Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Təminatlı Gecəlik Maliyyələşdirmə Faizi (SOFR) kreditlərin, derivativlərin və digər maliyyə alətlərinin qiymətləndirilməsi üçün mühüm bençmarkdır.
London Banklararası Təklif Faizinin (LIBOR) əvəzinə tətbiq olunan SOFR ABŞ maliyyə sistemində borc almaq xərcini əks etdirən daha şəffaf bir alternativ təqdim edir.
2008-ci il maliyyə böhranı zamanı üzə çıxan LIBOR-un zəif tərəflərindən sonra SOFR ABŞ dolları əsasında bağlanan maliyyə müqavilələri üçün üstünlük qazanan bençmarka çevrilmişdir.
Çikaqo Əmtəə Birjasında (CME) ticarət olunan SOFR fyuçersi investorların gələcək faiz dərəcələri üzrə riskdən qorunmasına və ya bu dərəcələrə dair ehtimallara əsasən gəlir əldə etməsinə imkan verir.
SOFR nədir?
SOFR Təminatlı Gecəlik Maliyyələşdirmə Faizi deməkdir. Bu, əslində, borcun ABŞ-nin etibarlı xəzinə istiqrazları ilə dəstəkləndiyi hallarda, birgecəlik kredit almağın xərcini əks etdirən rəqəmdir. Bunu banklar və digər iri iştirakçıların nağd vəsaitlə ABŞ xəzinə istiqrazlarını svop etdiyi nəhəng bazarda borc almaq xərclərinin gündəlik snepşotu kimi təsəvvür edə bilərsiniz.
Nyu-York Federal Ehtiyat Bankı tərəfindən ABŞ Xəzinədarlığının Maliyyə Araşdırmaları İdarəsi (OFR) ilə birgə idarə olunan SOFR ABŞ xəzinə istiqrazları ilə təmin olunan geri alış müqaviləsi (repo) bazarındakı real tranzaksiyalar əsasında hesablanır. Bu bazarda maliyyə institutları nağd vəsaiti borc alır və ya verir.
SOFR necə işləyir?
Bankların bir-birinə tətbiq edə biləcəyi faiz dərəcələri ilə bağlı ehtimallara əsaslanan LIBOR-dan fərqli olaraq, SOFR real repo bazarındakı (geri alış müqavilələrinin qısaltması) əməliyyatlara əsaslanır.
Hər gün səhər saat 08:00-da dərc olunur. Şərqi saat qurşağına uyğun olaraq, SOFR əvvəlki iş gününə aid məlumatları əks etdirir və birgecəlik borc almaq xərclərinin etibarlı snepşotunu təqdim edir. Tranzaksiyalara əsaslanan təbiəti və gündəlik həcmi 1 trilyon ABŞ dollarından çox olan bazarla əlaqəsi SOFR-u daha etibarlı bir bençmark halına gətirib.
2023-cü ilə qədər LIBOR, demək olar ki, tamamilə dövriyyədən çıxarıldı və SOFR biznes kreditlərindən tutmuş mürəkkəb Voll-Strit ticarətinə qədər müxtəlif maliyyə alətləri üçün əsas faiz dərəcəsinə çevrildi.
Rəqəmlər haradan gəlir?
SOFR repo bazarındakı faktiki ticarətə əsaslanır – burada iştirakçılar nağd pulu borc alır və ABŞ xəzinə istiqrazlarını girov qoyaraq növbəti gün geri qaytarmağı öhdəliklərinə götürürlər. Məlumatlar əsasən üç əsas əməliyyat növündən toplanır:
Üçüncü tərəf repoları: nağd vəsaitin və girovun svopunu bir bank kimi vasitəçi təşkilat həyata keçirir.
Ümumi Girov Maliyyələşdirimə (GCF) repoları: bu əməliyyatlar Sabit Gəlirli Alətlərin Klirinq Korporasiyası (FICC) adlı klirinq mərkəzi vasitəsilə həyata keçirilir.
İkitərəfli repolar: iki tərəf arasında birbaşa bağlanan əməliyyatlardır və bu əməliyyatlar da FICC tərəfindən klirinq olunur.
