Spis Treści
Pieniądze są bez wątpienia jedną z najważniejszych kreacji współczesnej cywilizacji. Od tysiącleci służą one jako język wartości, który ułatwia handel między osobami i pozwala im przechowywać wartość swojej pracy.
Ogólnie rzecz biorąc definicja pieniądza to coś, co jest powszechnie akceptowane jako forma płatności za dobra i usługi. Społeczeństwa na całym świecie stworzyły wiele rodzajów pieniędzy – tak wiele, że ciężko jest je ładnie skategoryzować.
W tym artykule będziemy omawiać pieniądz towarowy, reprezentatywny i fiducjarny.
Barter odnosi się do aktu wymiany dóbr lub usług za inne dobra bądź usługi. Co ciekawe, można zaobserwować to nawet w przyrodzie. Gatunki w królestwach zwierząt i roślin weszły w nieoficjalną umowę – symbiozę – w której to obie strony czerpią korzyści z tej akcji. Dla przykładu drzewa akacji rogatej oferują pokarm i schronienie mrówkom, które w zamian za to chronią drzewo przed pasożytami. Zebry i nosorożce oczyszczają się z kleszczy dzięki ptakom, które żywią się tymi pasożytami i zjadają je z ich skóry.
Oczywiście ludzkość posiada o wiele bardziej zaawansowany system wartości, niż wyżej wymienione gatunki. Na długo przed pojawieniem się pieniędzy w formie, którą znamy dzisiaj, handlowaliśmy ze sobą wymieniając się towarem za towar.
To najprostsza forma handlu. Załóżmy, że jesteś w posiadaniu płaszczu, a twoja sąsiadka ma jabłka. Jej jest zimno, a ty jesteś głodny. Także oddajesz jej swój płaszcz w zamian za dwadzieścia jabłek. Teraz każde z was ma to, czego potrzebuje.
Niestety to nie może być zawsze takie proste. Prawdopodobnie już niedługo będziesz chciał więcej jabłek, a płaszcz wystarczy twojej sąsiadce na parę lat. Pewnie nie będzie znowu chciała z tobą handlować. Ona też może znaleźć się w niefortunnej sytuacji – powiedzmy, że potrzebuje benzyny, ale właściciel stacji benzynowej jest uczulony na jabłka, więc i tu do handlu nie dojdzie.
Ten fenomen znany jest w ekonomii jako zbieżność potrzeb. Barter działa tylko wtedy, gdy ty jesteś w posiadaniu czegoś, czego potrzebuje druga strona i vice versa. Gdy potrzeby dwóch stron nie są zgodne, nie może dojść do barteru.
Towary wartościowe to surowe materiały, które są przydatne w pewien sposób (niektóre mogą mieć wartość wewnętrzną). Ta definicja opisuje szeroki zakres rzeczy – od metali takich jak złoto, srebro i miedź, po rzeczy takie jak pszenica, kawa i ryż.
Tak więc używanie pieniędzy towarowych polega na używaniu towarów wartościowych jako waluty. Dzisiaj pewnie miałbyś problem próbując kupić coś za ropę w twoim lokalnym sklepie, ale istnieją niezliczone ilości przypadków w historii, w których to surowce były używane jako waluta.
Dla przykładu tytoń został ustanowiony legalnym środkiem płatniczym w Wirginii w 17 wieku. Nick Szabo opisuje szczegółowo w swoim wpływowym eseju
Shelling Out: The Origins of Money przypadek, w którym pierwotne plemiona amerykańskie używały wampum (koraliki wykonane z muszli) i skorupek do prowadzenia handlu. Tak samo jak w Wirginii, ten środek płatniczy służył przez dekady.
Na pierwszy rzut oka handel towarami wartościowymi nie różni się zbytnio od barteru. Koniec końców, jeżeli chcesz sprzedać książkę za worek ryżu, nie robisz czasem tego samego, co w poprzednim przykładzie?
Patrząc w prosty sposób, tak, ale pieniądz towarowy służy jako środek wymiany. W tym scenariuszu oczekujesz, że ryż będzie akceptowany jako środek płatności za dobra i usługi w wielu miejscach i u wielu osób. Tak więc w odróżnieniu od ekonomii barterowej, w której to wymieniasz dobra i usługi na inne dobra i usługi, ryż staje się atrakcyjnym środkiem wymiany przy wielu okazjach.
