Czym jest Hiperinflacja?

Wszystkie gospodarki świata stale doświadczają pewnego poziomu inflacji. Ma to miejsce gdy średnia cena towarów wzrasta, a siła nabywcza waluty wybranej gospodarki (czyt. kraju, regionu) spada.

Zazwyczaj rządy i instytucje finansowe współpracują ze sobą, w celu zapewnienia stopniowego wzrostu stopy inflacji. Jednak w nowoczesnej historii było wiele przypadków, w których stopa inflacji przyspieszyła w tak niesamowity sposób, że spowodowała zmniejszenie rzeczywistej wartości waluty kraju dotkniętego tym problemem, w niewyobrażalnej skali. Sytuację w której gospodarka boryka się z przyspieszoną stopą inflacji nazywamy hiperinflacją.

Ekonomista Phillip Cagan w swojej książce pt. "The Monetary Dynamics of Hyperinflation" (pol. Monetarna Dynamika Hiperinflacji) stwierdza, że okresy hiperinflacji rozpoczynają się, gdy cena towarów i usług wzrośnie o ponad 50% w ciągu jednego miesiąca. Na przykład, jeśli cena worka ryżu wzrośnie z 10 PLN do 15 PLN w ciągu mniej niż 30 dni, a od 15 PLN do 22,50 PLN pod koniec następnego miesiąca, to będziemy mieli do czynienia z hiperinflacją. Dodatkowo jeśli ta tendencja utrzyma się, cena worka ryżu może wzrosnąć do 114 PLN w ciągu zaledwie sześciu miesięcy i ponad 1000 PLN w ciągu jednego roku.

Rzadko kiedy stopa hiperinflacji pozostaje w stagnacji i utrzymuje się poziomie 50%. W większości przypadków wartości te przyspieszają tak szybko, że ceny różnych towarów i usług mogą drastycznie wzrosnąć zaledwie w ciągu jednego dnia, a nawet kilku godzin. W wyniku wzrostu cen na rynku spada ogólne zaufanie konsumentów, a co za tym idzie spada również wartość waluty krajowej. Ostatecznie hiperinflacja przetacza się przez gospodarkę jak fala tsunami prowadząc do zamknięcia wielu firm, zwiększenia stopy bezrobocia i zmniejszenia wpływów podatkowych do budżetu państwa. Dotychczas hiperinflacja została zarejestrowana m.in w Niemczech, Wenezueli i Zimbabwe. Na przełomie lat wiele innych krajów również trudziło się ze skutkami inflacji i to wcale w nie mniejszym stopniu niż te wcześniej wymienione, mowa tutaj chociażby o Węgrzech, dawnej Jugosławii, Grecji i wielu innych państwach.

Hiperinflacja w Niemczech

Jeden z najsłynniejszych przykładów hiperinflacji miał miejsce w Republice Weimarskiej w Niemczech po I wojnie światowej. Niemcy w tamtych latach pożyczali ogromne sumy pieniędzy na finansowanie własnych aspiracji i wysiłków wojennych, całkowicie wierząc w to, że wygrają wojnę i wykorzystają zadośćuczynienie od aliantów, by spłacić te długi. Niemcy nie tylko nie wygrały wojny, ale musiały zapłacić wiele miliardów dolarów w formie reparacji.

Pomimo szeroko zakrojonej debaty publicznej na temat przyczyn niemieckiej hiperinflacji, niektóre z najczęściej przytaczanych przyczyn, które doprowadziły do tego stanu obejmują m.in zawieszenie systemu waluty złotej, reparacje wojenne czy lekkomyślne tworzenie i dosłowne wpompowywanie pieniędzy przez w gospodarkę. Decyzja o zawieszeniu systemu waluty złotej na początku wojny oznaczała, że ilość pieniędzy w obiegu nie miała już związku z wartością złota posiadanego przez państwo. Ten kontrowersyjny krok doprowadził do dewaluacji niemieckiej waluty, która zmusiła aliantów do żądania odszkodowań w walucie innej niż niemiecka. Niemcy zareagowały drukując ogromne sumy własnych pieniędzy na zakup waluty obcej, co spowodowało jeszcze większą amortyzację wartości niemieckiej Marki.

W niektórych momentach kryzysu stopa inflacji rosła w tempie ponad 20% dziennie. Niemiecka waluta stała się tak bezwartościowa, że niektórzy obywatele woleli palić posiadane przez siebie papierowe pieniądze, aby utrzymać ciepło w domu, ponieważ było to tańsze od chociażby kupowania drewna na opał.

Hiperinflacja w Wenezueli

Dzięki swoim ogromnym zasobom ropy naftowej Wenezuela przez długi czas była w stanie utrzymać w zdrowiu swoją gospodarkę przez większą część XX wieku. W latach osiemdziesiątych jednak nadmiar ropy naftowej, a następnie złe zarządzanie gospodarką i korupcja na początku XXI wieku doprowadziły do silnego kryzysu społecznego, gospodarczego i politycznego. Kryzys rozpoczął się w 2010 r. i obecnie należy do najgorszych w historii ludzkości.