Nyu-York Federal Ehtiyat Bankı bütün ticarət əməliyyatlarını toplayır, faiz dərəcələrinə baxır və SOFR-un müəyyən edilməsi üçün orta dəyər (həcm çəkili mediana) seçir. Gündəlik 1 trilyon ABŞ dollarından çox ticarət həcmi şəraitində bu metodologiya borc almaq xərclərinin tendensiyasını əks etdirir və bazardakı kənar dəyərlərə və ya təhriflərə az məruz qalan etibarlı faiz dərəcəsi təmin edir.
Bundan əlavə, onlar ticarət həcmləri və faiz dərəcələrinin dəyişmə səviyyələri (məsələn, yuxarı və aşağı 10%) kimi əlavə detalları da paylaşırlar. Bütün bu məlumatları və əvvəlki illərə aid məlumatları onların rəsmi veb-saytındayoxlaya bilərsiniz.
SOFR orta göstəriciləri və indeksi
SOFR birgecəlik faiz dərəcəsi olduğuna görə kreditlər və istiqrazlar kimi uzunmüddətli alətlər üçün o qədər də əlverişli deyil. Məhz bu nöqtədə SOFR orta göstəriciləri və SOFR indeksi ön plana çıxır. Orta göstəricilər (30, 90 və ya 180 günlük) gündəlik SOFR dərəcələrini cəmləyərək ipoteka kimi maliyyə məhsulları üçün daha sabit bir rəqəm təqdim edir. 2018-ci ildə istifadəyə verilmiş SOFR indeksi zaman keçdikcə SOFR-un necə yığıldığını izləyərək mürəkkəb maliyyə əməliyyatları üzrə ödənişlərin hesablanmasını asanlaşdırır.
SOFR orta göstəriciləri və SOFR indeksi SOFR-un birgecəlik borcalmadan kənar sahələrdə – məsələn, dəyişkən faizli ipotekalar və korporativ borclar kimi tətbiqlərdə istifadəsini asanlaşdıran alətlərdir.
SOFR-un maliyyə sahəsindəki əhəmiyyəti
LIBOR-dan SOFR-a keçid maliyyə dünyasında əhəmiyyətli bir hadisə idi. Müqavilələrin və sistemlərin yenilənməsi böyük zəhmət tələb etsə də, SOFR-un aydın yanaşması və qlobal standartlara uyğunluğu onun mövqeyini etibarlı bençmark kimi möhkəmləndirib.
SOFR aşağıdakı geniş çeşiddə maliyyə məhsulları üçün əsas rol oynayır:
Kreditlər: faiz dərəcəsinin zamanla dəyişdiyi biznes kreditlərini və ya ipotekaları misal gətirmək olar.
Derivativlər: faiz dərəcələri üzrə ehtimallara əsaslanan svop və fyuçers kimi mürəkkəb maliyyə müqavilələri.
İstiqrazlar və qiymətli kağızlar: məsələn, ipoteka dəstəkli qiymətli kağızlar kimi alətlər tez-tez SOFR-u bençmark kimi istifadə edir.
Gündəlik maliyyə məhsulları: hətta bəzi dəyişkən faizli ipotekalar və ya tələbə kreditləri də SOFR-a əsaslanır.
SOFR-un üstünlükləri
Şəffaflıq: SOFR ehtimallara deyil, real ticarətə əsaslandığı üçün manipulyasiya edilməsi çətindir.
Stabillik: hər gün böyük həcmdə ticarət həyata keçirildiyi üçün bazarlarda qeyri-sabitlik yarandıqda belə SOFR sabitliyini qoruyur.
Təhlükəsizlik: ABŞ xəzinə istiqrazları ilə dəstəkləndiyinə görə SOFR mümkün olan ən aşağıriskli göstəricilərdən biridir.
Geniş dəstək: Alternativ İstinad Faiz Dərəcələri Komitəsi (ARRC) tərəfindən dəstəklənir və beynəlxalq standartlara uyğundur.
SOFR-un çətinlikləri
Gecəlik xarakter: bu yalnız birgecəlik faiz dərəcəsidir, ona görə də uzunmüddətli razılaşmalar üçün əlavə hesablamalar aparmaq tələb olunur.
