშვეობით, უზრუნველყოფენ თავიანთი ქსელების უსაფრთხოებას, თუმცა ეს მიიღწევა მასშტაბირებადობის გაუარესების ხარჯზე. ამ რაოდენობით ნოდის არსებობის გამო, რომლებიც ტრანზაქციების მიღებას და ვალიდაციას ახორციელებენ, სისტემა გაცილებით ნელა მუშაობს, ვიდრე მისი ცენტრალიზებული ალტერნატივები.
სხვა სცენარის მიხედვით, ბლოკის გაზის ლიმიტი შეიძლება გაიზარდოს, რათა ქსელმა შეძლოს უსაფრთხოების და მასშტაბირებადობის გაზრდა, თუმცა ამით შემცირდება მისი დეცენტრალიზაცია.
ეს გამოწვეული იქნება იმით, რომ ბლოკში მეტი ტრანზაქციის შეტანის გამო გაიზრდება ბლოკების ზომა. ყველა შემთხვევაში, ქსელის ნოდებს პერიოდულად მოუწევთ მათი ჩამოტვირთვა და სხვა ნოდებისთვის გადაგზავნა. ეს პროცესი მათი აპარატურის მუშაობის ინტენსივობაზე აისახება. ბლოკის გაზის ლიმიტის გაზრდის შემდეგ, ნოდებისთვის გაცილებით რთული გახდება ბლოკების ვალიდაცია, შენახვა და გავრცელება.
ნოდები ამგვარ დატვირთვას ვერ გაუძლებენ და ქსელს დატოვებენ. გარკვეული დროის შემდეგ, ქსელში მხოლოდ ძლიერი ნოდები დარჩებიან – რაც ცენტრალიზაციის ზრდას გამოიწვევს. შედეგად, ჩვენ მივიღებთ ბლოკჩეინს, რომელიც არის უსაფრთხო და მასშტაბირებადი, თუმცა არა დეცენტრალიზებული.
და ბოლოს, ჩვენ შევიძლია წარმოვიდგინოთ ბლოკჩეინი, რომელიც ორიენტირებულია დეცენტრალიზაციაზე და მასშტაბირებადობაზე. იმისათვის რომ ბლოკჩეინი იყოს სწრაფი და დეცენტრალიზებული, ამისათვის საჭიროა კონსენსუსის ალგორითმის გამოყენებაზე უარის თქმა, რაც უსაფრთხოების შესუსტებას გამოიწვევს.
რამდენი ტრანზაქციის დამუშავება შეუძლია Ethereum-ის ქსელს?
ბოლო წლებში, Ethereum-ის ქსელში ტრანზაქციების სიჩქარე იშვიათად აჭარბებდა ათ ტრანზაქციას წამში (TPS). პლატფორმისთვის, რომელსაც აქვს ამბიცია გახდეს „მსოფლიო კომპიუტერი“, ეს ძალიან დაბალი მაჩვენებელია.
მასშტაბის გაზრდა უკვე დიდი ხანია Ethereum-ის მიზანს წარმოადგენს. პლაზმა მასშტაბირებადობის პრობლემის გადაჭრის ერთ-ერთი მცდელობაა. მისი მიზანი Ethereum-ის ეფექტურობის გაზრდაა, თუმცა ამ მეთოდის დანერგვა სხვა ბლოკჩეინ ქსელებშიც არის შესაძლებელი.
რა არის Ethereum 2.0?
მიუხედავად მაღალი პოტენციალისა, ამჟამად Ethereum-ს მნიშვნელოვანი ნაკლოვანებები გააჩნია. ჩვენ უკვე განვიხილეთ მასშტაბირებადობის პრობლემა. მოკლედ რომ ვთქვათ, თუ Ethereum-ის მიზანია გახდეს ახალი ფინანსური სისტემის ბირთვი, მას უნდა შეეძლოს წამში გაცილებით მეტი ტრანზაქციის დამუშავება. რადგან ის განაწილებულ ქსელს წარმოადგენს, აღნიშნული პრობლემის გადაჭრა უკიდურესად რთულია, რაზეც უკვე წლებია მუშაობენ Ethereum-ის დეველოპერები.
ერთი მხრივ, ქსელის დეცენტრალიზაციის საკმარის დონეზე შესანარჩუნებლად, ლიმიტების არსებობა აუცილებელია. რაც მეტი მოთხოვნა დაწესდება ნოდების მუშაობასთან დაკავშირებით, მით ნაკლები მონაწილე იქნება ქსელში და, შესაბამისად, ქსელის ცენტრალიზაციაც გაიზრდება. ასე რომ, Ethereum-ის მიერ ტრანზაქციების დამუშავების სიჩქარის გაზრდით ასევე გაიზრდება ნოდებზე დატვირთვა, რაც საფრთხის ქვეშ დააყენებს სისტემის საიმედოობას.
კიდევ ერთი მიზეზი, რის გამოც Ethereum-ი (და Proof of Work მექანიზმზე მომუშავე სხვა კრიპტოვალუტები) კრიტიკას იმსახურებს, არის ის, რომ ქსელი უზომოდ ბევრ რესურსს მოიხმარს. ბლოკჩეინზე ბლოკის წარმატებით დასამატებლად, საჭიროა მისი მაინინგი. ამ გზით ბლოკის შესაქმნელად, საჭიროა სწრაფი გამოთვლების ჩატარება, რაც უზარმაზარი რაოდენობის ელექტროენერგიის ხარჯვასთანაა დაკავშირებული.
აღნიშნული ნაკლის აღმოსაფხვრელად, შემოთავაზებული იქნა განახლებების დიდი ნაკრები, რომელიც ერთობლივად ცნობილია Ethereum 2.0-ის (ან ETH 2.0-ის) სახელწოდებით. სრულად ამუშავების შემდეგ, ETH 2.0-ი მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს ქსელის მუშაობას.