Przez to też powinieneś obliczyć, ile twoja książka jest warta w zależności od tego, co możesz kupić za otrzymany ryż. Akceptujesz ryż nie koniecznie z racji, że masz zamiar go zjeść, ale gdyż możesz go wymienić na inne towary. Z tej racji towar omawiany w tym przykładzie może służyć jako
jednostka wartości – coś, czego używasz, by wycenić inne dobra. W takim świecie, ilość pieniędzy, jaką zapłacisz za worek kawy może być równie dobrze wyrażona w kilogramach ryżu.
Pieniądz towarowy omija problem zbieżności potrzeb występujący przy barterze. Jest tak, ponieważ pieniądz towarowy możesz wykorzystać w przyszłości podczas innej transakcji.
Drogocenne metale takie jak złoto i srebro są prawdopodobnie najbardziej znanymi przykładami pieniądza towarowego. Złoto utrzymuje tą pozycje od setek lat i używa się go zarówno jako pieniądza, jak i materiału przemysłowego. Nawet dziś złote monety są uważane za kluczowy środek przetrzymywania wartości. Inwestorzy zamieniają swoje bogactwo na drogocenne metale, by mieć do niego dostęp w przyszłości. Istnieje wiele powodów, dla których złoto jest domyślnym wyborem w tej kwestii – w funkcje pieniądza zagłębiamy się dalej w artykule
Czy Bitcoin jest Środkiem Przetrzymywania Wartości?Surowce nie odeszły od nas na zawsze. Jednak nie spełniają już formy waluty, gdyż zostały zastąpione przez inne rodzaje pieniądza.
Pieniądz towarowy był z pewnością krokiem w przód w porównaniu z systemem barterowym, jednak i ten pomysł ma swoje wady, głównie związane z wygodą. Prawdą jest, że możesz zmieścić kilka złotych i srebrnych monet w swojej kieszeni, by dokonać małej transakcji, jednak ta idea nie najlepiej się skaluje.
Wyobrażasz sobie wykonywać dzisiaj średnie lub duże transakcje za pomocą monet? By dać dobry przykład, wyobraź sobie, że chcesz zakupić bitcoiny za około 8,000 euro. Musiałbyś wtedy zabrać ze sobą około 60kg monet o nominale jednego euro.
Po pieniądzu towarowym nastała era pieniądza reprezentatywnego – o wiele bardziej przenośna alternatywa, która była pokryta przez towary wartościowe. Ten typ pieniądza pojawił się w wielu formach na całym świecie. Generalnie rzecz biorąc, centralny producent wypuszcza certyfikaty, które mogą być wymienione na określone ilości danego towaru wartościowego.
Zamiast nosić ze sobą kilogramy srebra, możesz trzymać parę papierków, które są dowodem, że jesteś w ich posiadaniu. W dowolnym momencie jesteś w stanie pójść do producenta papieru i odebrać faktyczne srebro. Alternatywnie możesz też dać ten papier komuś innemu w formie płatności, by to on stał się właścicielem tego srebra. Jeżeli bliskie są tobie
stablecoiny, to zasadniczo działają one na tej samej zasadzie.
Mimo że zdarzają się przypadki, w których prywatne firmy są producentami pieniądza reprezentatywnego, na większą skalę robią to
banki centralne. Prawdopodobnie jest ci znany standard złota, czyli polityka przyjęta przez wiele rządów, dzięki której narodowe waluty były pokryte w złocie. Może się to dzisiaj wydawać dziwne, ale jeszcze niecałe sto lat temu mogłeś zabrać swoje papierowe pieniądze do banku i odebrać równowartość w metalu szlachetnym.
Z punktu ekonomicznego ma to swoje zalety. Na tyle znaczące, że do dziś stosuje się termin
standard złota, by określić coś, co sprawuje się lepiej niż jego alternatywy. Pierwszą zaletą jest to, że podczas gdy możliwości interwencyjne rządu się zwiększają, waluta nie mogła w szybki sposób stracić swojej wartości z racji
inflacji. Rząd nie mógł wydrukować więcej banknotów, niż mógł pokryć – a przynajmniej w teorii. Niestety dało to łatwą okazję bankom, by prowadzić politykę
rezerwy cząstkowej, przez co mogły one tworzyć więcej banknotów, niż pozwalało na to przetrzymywane złoto.
Standard złota pozwolił osobom dokonywać transakcje złotem, bez konieczności i niewygody noszenia ze sobą ciężkich worków metali, oraz konieczności dzielenia ich, by dokonać płatności.
Kolejną zaletą tego systemu jest to, że złoto od zawsze było i jest rozpoznawalną formą pieniądza na skalę światową. Jeżeli lokalna ekonomia bazuje na złocie, dany kraj jest w stanie handlować z innymi narodowościami z całego świata dzięki niemu.