Keçid xərcləri: LIBOR-dan SOFR-a keçid müqavilələrin və sistemlərin yenilənməsini tələb edirdi ki, bu da bazar iştirakçıları üçün mürəkkəb bir proses idi.
Dəyişkənlik: bazarlarda gərginlik olduqda SOFR kəskin artım göstərə bilər, lakin digər faiz dərəcələri ilə müqayisədə daha təhlükəsiz hesab olunur.
SOFR fyuçersi
SOFR fyuçersi investorların SOFR faiz dərəcəsindəki gələcək dəyişikliklərə qarşı riskdən qorunmasına və ya bu dəyişikliklərə əsasən gəlir əldə etməsinə imkan verən derivativ müqavilədir. Əsasən Çikaqo Əmtəə Birjasında (CME) ticarət olunan bu fyuçers faiz dərəcəsi riskinin idarə olunması və yaxud mənfəət əldə etmək üçün əlverişli bir vasitəyə çevrilmişdir.
SOFR fyuçersi nədir?
SOFR fyuçersi müəyyən bir dövr ərzində gözlənilən orta SOFR dərəcəsinə əsaslanan standartlaşdırılmış müqavilədir. Başqa sözlə, bu fyuçers sizə gələcəkdə SOFR dərəcəsinin hansı səviyyədə olacağını əvvəlcədən müəyyənləşdirməyə və ya bu proqnoz əsasında spekulyasiya etməyə imkan verir. Əsas iki növü aşağıdakılardır:
1 aylıq SOFR fyuçersi: bir ay ərzindəki orta SOFR dərəcəsinə əsaslanır və hər baza punktu (çox kiçik faiz dəyişikliyi) üçün dəyəri 25 ABŞ dollarıdır.
3 aylıq SOFR fyuçersi: üç ay ərzindəki orta SOFR dərəcəsinə əsaslanır və hər baza punktu üçün dəyəri 12,50 ABŞ dollarıdır.
Bu müqavilələr nağd hesablaşma əsasında həyata keçirilir, yəni müddətin sonunda faktiki pul və ya xəzinə istiqrazları svop olunmur. Onlar müqavilə müddəti ərzində Nyu-York Federal Ehtiyat Bankı tərəfindən dərc olunan SOFR dərəcəsinə əsasən hesablanır.
Onlar necə işləyir?
Təsəvvür edin ki, siz bir banksınız və SOFR-un artacağından narahatsınız, çünki bu sizin kreditləri daha baha edə bilər. Siz bugünkü SOFR dərəcəsini sabitləmək üçün SOFR fyuçersi ala bilərsiniz və beləliklə, faiz dərəcələri artsa belə, özünüzü riskdən qoruya bilərsiniz. Yaxud əgər siz faiz dərəcələrinin azalacağını düşünən bir investorsunuzsa, faiz dərəcələri həqiqətən düşəndə bundan qazanc əldə edə bilmək üçün fyuçersi sata bilərsiniz.
Fyuçersin qiyməti 100 çıxılsın gözlənilən SOFR dərəcəsi prinsipi ilə hesablanır və bu dəyər insanlar tərəfindən edilən proqnozlara əsasən dəyişə bilər. CME hər şeyin ədalətli şəkildə davam etməyi və bazar sizin əleyhinizə dəyişdiyi halda belə, çətin vəziyyətə düşməməyiniz üçün hər gün qiymət yeniləmələri həyata keçirir.
SOFR fyuçersindən istifadə etməyin səbəbləri nələrdir?
Risklərin idarə olunması: maliyyə institutları SOFR-a əsaslanan kreditlər, svoplar və digər alətlərlə bağlı risklərini hedc etmək üçün SOFR fyuçersindən istifadə edirlər.
Bazar anlayışı: fyuçers qiymətləri gələcək SOFR faiz dərəcələri ilə bağlı bazar gözləntilərini əks etdirir və bu da monetar siyasətin təhlili üçün faydalı məlumat verir.
Müddətli faiz dərəcələrinin formalaşdırılması: SOFR fyuçersinə dair məlumatlar, gələcəyə yönəlmiş SOFR müddət dərəcələrinin yaradılmasına töhfə verir və bu dərəcələr LIBOR-u əvəz edən bəzi müqavilələrdə istifadə olunur.