რა არის Ethereum-ის შარდინგი?
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, თოთოეული ნოდი ინახავს მთლიანი ბლოკჩეინის ასლს. მონაცემების დამატების შემდეგ, თითოეულმა ნოდმა უნდა განაახლოს ბლოკჩეინი, რაც მოითხოვს მათი ქსელების გამტარუნარიანობის და მათი აპარატურის მეხსიერების გამოყენებას.
მეთოდის წყალობით, რომელსაც შარდინგი ეწოდება, ეს საჭირო აღარ არის. ამ სახელწოდებაში იგულისხმება ქსელის დაყოფა ნოდების ქვეჯგუფებად – ეგრეთწოდებულ შარდებად. ამ შარდებიდან თითოეული დაამუშავებს საკუთარ ტრანზაქციებს და კონტრაქტებს, თუმცა საჭიროებისამებრ შეეძლება ქსელში სხვა შარდებთან დაკავშირება. რადგან თითოეული შარდი ბლოკების ვალიდაციას დამოუკიდებლად ახორციელებს, მათ აღარ ესაჭიროებათ სხვა შარდებთან შენახულ მონაცემებზე წვდომა.
ქსელი 2020 წლის მარტში და ქსელი შარდინგის დანერგვის შემდეგ.
შარდინგი ქსელის მასშტაბირების ერთ-ერთი ყველაზე კომპლექსური მიდგომაა, რაც საჭიროებს შემუშავების და განხორციელების შრომატევადი ღონისძიებების გატარებას. თუმცა, მისი წარმატებით განხორციელებით, ის გახდება ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზა ქსელის გამტარუნარიანობის რამდენჯერმე გასაზრდელად.
რა არის Ethereum-ის პლაზმა?
Ethereum-ის პლაზმა მასშტაბირების ეგრეთწოდებული off-chain მეთოდია – მისი მიზანია ტრანზაქციის სიჩქარის გაზრდა ტრანზაქციების ბლოკჩეინის გარეთ გატანის მეშვეობით. ამ მხრივ, ის გარკვეულწილად გავს საიდჩეინებს და გადახდის არხებს.
პლაზმაში, Ethereum-ის მთავარ ბლოკჩეინზე მიბმულია მეორადი ბლოკჩეინები, თუმცა მათ შორის კომუნიკაცია მინიმალურია. ისინი მეტ-ნაკლებად დამოუკიდებლად მოქმედებენ, თუმცა დავების მოსაგვარებლად ან მეორად ბლოკჩეინებში დაწყებული აქტივობის „დასასრულებლად“ მომხმარებელმა მაინც მთავარ ბლოკჩეინს უნდა მიმართოს.
მონაცემების რაოდენობის შემცირება, რომელიც ნოდებთან უნდა ინახებოდეს, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია Ethereum-ის მასშტაბის გასაზრდელად. პლაზმის მეთოდი დეველოპერებს საშუალებას აძლევს „შვილობილი“ ბლოკჩეინების ფუნქციები გაწერონ მთავარ ბლოკჩეინზე გაშვებულ სმარტ კონტრაქტებში. ამის შემდეგ, მათ შეეძლებათ ამ ბლოკჩეინებზე შექმნან აპლიკაციები ან პროცესები, რომელთა მთავარ ბლოკჩეინზე შენახვა/გაშვება ძალიან დიდ ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული.
იმისათვის, რომ სრული წარმოდგენა შეგექმნათ პლაზმის შესახებ, გაეცანით ჩვენს სტატიას, სახელწოდებით რა არის Ethereum-ის პლაზმა?
რა არის Ethereum-ის როლაფები?
როლაფები პლაზმას მსგავსია იმ მხრივ, რომ მათი მიზანია Ethereum-ის მასშტაბის გაზრდა ტრანზაქციების მთავარი ბლოკჩეინის გარეთ გატანით. მაშ ასე, როგორ მუშაობს ისინი?
ერთი კონტრაქტი მთავარ ბლოკჩეინზე შეიცავს მეორად ბლოკჩეინზე არსებულ ყველა აქტივს და ამ ბლოკჩეინის მიმდინარე მდგომარეობის კრიპტოგრაფიულ მტკიცებულებას. ამ მეორადი ბლოკჩეინის ოპერატორები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მთავარი ქსელის კონტრაქტებთან კავშირს, ამოწმებენ, რომ მთავარი ქსელის კონტრაქტში მხოლოდ ვალიდური ტრანზაქციები იქნას გადატანილი. ამ მეთოდის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ ეს მდგომარეობა ბლოკჩეინის გარეთ ფიქსირდება, გამოირიცხება ამ მონაცემების ბლოკჩეინზე შენახვის საჭიროება. თუმცა როლაფებსა და პლაზმას შორის ძირითადი განსხვავება ტრანზაქციების მთავარ ბლოკჩეინზე გადატანის მეთოდში მდგომარეობს. სპეციალური ტიპის ტრანზაქციის გამოყენებით, შესაძლებელია დიდი რაოდენობის ტრანზაქციების სპეციალურ ბლოკში „შეკვრა“, რომელსაც როლაფ ბლოკს უწოდებენ.
არსებობს ორი ტიპის როლაფი: ოპტიმისტური და ZK როლაფი. ორივე მეთოდი თავისებურად უზრუნველყოფს ქსელის მდგომარეობებს შორის გადასვლების სისწორეს.
ZK როლაფები ტრანზაქციებს აგზავნიან კრიპტოგრაფიული ვერიფიკაციის მეთოდის გამოყენებით, რომელსაც ეწოდება ნულოვანი ინფორმაციის მტკიცებულება. უფრო კონკრეტულად, ამ მიდგომას ეწოდება zk-SNARK. მისი მუშაობის პრინციპს აქ დეტალურად არ განვიხილავთ, თუმცა მოკლედ აგიხსნით, თუ როგორ შეიძლება მისი გამოყენება როლაფებისთვის. ის სხვადასხვა მხარეებს საშუალებას აძლევს ერთმანეთს მიაწოდონ კონკრეტული ინფორმაციის ფლობის მტკიცებულება, უშუალოდ ამ ინფორმაციის მიწოდების გარეშე.