Szukasz sposobu na rozpoczęcie swojej przygody z kryptowalutami? Dzięki Binance kupisz pierwsze bitcoiny w prosty i bezpieczny sposób!
Pieniądz reprezentatywny nie jest już dominującą formą pieniądza. Śmierć standardu złota przyniosła nowa typ pieniądza, który zaakceptował cały świat – taki, który jest w pełni niezależny od towarów wartościowych.
W skrócie, pieniądze
fiducjarne są wydawane przez rząd (termin wywodzi się z łaciny i oznacza
z dekretu). Dolary amerykańskie, meksykański pesos, japoński yen i rupia indyjska są przykładami pieniądza fiducjarnego.
Wartość pieniądza fiducjarnego jest silnie zależna od decyzji rządu i banków centralnych. W swoim założeniu, pieniądze fiducjarne to kawałek papieru, który ma wartość tylko dla tego, że organ zarządczy tak twierdzi.
Warto dodać, iż mimo, że uważa się to za nowy wynalazek, pieniądz fiducjarny w postaci papierowego pieniądza pochodzi z Chin z okresu 11 wieku. Z tym pomysłem eksperymentowano także z siedemnastowiecznej Europie oraz w Ameryce kilkaset lat później.
W przeciwieństwie do poprzednio omówionych przykładów ten typ pieniądza nie ma w sobie elementu rzadkości. Produkcja tego typu banknotu jest trywialna, gdyż materiał jest powszechnie dostępny, w przeciwieństwie do towaru wartościowego, który musi wyrosnąć lub trzeba go wydobyć. Z tej racji podmioty takie jak Rezerwa Federalna mogą tworzyć nowe pieniądze według własnej woli.
W tej kwestii poglądy są sprzeczne, gdyż jest to zarazem największa zaleta i wada pieniądza fiducjarnego. Zwolennicy uważają, że możliwość kreacji pieniądza pozwala rządom na większa swobodę podczas zwalczania
kryzysu finansowego i zarządzania ekonomią. Poprzez posiadanie kontroli nad rynkiem pieniędzy, rząd posiada duży stopień kontroli nad sprawami finansowymi państwa.
Co zabawne, tego samego argumentu używają oponenci tej idei, jednak stawiają rzecz w innym, świetle. Jedną z największych krytyk
polityki monetarnej rządu jest to, że
inflacja szybko obniża bogactwo posiadaczy pieniędzy fiducjarnych. Jeżeli prowadzone w zły sposób, możliwym jest doprowadzenie do okresu agresywnej inflacji (
hiperinflacji), która dewaluuje walutę do dna i może doprowadzić do masywnego kryzysu ekonomicznego.
Bitcoina nazywa się zarówno cyfrową gotówką, jak i cyfrowym złotem. Z jednej strony, odzwierciedla on wiele cech, które można zaobserwować wśród towarów wartościowych (np.
zamienność, podzielność, przenośność), co czyni go idealnym medium wymiany.
Z drugiej strony jest bardzo ceniony za swoją funkcję
przechowywania wartości. Zwolennicy Bitcoina jako cyfrowego złota wierzą, że jego polityka podażowa deflacji (a bardziej poprawnie, dezinflacji) pomoże utrzymać jego siłę nabywczą przez długi czas. To silnie kontrastuje z podatnymi na inflacje środkami takimi jak dolar amerykański, który może zostać zdewaluowany przez system Rezerwy Federalnej.
Na pierwszy rzut oka kryptowaluty bardzo przypominają pieniądz towarowy. Mimo, że nie mają żadnego zastosowania poza swoimi protokołami, nie są one pokryte ani wydawane przez żaden rząd. Wartość pieniądza, w kontekście cyfrowych walut, wynika z wartości nadanej przez wolny rynek.
Jak możemy zauważyć, pieniądze przyjmują wiele różnych form. Wielu z nas jest przyzwyczajona do myślenia o wartości w naszej narodowej
walucie fiducjarnej, jednak jest to relatywnie nowy wynalazek. Aplikacje płatnicze, z których korzystasz dzisiaj, są rezultatem tysięcy lat ewolucji monetarnej.
Kryptowaluty są obiecującym eksperymentem w następnym etapie historii pieniądza. Jeżeli
Bitcoin lub inna kryptowaluta zostanie powszechnie zaakceptowana, będzie ona pierwszy przykładem cyfrowego towaru wartościowego. Tylko czas pokaże, czy kryptowaluty zastąpią aktualne waluty fiducjarne na całym świecie.
