Kısa Özet
İzne dayalı olmayan blockchainler herkes tarafından kullanılabilir. Belirli şartları yerine getirmeniz koşuluyla bu blockchainlerin mutabakat mekanizmalarında bile katılımcı olabilirsiniz. Bitcoin, Ethereum ve BNB Chain, izne dayalı olmayan blockchainlere örnektir ve bu zincirler genellikle şeffaf ve merkeziyetsizdir.
Diğer yandan, izin gerektiren blockchainlere katılmak için davet edilmek gerekir. Bu zincirler genellikle özel kurumsal ortamlarda kullanılır ve belirli kullanım alanlarına özel olarak uyarlanır. Güç, ağdaki kararların çoğunu veren küçük bir doğrulayıcı grubunun elindedir. Şeffaflık sınırlı olabilir, fakat ağın yükseltilmesi için gerekli süre ve ölçeklenebilirlik genellikle büyük ölçüde daha iyidir.
Giriş
Kullandığınız blockchainin İş İspatı (PoW) ve Hisse İspatı (PoS) dışında hangi türde olduğunu hiç düşündünüz mü? Aslında tüm blockchainler, izin gerektiren veya izne dayalı olmayan şeklinde sınıflandırılabilir. Bu iki kategoriyi anlamak, bir blockchainin özellikleri ve ne kadar akıcı olduğu hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olabilir.
İzin Gerektiren ve İzne Dayalı Olmayan Blockchainler
Birden fazla blockchain türü vardır. En önemli ayrımlardan biri, bir blockchainin izin gerektiren mi yoksa izne dayalı olmayan bir zincir mi olduğudur. Herkes tarafından kullanılabilen ve çalıştırılabilen izne dayalı olmayan türe muhtemelen zaten aşinasınızdır. Bu zincirlerde ağ kullanımı ve doğrulama sürecine katılım da herkese açıktır. Bitcoin, BNB Chain ve Ethereum, izne dayalı olmayan blockchain örnekleridir.
İzin gerektiren bir blockchain, üyelerinin katılımcı olmak için izin almasını gerektirir. Bu blockchainler genellikle bir kuruluş veya şirket gibi özel çevrelerde kullanılır. Örneğin bir şirket, tedarik zinciri sistemi için izin gerektiren bir blockchain oluşturmak amacıyla Hyperledger Fabric'i kullanabilir. Ağda yer almak istiyorsanız, bir yöneticinin size özel olarak erişim izni vermesi gerekir.
Blockchain Teknolojisinin Kısa Bir Tarihi ve Arka Planı
Blockchain teknolojisinin geçmişteki izleri, Satoshi Nakamoto'nun Bitcoin whitepaper'ına kadar sürülebilir. Whitepaper'da sunulan teknoloji, farklı amaçlara sahip kullanıcıların mutabakata vardığı, izne dayalı olmayan bir blockchaindir. Bu izne dayalı olmama eğilimi, Bitcoin'in modelinin birden fazla blockchain neslini etkilemesiyle devam etmiştir. Bitcoin'in ve onu takiben ortaya çıkan zincirlerin değerleri ve bakış açısı, izne dayalı olmayan herkese açık blockchainlere uygundur.
Blockchainin özelliklerinin özel uygulamalar için de cazip olduğu ortaya çıkmıştır. Değişmezliği, şeffaflığı (bazı açılardan) ve güvenliği, izin gerektiren bir çerçevede faaliyet gösteren blockchainlere yönelik bir talep oluşmasına neden olmuştur.
Blockchain geliştiricileri, bu talebi karşılamak için izin gerektiren çerçeveler veya üçüncü taraf kullanımına yönelik özel blockchainler oluşturmuştur. Daha önce de bahsettiğimiz gibi, Hyperledger Fabric bu tip bir çerçevedir. Quorum, MultiChain ve Ethereum Geth de kurumsal ihtiyaçlar için özel yapılar sunar.
Önemli Özellikleri
Aşağıdaki özellikler, izin gerektiren veya izne dayalı olmayan tüm blockchainler için her zaman geçerli değildir. Fakat genel olarak, çoğu zincirin sunduğumuz arketiplere uyduğunu görebilirsiniz.
Artıları ve Eksileri
İzne dayalı olmayan blockchainler: Avantajları
Merkeziyetsizlik potansiyeli. İzne dayalı olmayan tüm blockchainler merkeziyetsiz değildir, fakat genellikle büyük oranda merkeziyetsiz olma potansiyeline sahiptir. İsteyen ve bunu yapacak kaynaklara sahip olan herkes mutabakat mekanizmasına katılabilir veya izne dayalı olmayan bir ağı kullanabilir.