ZK როლაფების შემთხვევაში, ამ ინფორმაციას წარმოადგენს მთავარ ბლოკჩეინზე გადაგზავნილი მდგომარეობის ცვლილების შესახებ მონაცემები. ამ მეთოდის მთავარი უპირატესობა ისაა, რომ ეს პროცესი თითქმის მყისიერად ხორციელდება და ფაქტობრივად არ არსებობს მდგომარეობის შესახებ არასწორი ინფორმაციის გაგზავნის შანსი.
ოპტიმისტური როლაფები უზრუნველყოფენ მოქნილობის გაზრდას მასშტაბირებადობის ხარჯზე. ვირტუალური კომპიუტერის გამოყენებით, რომელსაც უწოდებენ ოპტიმისტურ ვირტუალურ კომპიუტერს (OVM), ისინი გვთავაზობენ სმარტ კონტრაქტების ამ მეორად ბლოკჩეინებზე გაშვების შესაძლებლობას. მეორე მხრივ, ამ დროს არ არსებობს არანაირი კრიპტოგრაფიული მტკიცებულება, რომ მთავარ ბლოკჩეინზე წარდგენილი ქსელის მდგომარეობის შეცვლის შესახებ ინფორმაცია სწორია. ამ ნაკლოვანების ეფექტის შესამცირებლად გამოიყენება მცირედი დაყოვნება, რაც საშუალებას აძლევს მომხმარებელს შეამოწმოს და უარყოს მთავარ ბლოკჩეინზე გაგზავნილი არავალიდური ბლოკები.
რა არის Ethereum-ის Proof of Stake (PoS)?
Proof of Stake (PoS) წარმოადგენს Proof of Work-ის, ბლოკების ვალიდაციის მექანიზმის ალტერნატივას. Proof of Stake სისტემაში ხდება არა ბლოკების მაინინგი, არამედ „დამზადება“, მინტინგი (ზოგჯერ მას ფორჯინგსაც უწოდებენ). მაინერების გამოყენების ნაცვლად, რომლებიც ერთმანეთს ჰეშირების სიმძლავრეში ეჯიბრებიან, პერიოდულად, შემთხვევითობის პრინციპით ხდება ნოდის (ანუ ვალიდატორის) შერჩევა, რომელიც ახორციელებს კანდიდატი ბლოკის ვალიდაციას. ამ დავალების სწორად შესრულების შემდეგ, ისინი იღებენ ბლოკის ტრანზაქციის ყველა საკომისიოს და, თუ ეს განსაზღვრულია პროტოკოლით, ბლოკის ჯილდოსაც.
რადგან ეს მექანიზმი მაინინგს არ მოიცავს Proof of Stake-ი გარემოსთვის ნაკლებად საზიანოდ ითვლება. ვალიდატორები არ მოიხმარენ იმდენ ენერგიას, რამდენსაც მაინერები. გარდა ამისა ბლოკების მინტინგი შესაძლებელია მომხმარებლის დონის აპარატურის მეშვეობითაც.
Ethereum-ი გეგმავს PoW მექანიზმიდან PoS-ზე გადასვლას, რაც განხორციელდება Ethereum 2.0-ის გაშვების ფარგლებში. ამ გადასვლას უზრუნველყოფს განახლება, სახელწოდებით Casper. მიუხედავად იმისა, რომ განახლების გამოსვლის ზუსტი თარიღი უცნობია, მისი პირველი ეტაპის გაშვება დაგეგმილია 2020 წელს.
რა არის Ethereum-ის სტეიკინგი?
Proof of Work პროტოკოლებში, ქსელების უსაფრთხოებას უზრუნველყოფენ მაინერები. მაინერებისთვის ქსელის მოტყუება არ არის მომგებიანი, რადგან მათთვის ეს ელექტროენერგიის ფუჭად ხარჯვა იქნება და შეიძლება ჯილდოები დაკარგონ. Proof of Stake-ში მსგავსი თამაშების თეორია არ გამოიყენება და ქსელის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, ის ეფუძნება განსხვავებულ კრიპტოეკონომიკას.
არაკეთილსინდისიერი ქმედების პრევენციას უზრუნველყოფს არა რესურსების უმიზნო ხარჯვის რისკი, არამედ საკუთარი თანხების დაკარგვის საფრთხე. ვალიდაციის უფლების მისაღებად, ვალიდატორებმა უნდა განახორციელონ სტეიკინგი (რაც ნიშნავს, რომ ბლოკჩეინზე უნდა განათავსონ საკუთარი ტოკენები). ეს არის Ether-ის განსაზღვრული რაოდენობა, რომელსაც ვალიდატორი დაკარგავს თაღლითობის შემთხვევაში, ან რომლის რაოდენობაც თანდათანობით შემცირდება, თუ ნოდი შესაბამის მოთხოვნაზე რეაგირებას არ მოახდენს ან ოფლაინ რეჟიმში გადავა. მეორე მხრივ, თუ ვალიდატორი დამატებით ნოდებს გაუშვებს, მეტი ჯილდოების მიღებას შეძლებს.
რამდენი ETH-ია საჭირო Ethereum-ზე სტეიკინგისთვის?
Ethereum-ზე სტეიკინგისთვის საჭირო მინიმალური თანხაა 32 ETH თითო ვალიდატორზე. ასეთი მაღალი ზღვარის დაწესების მიზანი არის ის, რომ 51%-ით შეტევის მცდელობა თაღლითებს ძალიან ძვირად დაუჯდეთ.
რამდენი ETH-ის გამომუშავება შემიძლია Ethereum-ზე სტეიკინგით?
ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა მარტივი არ არის. ეს, რა თქმა უნდა, პირველ რიგში დამოკიდებულია თქვენ მიერ სტეიკინგში გამოყენებულ თანხაზე, თუმცა ასევე ქსელში არსებულ სტეიკინგის ETH-ის საერთო რაოდენობაზე და ინფლაციის მაჩვენებელზე. ყველაზე უხეში გამოთვლებით, ამჟამად მოგების მაჩვენებელი წელიწადში დაახლოებით 6%-ია. გაითვალისწინეთ, რომ ეს უბრალოდ მიახლოებითი მაჩვენებელია, რაც შეიძლება სამომავლოდ შეიცვალოს.
რამდენი ხნით მოხდება ჩემი ETH-ის ბლოკირება სტეიკინგის დროს?
ვალიდატორის სტატუსის მისაღებად შეტანილი თქვენი ETH-ის გამოსატანად, საჭიროა თქვენს რიგს დაელოდოთ. რიგის არარსებობის შემთხვევაში, გამოტანის მინიმალური დროა 18 საათი, თუმცა ეს დრო დინამიურად იცვლება იმის მიხედვით, თუ რა რაოდენობის ვალიდატორი ცდილობს თანხის გამოტანას მოცემულ მომენტში.
რა სახის რისკთანაა დაკავშირებული ETH-ის სტეიკინგი?
რადგან თქვენ ხართ ქსელის ვალიდატორი, რომელიც პასუხისმგებელია ქსელის უსაფრთხოებაზე, უნდა გაითვალისწინოთ, რომ არსებობს ამ საქმიანობასთან დაკავშირებული გარკვეული რისკები. თუ თქვენი ვალიდატორის ნოდი ოფლაინ რეჟიმში იქნება ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში, თქვენ შეიძლება თქვენი დეპოზიტის მნიშვნელოვანი ნაწილი დაკარგოთ. ასევე, თუ დროის ნებისმიერ მომენტში თქვენი დეპოზიტის თანხა 16 ETH-ზე დაბლა ჩამოვა, თქვენ ჩამოგერთმევათ ვალიდატორის სტატუსი.
ასევე გაითვალისწინეთ, რომ არსებობს უფრო სისტემური რისკ-ფაქტორები. Proof of Stake-ის მექანიზმი ამ მასშტაბით პირველად გამოიყენება, ამიტომ ჩვენ სრულად ვერ ვიქნებით დარწმუნებული მის საიმედოობაში. პროგრამულ უზრუნველყოფაში ყოველთვის შეიძლება აღმოჩნდეს ხარვეზები და დაუცველი მხარეები, რასაც შესაძლოა გამანადგურებელი ეფექტი ჰქონდეს – განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მასზე დამოკიდებულია მილიარდობით დოლარის ღირებულების აქტივები.
თავი 5 - Ethereum-ი და დეცენტრალიზებული ფინანსები (DeFi)
სარჩევი
რისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ დეცენტრალიზებული ფინანსები (DeFi)?
დეცენტრალიზებული ფინანსები (DeFi) ოდესმე გახდება მეინსტრიმი?
რა სახის დეცენტრალიზებული ფინანსების (DeFi) აპლიკაციები არსებობს?
რა არის დეცენტრალიზებული ფინანსები (DeFi)?
დეცენტრალიზებული ფინანსები (ან უბრალოდ DeFi) წარმოადგენს მოძრაობას, რომლის მიზანია ფინანსური აპლიკაციების დეცენტრალიზაცია. DeFi ეფუძნება საჯარო, ღია კოდის ბლოკჩეინებს, რომლებთან წვდომაც შეუძლია ინტერნეტთან კავშირის მქონე ნებისმიერ პირს (საჯარო ბლოკჩეინი). ეს უმნიშვნელოვანესი ელემენტია, რაც პოტენციურად უზრუნველყოფს მილიარდობით ადამიანის ამ ახალ გლობალურ ფინანსურ სისტემაზე გადასვლას.
ამ მზარდ DeFi ეკოსისტემაში, მომხმარებლები სმარტ კონტრაქტებს და ერთმანეთს უკავშირდებიან peer-to-peer (P2P) ქსელების და დეცენტრალიზებული აპლიკაციების (DApp-ების) მეშვეობით. DeFi-ის მნიშვნელოვან უპირატესობას წარმოადგენს ის, რომ ზემოთ აღნიშნული შესაძლებლობების გამოყენების პარალელურად, ისინი მუდმივად ინარჩუნებენ კონტროლს საკუთარ თანხებზე.
მარტივად რომ ვთქვათ, დეცენტრალიზებული ფინანსების (DeFi) მოძრაობის მიზანია ახალი ფინანსური სისტემის შექმნა, რომელიც არ დაექვემდებარება იმ შეზღუდვებს, რომელიც გაააჩნია დღეს არსებულ სისტემებს. დეცენტრალიზაციის შედარებით მაღალი ხარისხის და დეველოპერების მრავალრიცხოვანი ჯგუფის წყალობით, Ethereum-ი წარმოადგენს ქსელს, რომელზეც ამჟამად იქმნება DeFi აპლიკაციების უმეტესობა.
რისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ დეცენტრალიზებული ფინანსები (DeFi)?
