Kısa Özet
Otomatik piyasa yapıcıyı, size her zaman iki varlık arasında bir fiyat sunmaya hazır bir robot olarak düşünebilirsiniz. Uniswap gibi bazıları basit bir formül kullanırken, Curve ve Balancer gibi diğerleri ise daha karmaşık formüller kullanır.
AMM kullanarak güvene dayalı olmayan bir şekilde alım satım yapabilmenin yanı sıra bir likidite havuzuna likidite sunarak likidite merkezi konumuna da yerleşebilirsiniz. Bu da herkesin bir borsada piyasa yapıcı olabilmesine ve likidite sağlayarak işlem ücretlerinden kazanç elde etmesine imkan tanır.
AMM'ler, basitlikleri ve kullanım kolaylıkları sayesinde DeFi dünyasında güçlü bir yer edinmiştir. Piyasa yapıcılığı böyle bir yoldan merkeziyetsiz hale getirmek, kripto vizyonuyla son derece uyumludur.
Giriş
Otomatik Piyasa Yapıcı (AMM) Nedir?
Otomatik piyasa yapıcı (AMM) nasıl çalışır?
Bir AMM, alım satım çiftleri olması bakımından bir emir defteri borsasına benzer şekilde çalışır – örneğin, ETH/DAI. Fakat alım satım yapabilmeniz için bir karşı tarafa (alım satım yapan başka bir kişi) ihtiyacınız olmaz. Bunun yerine, sizin için piyasayı “yapan” bir akıllı kontratla etkileşim kurarsınız.
Karşı taraflara ihtiyaç olmasa da birisinin piyasayı yaratması gerekir, değil mi? Evet, doğru. Akıllı kontratlardaki likiditenin, likidite sağlayıcılar (LP'ler) olarak bilinen kullanıcılar tarafından sunulması gereklidir.
Likidite havuzu nedir?
Likidite sağlayıcılar (LP'ler), likidite havuzlarına fon ekler. Likidite havuzunu, alım satım yapanların karşı işlem yapacağı büyük bir fon havuzu olarak düşünebilirsiniz. LP'ler, protokole likidite sunmaları karşılığında, havuzlarında gerçekleştirilen işlemlerin ücretlerinden bir pay alır. Uniswap örneğinde, LP'ler iki tokendan eşit miktarda değeri havuza yatırır – örneğin, ETH/DAI havuzuna %50 ETH ve %50 DAI.
Bir dakika, o zaman herkes piyasa yapıcı olabilir mi? Evet, aynen öyle! Likidite havuzuna fon eklemek oldukça kolaydır. Ödüller protokol tarafından belirlenir. Örneğin Uniswap v2, alım satım yapanlardan %0,3'lük bir ücret alır ve bu tutar doğrudan LP'lere gider. Diğer platformlar ya da çatallanmalar, havuzlarına daha fazla likidite sağlayıcıyı çekmek için daha düşük ücretler alabilir.
Fiyat kayması sorunları, farklı AMM tasarımlarına göre değişkenlik gösterir ama kesinlikle dikkate alınması gereken bir konudur. Hatırlarsanız, fiyatlandırma bir algoritma tarafından belirlenir. En basit haliyle açıklarsak fiyat, bir işlemden sonra likidite havuzundaki tokenların oranının ne kadar değiştiğine göre belirlenir. Eğer oran çok değişirse, fiyat kayması da yüksek olacaktır.
Fakat AMM'ler ve likidite havuzlarına dair her şey bunlarla sınırlı değildir. AMM'lere likidite sunarken bir şeyi daha aklınızda tutmanız gerekir – geçici kayıp.
Geçici kayıp nedir?
Geçici kayıp, havuza token yatırmanızın ardından yatırdığınız bu tokenların fiyat oranının değişmesiyle yaşanır. Değişim ne kadar yüksekse, geçici kayıp da o kadar yüksektir. AMM'lerin, sabit coinler ya da wrapped tokenlar gibi benzer değere sahip token çiftleriyle daha iyi çalışmasının sebebi budur. Çift arasındaki fiyat oranı nispeten dar bir aralıkta kalırsa, geçici kayıp da göz ardı edilebilecek bir seviyede olur.
Bununla birlikte, geçici kayıp bu olgu için çok doğru bir isimlendirme değildir. “Geçicilik”, varlıkların fiyatının ilk yatırıldıkları andaki fiyatına geri dönmesi durumunda kaybın tazmin edilebileceğini varsayar. Fakat fonlarınızı, yatırma işlemini yaptığınız zamandaki orandan farklı bir oran üzerinden çekerseniz kaybınız kalıcı olur. Bazı durumlarda işlem ücretleri kayıpları tazmin eder, fakat yine de riskleri dikkate almak oldukça önemlidir.
Son düşünceler
Otomatik piyasa yapıcılar, DeFi dünyasının temel taşlarıdır. Herkesin, sorunsuz ve etkin bir şekilde piyasalar yaratmasına imkan tanırlar. AMM'ler, emir defteri borsalarına kıyasla bazı sınırlamalara sahip olsa da kripto dünyasına genel anlamda getirdikleri inovasyon son derece değerlidir.