SOFR-un digər bençmarklarla müqayisəsi
Burada SOFR yeganə faiz dərəcəsi deyil, gəlin onu digərləri ilə müqayisə edək:
LIBOR ilə: SOFR real ticarətə əsaslanır və daha etibarlıdır, LIBOR isə təxmini hesablamalara əsaslanırdı və daha riskli sayılırdı. LIBOR gələcək aylar üzrə faiz dərəcələrini əvvəlcədən təqdim edirdi, SOFR üçün isə bu cür göstəriciləri əldə etmək məqsədilə əlavə hesablamalar tələb edir.
Federal vəsaitlər dərəcəsi ilə: SOFR daha çox təminatlı repo əməliyyatlarını əhatə edir, federal vəsaitlər dərəcəsi isə təminatsız banklararası kreditləşməni əks etdirir. SOFR daha geniş əhatəli və daha təhlükəsizdir.
Qlobal faiz dərəcələri ilə: məsələn, Avro Qısamüddətli Faiz Dərəcəsi (€STR) və ya İngiltərə Funtunun Gecəlik Orta Faiz Dərəcəsi (SONIA) kimi SOFR da risksiz faiz dərəcəsidir, lakin o, xüsusilə ABŞ repo bazarına əsaslanması ilə fərqlənir.
Xüsusilə etibarlı ABŞ xəzinə istiqrazlarına bağlı olduğu üçün bu fərqlər SOFR-u dollarla aparılan əməliyyatlar üçün mükəmməl edir.
SOFR kriptovalyuta bazarlarına təsir göstərirmi?
SOFR kriptovalyuta bazarlarına birbaşa təsir göstərməsə də, bazar əhval-ruhiyyəsi barəsində müəyyən fikirlər formalaşdıra bilər. Gecəlik borcalma xərcləri ilə əlaqəli bir bençmark olaraq, SOFR ənənəvi maliyyə sistemində faiz dərəcələri və likvidlik sahəsində baş verənləri əks etdirir.
SOFR-un artması adətən borc almağın bahalaşdığını göstərir və bu da investorların kriptovalyutalar kimi daha riskli aktivlərə yatırım etməzdən əvvəl bir daha düşünməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, əgər Federal Ehtiyat Sistemi monetar siyasəti sərtləşdirərsə və SOFR kəskin artarsa, insanlar istiqrazlar kimi daha təhlükəsiz aktivlərə üstünlük verə bilər və nəticədə, kriptovalyutaların qiyməti düşə bilər.
Digər tərəfdən, aşağı SOFR dərəcəsi kriptovalyutalar kimi spekulyativ aktivlərə tələbin artması ilə əlaqəli ola bilər. CME-də ticarət olunan SOFR fyuçersi də müəyyən rol oynayır, çünki o, iri iştirakçıların gələcək faiz dərəcələri ilə bağlı gözləntilərini əks etdirir və bu da dolayı yolla ümumi bazar əhval-ruhiyyəsinə və kriptovalyuta ticarətinə təsir göstərə bilər.
Yekun qeydlər
SOFR – Təminatlı Gecəlik Maliyyələşdirmə Faizi – maliyyə sahəsində inqilabi bir göstəricidir. Bu, LIBOR-un əvəzlədiyi şəffaf və etibarlı bir göstəricidir və kreditlərdən tutmuş derivativlərə qədər hər şeyi istiqamətləndirə bilər. SOFR fyuçersi əlavə çeviklik qatı yaradır – insanlar bu alətlərdən faiz risklərini hedc etmək və ya dərəcələrin hara yönələcəyinə dair spekulyasiya aparmaq üçün istifadə edə bilirlər. Real ticarətə əsaslanan və ABŞ xəzinə istiqrazları ilə təmin olunmuş strukturu sayəsində SOFR-un uzun müddət maliyyə sistemində qalacağı ehtimal olunur.
SOFR haqqında daha ətraflı məlumat əldə etmək istəyənlər üçün Nyu-York Federal Ehtiyat Bankı və CME tərəfindən təqdim olunan resurslar geniş məlumat və bazar təhlilləri təqdim edir.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.