თქვენ ალბათ უკვე იცით, რომ Bitcoin-ის ერთ-ერთ მთავარ უპირატესობას წარმოადგენს ქსელის ოპერაციების კოორდინაციისთვის ცენტრალური მართვის რგოლის საჭიროების არარსებობა. რა მოხდება, თუ ავიღებთ ამ იდეას და მის საფუძველზე შევქმნით პროგრამირებად აპლიკაციებს? სწორე ამაშია DeFi აპლიკაციების პოტენციალი. ცენტრალური კოორდინატორების და შუამავლების არარსებობა გამორიცხავს ცალკეული პირების მიზეზით დაშვებულ შეცდომებს.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, DeFi-ის ერთ-ერთ მთავარ უპირატესობას მასზე თავისუფალი წვდომა წარმოადგენს. მსოფლიოში მილიარდობით ადამიანია, რომელთაც არ გააჩნიათ ფინანსურ სერვისებზე სათანადო წვდომა. შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ, როგორი იქნებოდა თქვენი ყოველდღიური ცხოვრება ფინანსების განკარგვის შესაძლებობის გარეშე? მილიარდობით ადამიანი სწორედ ასე ცხოვრობს. DeFi-ის საბოლოო მიზანი ისეთი სისტემის შექმნაა, რომელიც ამ ხალხს მოემსახურება.
დეცენტრალიზებული ფინანსები (DeFi) ოდესმე გახდება მეინსტრიმი?
ეს ყველაფერი შესანიშნავად ჟღერს, მაგრამ მაშინ უკვე რატომ არ დაიპყრო DeFi-იმ მსოფლიო? ამჟამად DeFi აპლიაციების უმეტესობა ჯერ კიდევ რთული გამოსაყენებელია, მოუხერხებელია, ადვილად გამოდის მწყობრიდან და მათი შემუშავება კვლავ ექსპერიმენტულ ფაზაშია. როგორც აღმოჩნდა, ამ ეკოსისტემის სტრუქტურის შექმნაც კი უკიდურესად რთულია, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს ყველაფერი განაწილებულ ქსელში ხდება.
DeFi-ის ეკოსისტემის შექმნასთან დაკავშირებული გამოწვევების დაძლევა ხანგრძლივი და შრომატევადი საქმეა, რომელიც მოითხოვს პროგრამული ინჟინრების, თამაშების თეორიის სპეციალისტების, მექანიზმების დიზაინერების და მრავალი სხვა სპეციალობის ადამიანის ძალისხმევას. DeFi აპლიკაციების მასიურად გამოყენებაზე საუბარი ჯერ კიდევ ადრეა.
რა სახის დეცენტრალიზებული ფინანსების (DeFi) აპლიკაციები არსებობს?
დეცენტრალიზებული ფინანსების (DeFi) გამოყენების ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ ვარიანტს წარმოადგენს სტეიბლკოინები. არსებითად, ისინი წარმოადგენს ბლოკჩეინზე არსებულ ტოკენებს, რომელთა ღირებულება მიბმულია რეალურ აქტივებზე, მაგალითად ფიატ-ვალუტაზე. მაგალითად, BUSD -ის ღირებულება მიბმულია USD-ის ღირებულებაზე. ამ ტოკენების გამოყენების სიმარტივეს განაპირობებს ის ფაქტი, რომ ისინი ბლოკჩეინზე არსებობს და შესაბამისად, მათი შენახვა და გადარიცხვა ძალიან ადვილია.
მათი გამოყენების კიდევ ერთი პოპულარული მეთოდია ფულის გასესხება. არსებობს უამრავი peer-to-peer (P2P) სერვისი, რომლებიც საშუალებას გაძლევთ გაასესხოთ თქვენი თანხები და მიიღოთ შემოსავალი საპროცენტო სარგებლის სახით. ამის გაკეთების ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი გზაა Binance Lending-ის სერვისის გამოყენება. ამისათვის თქვენ გჭირდებათ მხოლოდ თანხის გადატანა თქვენს სესხების საფულეში, რის შემდეგაც თქვენ მიიღებთ საპროცენტო სარგებელს უკვე მომდევნო დღიდან!
DeFi-ის ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო კომპონენტს წარმოადგენს აპლიკაციები, რომელთა კონკრეტულ კატეგორიებში მოქცევა რთულია. ეს მოიცავს სხვადასხვა სახის peer-to-peer, დეცენტრალიზებულ ბირჟებს, სადაც მომხმარებლებს შეუძლიათ გადაცვალონ საკუთარი უნიკალური კრიპტო საკოლექციო ნივთები და სხვა სახის ციფრული აქტივები. ისინი ასევე შეიძლება გამოყენებული იქნას სინთეზური აქტივების შესაქმნელად, სადაც ნებისმიერს შეეძლება შექმნას ბაზარი და გაყიდოს რაიმე ღირებულების მქონე ნებისმიერი ნივთი. ასევე შეგვიძლია შევქმნათ პროგნოზირების ბაზრები, დერივატივები და მრავალი სხვა.
დეცენტრალიზებული ბირჟები (DEX-ები) Ethereum-ზე
დეცენტრალიზებული ბირჟა (DEX) წარმოადგენს ადგილს, სადაც შეგიძლიათ ივაჭროთ პირდაპირ მომხმარებლების საფულეებით. როდესაც ვაჭრობთ Binance-ზე, ცენტრალიზებულ ბირჟაზე, თქვენ აგზავნით თანხებს Binance-ზე, სადაც ვაჭრობა ხორციელდება მისი შიდა სისტემების მეშვეობით.
დეცენტრალიზებული ბირჟები განსხვავებულად მუშაობს. სმარტ კონტრაქტების წყალობით, საშუალება გაქვთ ივაჭროთ პირდაპირ თქვენი კრიპტო საფულიდან, რაც გამორიცხავს ბირჟაზე ჰაკერულ თავდასხმას და სხვა სახის რისკებს.
დეცენტრალიზებული ბირჟის შესანიშნავი მაგალითია Binance DEX-ი. Ethereum-ზე დაფუძნებული დეცენტრალიზებული ბირჟების სხვა თვალსაჩინო მაგალითებია Uniswap-ი, Kyber Network-ი და IDEX-ი. ბევრი მათგანი ასევე საშუალებას გაძლევთ ივაჭროთ აპარატურული საფულის გამოყენებით, რაც მაქსიმალურ უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს.
ცენტრალიზებული და დეცენტრალიზებული ბირჟები.