Grup mutabakatı. Kullanıcılar aktif olarak katılım gösterebilir ve ağ değişikliklerine yönelik kararlar alabilir. Doğrulayıcılar ve ağ kullanıcıları "tepkilerini ağdan ayrılarak gösterebilir" ve herkesçe kabul görmeyen değişiklikler, bir ağın çatallanmış versiyonlarının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Erişim kolaylığı. Herkes bir cüzdan oluşturabilir ve izne dayalı olmayan bir ağa katılabilir, çünkü bu ağların erişimi kolaydır ve giriş bariyerleri nispeten düşüktür.
İzne dayalı olmayan blockchainler: Dezavantajları
Ölçeklenebilirlik sorunları. İzne dayalı olmayan blockchainler, geniş kullanıcı tabanlarını ve yüksek trafik hacmini idare etmelidir. Ölçeklenebilirliği iyileştirmeye yönelik ağ yükseltmelerinin etkili bir şekilde uygulanması için grup mutabakatı gereklidir.
Kötü niyetli kişiler. İzne dayalı olmayan blockchainlere herkesin katılabilmesi nedeniyle bu tür ağlarda her zaman için kötü niyetli kişilerin de bulunması riski vardır.
Aşırı şeffaflık. İzne dayalı olmayan blockchainlerdeki çoğu bilgi herkes tarafından görüntülenebilir, bu da gizlilik ve güvenlikle ilgili kaygılara neden olabilir.
İzin gerektiren blockchainler: Avantajları
Ölçeklenebilirlik. İzin gerektiren bir blockchain, genellikle doğrulayıcılar üzerinde bir dereceye kadar kontrole sahip bir birim tarafından çalıştırılır. Dolayısıyla yükseltmeler oldukça kolay bir şekilde uygulamaya konabilir.
Kolayca özelleştirme. İzin gerektiren blockchainlerin belirli bir amaca yönelik geliştirilebilmesi, bu zincirleri belirli bir işlevde verimli hale getirir. Değişiklik gerektiğinde, blockchain kolayca özelleştirilebilir.
Kontrollü şeffaflık derecesi. İzin gerektiren bir blockchainin operatörü, kullanım alanına bağlı olarak ağ için uygun bir şeffaflık düzeyi belirleyebilir.
Yalnızca davetle giriş. Blockchaine tam olarak kimlerin katılıp katılamayacağını kontrol edebilirsiniz.
İzin gerektiren blockchainler: Dezavantajları
Merkezileşme. Güç genellikle merkezi bir birimde veya blockchainin sahibi tarafından seçilen küçük bir doğrulayıcı grubunun elindedir. Bu da ağ kararlarının muhtemelen tüm paydaşları içermeyeceği anlamına gelir.
Saldırıya açık olma. İzin gerektiren blockchainlerde genellikle daha az doğrulayıcı bulunur, bu da mutabakat mekanizmalarını saldırılara karşı daha az dirençli hale getirir.
Sansür riski. Blockchain operatörü tarafından yapılan gizli anlaşmalar veya güncellemeler sansür riski taşır. Yeterli sayıda kişinin kabul etmesi durumunda, blockchaindeki bilgiler değiştirilebilir.
Hangi Blockchaini Kullanmalıyım?
Bu sorunun cevabı oldukça basittir. Herkese açık bir hizmet oluşturmak istiyorsanız, izne dayalı olmayan bir blockchaine ihtiyacınız vardır. Fakat izne dayalı olmayan bir blockchaine sahip olmak, standart ilke ve hedeflere uymanız gerektiği anlamına gelmez. Aslında, aynı anda hem merkezi hem de izne dayalı olmayan bir zincire sahip olabilirsiniz. İsterseniz daha fazla gizlilik ögesi de ekleyebilirsiniz.
Bir blockchaini özel bir çevrede, örneğin kurumsal veya siyasi bir ortamda kullanmak istiyorsanız, izin gerektiren bir blockchain sizin için daha uygun olacaktır. Burada da blockchaininizin izin gerektiren blockchainlerle ilişkili genel özellikleri takip etmesi gerekmez. Zinciriniz tamamen şeffaf ve herkes tarafından görüntülenebilir olabilir.
Son Söz
Bir kripto yatırımcısı olarak muhtemelen yalnızca izne dayalı olmayan blockchainlerle karşılaşacak olsanız da bu zincirlerin izin gerektiren blockchainlerden farklarını bilmeniz faydalıdır. Şeffaf, herkese açık ve merkeziyetsiz kripto modeline uyan dağıtık kayıt defteri teknolojisinin (DLT) tek yönlü olduğu düşünülebilir. Fakat bu parametreler değişebilir — aslında birçok özel kuruluş, bu tür blockchainlerin geleneksel özelliklerine uymayan izin gerektiren blockchainler kullanır.