Stopień inflacji w Wenezueli gwałtownie wzrósł, podnosząc się z rocznej stopy 69% w 2014 r. do 181% w 2015 r. Okres hiperinflacji rozpoczął się w 2016 r., kiedy to stopa inflacji wyniosła 800% do końca roku, następnie 4,000% w 2017 r. i ponad 2,600,000% na początku 2019 r.

W 2018 r. Prezydent Nicolás Maduro w celu zwalczania hiperinflacji ogłosił utworzenie nowej waluty (Suwerennego Bolivara - ang. Sovereign Bolivar) zastępując obecnego Boliwara w proporcjach 1/100 000. Tym samym dawne 100 000 boliwarów stało się 1 Suwerennym Bolivarem. Skuteczność takiego podejścia jednak jest wysoce wątpliwa. Ekonomista Steve Hanke stwierdził, że usuwanie zer jest jedynie "zabiegiem kosmetycznym" który "nic nie znaczy, chyba, że zmienisz też politykę gospodarczą.”

Hiperinflacja w Zimbabwe

W pierwszych latach po uzyskaniu niepodległości w 1980 roku przez Zimbabwe, gospodarka tego kraju była dośyć stabilna. To jednak dosyć szybko uległo zmianie, bo już w 1991 r. rząd prezydenta Roberta Mugabe zainicjował Program o nazwie ESAP (Economic Structural Adjustment Programme), który obecnie uważany jest za główną przyczynę załamania gospodarczego jakie miało później miejsce w Zimbabwe. Dodatkowo reformy gruntów przeprowadzone przez władze jednocześnie z programem ESAP doprowadziły do drastycznego spadku produkcji żywności, co z kolei doprowadziło do wielkiego kryzysu finansowego i społecznego.

Pierwsze sygnały niestabilności Dolara Zimbabwe (ZWN) pojawiły się już pod koniec lat 90., a epizody hiperinflacyjne zaczęły się na początku XXI wieku. Roczna stopa inflacji w Zimbabwe wyniosła 624% w 2004 r., 1730% w 2006 r. I aż 23150,888% w lipcu 2008 r. Z powodu braku danych dostarczonych przez bank centralny tego kraju, stopa inflacji z lipca została oparta na teoretycznych szacunkach.

Według obliczeń profesora Steve'a H. Hanke'a, hiperinflacja Zimbabwe osiągnęła najwyższy poziom w listopadzie 2008 r., osiągając roczne tempo wzrostu wynoszące 89,7 sekstylionów procent (10^21), co odpowiada 79,6 miliardom procentów miesięcznie, czyli 98% dziennie.

Wykorzystanie kryptowalut

Ponieważ Bitcoin i inne kryptowaluty nie są oparte na scentralizowanych systemach, ich wartość nie może być określona przez instytucje rządowe lub finansowe. Technologia Blockchain zapewnia, że emisja nowych jednostek kryptowalut przebiega zgodnie z ustalonym harmonogramem i że każda jednostka jest unikalna i odporna na jej skopiowanie (czyt. duplikowanie).

To zaledwie niektóre z powodów dla których kryptowaluty stają się coraz bardziej popularne - szczególnie w krajach, które mają do czynienia z hiperinflacją, takich jak Wenezuela i Zimbabwe w których to stopień wykorzystania płatności opartych o wirtualne waluty i sieci peer-to-peer gwałtownie rośnie. 

Rządy i centralne instytucje niektórych krajów zaczynają już poważnie rozważać temat narodowych kryptowalut, jako alternatywy dla tradycyjnej gotówki i identyfikują potencjalne szanse i zagrożenia wynikające z wdrożenia takowych. Szwedzki Bank Narodowy jest jedną z pierwszych centralnych instytucji podejmujących ten temat. Banki centralne Singapuru, Kanady, Chin i USA również wnikliwie studiują tę tematykę.

Wnioski

Chociaż przypadki występowania hiperinflacji mogą wydawać się nieliczne, jasnym jest, że stosunkowo krótki okres niepokojów politycznych lub społecznych w gospodarce może w szybki sposób doprowadzić do dewaluacji tradycyjnych walut. Niższy popyt na eksport produktów krajowych również może być przyczyną napędzającą hiperinflację. W momencie wystąpienia dewaluacji waluty, ceny zaczynają bardzo szybko rosnąć, co ostatecznie tworzy błędne koło w gospodarce. Kilka rządów krajów objętych takimi kryzysami próbowało przeciwdziałać temu problemowi, drukując więcej pieniędzy czy dosłownie usuwając zera ze wszystkich nominałów gotówki, jednak zarówno jedna jak i druga taktyka okazała się bezużyteczna i służyła jedynie dalszemu zmniejszeniu ogólnej wartości waluty. Przy tej okazji warto zauważyć, iż generalnym trendem na świecie jest spadek wiary w idee stojące u podstaw tradycyjnych walut. Nastroje obecne w wielu społeczeństwach powoli otwierają furtkę dla masowej adopcji kryptowalut.  Ziszczenie się takiego scenariusza może mieć potężny wpływ na przyszłość i to, w jaki sposób pieniądze będą globalnie postrzegane i rozpatrywane.