ზემოთ ჩვენ განვიხილეთ განსხვავება ცენტრალიზებულ და დეცენტრალიზებულ ბირჟებს შორის. სურათის მარცხენა მხარეს თქვენ ხედავთ, რომ Binance მოქმედებს, როგორც შუამავალი მომხმარებლებს შორის განხორციელებული ტრანზაქციებისას. დავუშვათ ელისს სურს თავისი ტოკენი A გადაუცვალოს ბობს ტოკენ B-ში. ამ დროს მათ თავიანთი აქტივები უნდა გადარიცხონ ბირჟაზე. ვაჭრობის შემდეგ Binance-ი გადაანაწილებს მათ ბალანსებს მოთხოვნის შესაბამისად.
მარჯვენა მხარეს კი ხედავთ დეცენტრალიზებული ბირჟის მუშაობის მაგალითს. შეამჩნევთ, რომ ამ შემთხვევაში, ტრანზაქციაში მესამე მხარე არ არის არის ჩართული. ამის ნაცვლად, ელისი ტოკენს პირდაპირ გადაუცვლის ბობს სმარტ კონტრაქტის გამოყენებით. ამ შემთხვევაში არ არის საჭირო შუამავლის ჩართვა, რადგან მათი კონტრაქტის პირობების აღსრულება ავტომატურად ხდება.
2020 წლის თებერვლის მონაცემებით, DEX-ები წარმოადგენს Ethereum-ის ბლოკჩეინზე მომუშავე ყველაზე ხშირად გამოყენებულ აპლიკაციებს. თუმცა მათი ვაჭრობის მოცულობა, ცენტრალიზებულ ბირჟებთან შედარებით კვლავ მცირეა. მიუხედავად ამისა, თუ DEX-ის დეველოპერები და დიზაინერები მოახერხებენ მომხმარებელზე უფრო მეტად ორიენტირებული აპლიკაციების შექმნას, სამომავლოდ DEX-ები შეძლებენ ცენტრალიზებულ ბირჟებთან კონკურენციას.
თავი 6 - Ethereum-ის ქსელში მონაწილეობა
სარჩევი
რა არის Ethereum-ის ნოდი?
„Ethereum-ის ნოდი“ გახლავთ ტერმინი, რომელიც გამოიყენება იმ პროგრამის აღწერისთვის, რომელიც განსაზღვრული გზით ურთიერთქმედებს Ethereum-ის ქსელთან. Ethereum-ის ნოდი შეიძლება იყოს ნებისმიერი რამ, დაწყებული მობილური ტელეფონის მარტივი აპლიკაციით და დამთავრებული კომპიუტერით, რომელიც ინახავს ბლოკჩეინის სრულ ასლს.
ყველა ნოდი მოქმედებს, როგორც კონკრეტული ტიპის საკომუნიკაციო კვანძი, თუმცა Ethereum-ის ქსელში არსებობს სხვადასხვა სახის ნოდები.
როგორ მუშაობს Ethereum-ის ნოდი?
Ethereum-ს, განსხვავებით Bitcoin-ისგან, არ აქვს მხოლოდ ერთი ეტალონური პროგრამული უზრუნველყოფა. Bitcoin-ის ეკოსისტემაში არის Bitcoin Core, რომელიც ნოდების ძირითად პროგრამულ უზრუნველყოფას წარმოადგენს. Ethereum-ისთვის კი არსებობს მრავალი ინდივიდუალური (მაგრამ თავსებადი) პროგრამა, რომლებიც მის Yellow Paper-ზე დაყრდნობით შეიქმნა. მათ შორის ყველაზე პოპულარული ვარიანტებია Geth და Parity.
Ethereum-ის სრული ნოდები
თუ გსურთ, რომ Ethereum-ქსელში ბლოკჩეინის მონაცემების დამოუკიდებლად ვალიდაცია შეძლოთ, თქვენ უნდა გაუშვათ სრული ნოდი, რომელშიც გამოიყენება ზემოთ აღნიშნული პროგრამებიდან ერთ-ერთი.
ეს პროგრამული უზრუნველყოფა გადმოტვირთავს ბლოკებს სხვა ნოდებისგან და შეამოწმებს შეტანილი ტრანზაქციების ვალიდურობას. მას ასევე შეუძლია გაუშვას ყველა აქტიური სმარტ კონტრაქტი, რათა შეამოწმოს, რომ თქვენ იმავე ინფორმაციას იღებთ, რასაც სხვა ნოდები. თუ ყველაფერი ისე მუშაობს, როგორც საჭიროა, ყველა ნოდს კომპიუტერში ჩატვირთული უნდა ქონდეს ბლოკჩეინის იდენტური კოდი.
სრული ნოდები Ethereum-ის ფუნქციონირებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილში მყოფი უამრავი ნოდის გარეშე, ქსელი ვერ შეძლებდა საკუთარი მახასიათებლების შენარჩუნებას, როგორიცაა ცენზურისგან დაცულობა და დეცენტრალიზაცია.
Ethereum-ის ლაით ნოდები
სრული ნოდის გაშვება საშუალებას მოგცემთ პირდაპირი წვლილი შეიტანოთ ქსელის გამართულად მუშაობასა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში. თუმცა, სრული ნოდის გასაშვებად ხშირად საჭიროა ცალკე კომპიუტერი და მისი პერიოდული ტექნიკური მომსახურება. ლაით ნოდები შეიძლება უკეთესი არჩევანი იყოს მომხმარებლებისთვის, რომელთაც არ შეუძლიათ სრული ნოდის გაშვება (ან უბრალოდ არ სურთ ამის გაკეთება).
როგორც სახელი გვეუბნება, ლაით ნოდები უფრო მარტივადაა მოწყობილი – ისინი ნაკლებ რესურსს მოიხმარენ და მონაცემების შესანახად ნაკლები სივრცე ესაჭიროებათ. შესაბამისად, მათი გაშვება უფრო მცირე სიმძლავრის მოწყობილობაზეც შეიძლება, როგორიცაა მობილური ტელეფონი და ლეპტოპი. თუმცა ამ სიმარტივეს ნაკლიც გააჩნია: ლაით ნოდები სრულად დამოუკიდებლად ვერ მოქმედებენ. ისინი ვერ ახდენენ მონაცემების სრულად სინქრონიზაციას ბლოკჩეინთან და, შესაბამისად, ესაჭიროებათ სრული ნოდების დახმარება საჭირო ინფორმაციის მისაღებად.
ლაით ნოდები პოპულარულია მოვაჭრეებს, მომსახურების მიმწოდებლებს და მომხმარებლებს შორის. ისინი ფართოდ გამოიყენება გადახდების განსახორციელებლად და მისაღებად იმ შემთხვევებში, როდესაც სრული ნოდის გაშვება არ არის საჭირო ან მიზანშეწონილი.
Ethereum-ის მაინინგ ნოდები
მაინინგ ნოდები შეიძლება იყოს სრული კლიენტ ვერსია ან ლაით ვერსია. ტერმინი „მაინინგ ნოდი“ ამ ქსელში იმავე მნიშვნელობით არ გამოიყენება, როგორც Bitcoin-ის ეკოსისტემაში, თუმცა მაინც ღირს ამ მონაწილეთა აღნიშვნა.
Ethereum-ის ქსელში მაინინგისთვის, მომხმარებლებს ესაჭიროებათ დამატებითი აპარატურა. გავრცელებულ პრაქტიკას წარმოადგენს მაინინგის დანადგარის მოწყობა. ამისათვის, მომხმარებლები ერთმანეთთან აკავშირებენ რამდენიმე GPU-ს (გრაფიკულ პროცესორს), რაც მაღალ სიჩქარეზე ჰეშირების საშუალებას იძლევა.
არსებობს მაინინგის ორი ვარიანტი: სოლო მაინინგი და მაინინგ-პული. სოლო მაინინგი ნიშნავს, რომ მაინერი ბლოკების შექმნისთვის მარტო მუშაობს. წარმატების შემთხვევაში, მაინინგის ჯილდოებს მაინერი სხვებს არ უნაწილებს. ხოლო მაინინგ-პულში გაწევრიანების შემთხვევაში, მონაწილეები აერთიანებენ ჰეშირების სიმძლავრეებს. ამის საშუალებით, მათ ბლოკის მოძებნის მეტი შანსი აქვთ, თუმცა მათ ასევე მოუწევთ ჯილდოების განაწილება პულის წევრებს შორის.
როგორ გავუშვათ Ethereum-ის ნოდი
ბლოკჩეინის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ასპექტს წარმოადგენს ღია წვდომა. ეს ნიშნავს, რომ ნებისმიერს შეუძლია გაუშვას Ethereum-ის ნოდი და გააძლიეროს ქსელი ტრანზაქციების და ბლოკების ვალიდაციის მეშვეობით.
Bitcoin-ის მსგავსად, არსებობს მრავალი კომპანია, რომლებიც მომხმარებლებს სთავაზობენ plug-n-play ტიპის აპარატურას Ethereum-ის ნოდებისთვის. ეს შეიძლება საუკეთესო ვარიანტი იყოს მათთვის, ვისაც სურს მზა ნოდის მიღება და გაშვება – თუმცა კომფორტისთვის ზედმეტი თანხის გადახდაა საჭირო.
როგორც აღვნიშნეთ, Ethereum-ის ნოდების გასაშვებად არსებობს მრავალი სხვადასხვა პროგრამული უზრუნველყოფა, მაგალითად Geth ან Parity. თუ გსურთ საკუთარი ნოდის გაშვება, პირველ რიგში უნდა გაეცნოთ თქვენთვის სასურველი ვარიანტის გამართვის პროცესს.
თუ თქვენ არ გსურთ გაუშვათ სპეციალური ნოდი, რომელსაც საარქივო ნოდი ეწოდება, Ethereum-ის სრული ნოდის გასაშვებად საკმარისი იქნება მომხმარებლის დონის ლეპტოპი. ასევე, სასურველია ნოდის გასაშვებად არ გამოიყენოთ კომპიუტერი, რომელსაც ყოველდღიურად იყენებთ, რადგან ის კომპიუტერს საგრძნობლად ანელებს.
უმჯობესია საკუთარი ნოდისთვის ისეთი მოწყობილობა გამოიყენოთ, რომელიც მუდმივადაა ჩართული ინტერნეტში. ნოდის ოფლაინ რეჟიმში გადასვლის შემთხვევაში, კავშირის აღდგენის შემდეგ, ქსელთან სინქრონიზაციას საკმაოდ დიდი დრო დასჭირდება. საუკეთესო ვარიანტია ისეთი მოწყობილობების გამოყენება, რომელთა აწყობა იაფი ჯდება და მოვლაც ადვილია. მაგალითად, ლაით ნოდის გასაშვებად, Raspberry Pi სრულიად საკმარისია.
როგორ განვახორციელოთ მაინინგი Ethereum-ზე
რადგან იგეგმება ქსელის Proof of Stake მექანიზმზე გადასვლა, Ethereum-ზე მაინინგი გრძელვადიან პერსპექტივაში თანხის უსაფრთხო ინვესტიციად ვერ ჩაითვლება. კონსენსუსის მექანიზმის შეცვლის შემდეგ, Ethereum-ის მაინერებს მოუწევთ მაინინგის აპარატურის სხვა ქსელებზე გადატანა ან სულაც გაყიდვა.
მიუხედავად ამისა, თუ გსურთ Ethereum-ზე მაინინგში მონაწილეობა, თქვენ დაგჭირდებათ სპეციალური აპარატურა, როგორიცაა GPU-ები ASIC-ები. საკმარისი დონის მოგების მისაღებად, სავარაუდოდ თქვენ დაგჭირდებათ მაინინგის დანადგარის აწყობა და იაფ ელექტროენერგიასთან წვდომა. გარდა ამისა, თქვენ უნდა შექმნათ Ethereum-ის საფულე და მოახდინოთ მაინინგის პროგრამული უზრუნველყოფის კონფიგურაცია. ეს ყველაფერი მოითხოვს მნიშვნელოვან სახსრებსა და დროს, ამიტომ კარგად დაფიქრდით, ხართ თუ არა მზად ამ გამოწვევისთვის.
რა არის Ethereum-ის ProgPoW?
ProgPoW იშიფრება, როგორც Programmatic Proof of Work(პროგრამირებადი სამუშაოს შესრულების მტკიცებულება). ის წარმოადგენს Ethereum-ის მაინინგის ალგორითმის, Ethash-ის შემოთავაზებულ გაფართოებას, რომელიც შეიქმნა იმისათვის, რომ GPU-ებს შეეძლოთ ASIC-ებისთვის კონკურენციის გაწევა.
ASIC-რეზისტენტობა წლების განმავლობაში წარმოადგენდა კამათის საგანს Bitcoin-ის და Ethereum-ის საზოგადოებებში. Bitcoin-ის შემთხვევაში, ASIC-ები იქცა დომინანტურ მაინინგის ძალად ამ ქსელში.
Ethereum-ის შემთხვევაში კი, მიუხედავად იმისა, რომ ASIC-ები ამ ქსელშიც გამოიყენება, ის ნაკლებად პოპულარულია – მაინერების მნიშვნელოვანი ნაწილი კვლავ GPU-ებს იყენებს. ვითარება აქაც შეიძლება მალე შეიცვალოს. უფრო მეტ კომპანიას გამოაქვს ბაზარზე საკუთარი წარმოების Ethereum-ის ASIC მაინინგის აპარატურა. რატომ შეიძლება გახდეს ASIC-ები პრობლემა?
პირველ რიგში, ASIC-ებს შეუძლიათ მნიშვნელოვნად შეამცირონ ქსელის დეცენტრალიზაცია. თუ GPU მაინინგი მომგებიანი აღარ იქნება და მაინერებს მოუწევთ მაინინგის ოპერაციების შეჩერება, მთელი ჰეშრეითის მოწოდების შესაძლებლობას მაინერების მცირე ჯგუფი ჩაიგდებს ხელში. გარდა ამისა, ASIC ჩიპების შემუშავება ძვირადღირებული საქმიანობაა და მხოლოდ რამდენიმე კომპანიას აქვს მისი წარმოებისთვის საკმარისი შესაძლებლობა და რესურსები. ეს ქმნის წარმოების მონოპოლიზაციის საფრთხეს, რადგან შესაძლებელია Ethereum-ის მაინინგის ინდუსტრია რამდენიმე კორპორაციის ხელში აღმოჩნდეს.
2018 წლიდან მოყოლებული, ProgPow-ის ინტეგრაცია ცხარე კამათის თემას წარმოადგენს. ზოგი ფიქრობს, რომ ეს Ethereum-ის ეკოსისტემისთვის სასარგებლო იქნება, სხვები კი ამას ეწინააღმდეგებიან, რადგან hard fork-ის პოტენციურ მიზეზად მიიჩნევენ. Proof of Stake მექანიზმზე მოახლოებული გადასვლის პარალელურად, ProgPow-ს ქსელში გაშვების შესახებ გადაწყვეტილება ჯერ კიდევ არ არის მიღებული.
ვინ მუშაობს Ethereum-ის პროგრამული უზრუნველყოფის შემუშავებაზე?
Bitcoin-ის მსგავსად, Ethereum-ის პროგრამული უზრუნველყოფაც ღია კოდზეა დაფუძნებული. ნებისმიერს შეუძლია მონაწილეობა მიიღოს როგორც თავად პროტოკოლის, ასევე მასზე დაფუძნებული აპლიკაციების შემუშავებაში. ამჟამად, Ethereum-ის დეველოპერების საზოგადოება ყველაზე მრავალრიცხოვანია ბლოკჩეინ სივრცეში.
ისეთი რესურსები, როგორიცაა ანდრეას ანტონოპულოსის და გევინ ვუდის სტატია Mastering Ethereum, ასევე Ethereum.org-ზე განთავსებული დეველოპერის რესურსები შესანიშნავი მასალაა იმ დეველოპერებისათვის, რომელთაც სურთ ქსელის განვითარებაში მონაწილეობის მიღება.
რა არის Solidity?
სმარტ კონტრაქტების აღწერა პირველად 1990-იან წლებში მოხდა, თუმცა ბლოკჩეინებში მათმა გამოყენებამ სრულიად ახალი გამოწვევების წინაშე დაგვაყენა. Solidity შემოთავაზებულ იქნა 2014 წელს გევინ ვუდის მიერ და მას შემდეგ ის იქცა Ethereum-ზე სმარტ კონტრაქტების შემუშავებისთვის გამოყენებულ ყველაზე პოპულარულ პროგრამირების ენად. სინტაქსურად, ის წააგავს Java-ს, JavaScript-ს და C++-ს.
Solidity დეველოპერებს აძლევს შესაძლებლობას დაწერონ კოდი, რომელიც შედგება Ethereum-ის ვირტუალური კომპიუტერისთვის (EVM) გასაგები ინსტრუქციებისგან. თუ გსურთ უკეთ გაიგოთ, თუ როგორ მუშაობს ის, პირველ რიგში ეწვიეთ Solidity GitHub-ს.
უნდა აღინიშნოს, რომ Solidity ერთადერთი ენა არ არის, რომელსაც Ethereum-ის დეველოპერები იყენებენ. კიდევ ერთი პოპულარული ვარიანტია Vyper, რომლის სინტაქსი Python-ის მსგავსია.