Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
GENIUS Aktı (Guiding and Establishing National Innovation for U.S. Stablecoins Act) ABŞ-də stabil koinləri tənzimləyən ilk federal qanundur.
Qanunvericilik USD dəstəkli ödəniş stabil koinləri üçün bir çərçivə yaradaraq, birə-bir ehtiyatlar və ciddi şəffaflıq tələb edir.
Çərçivə istehlakçı qorunmalarını gücləndirir və Çirkli Pulların Yuyulmasına Qarşı (AML) və Müştərini tanı (KYC) tələblərinə riayət edilməsini tələb edir.
Qanun fintek şirkətləri, ənənəvi maliyyə institutları və blokçeyn platformaları üçün uzun müddətdir gözlənilən tənzimləyici aydınlıq təmin edir.
GENIUS Aktı nədir?
Amerikada stabil koinləri tənzimləyən ilk federal qanun olan Guiding and Establishing National Innovation for U.S. Stablecoins Act həmçinin GENIUS Aktı olaraq tanınır. 2025-ci ilin 18 iyulunda imzalanan qanun stabil koinlərin şəffaf, tam dəstəklənmiş və ABŞ maliyyə sisteminə təhlükəsiz şəkildə inteqrasiya olunmasını təmin edən bir çərçivə yaradır.
Stabil koinlər rəqəmsal aktivlərdir ki, onlar adətən rezerv aktivlər ilə, xüsusən də fiat valyutaları, məsələn ABŞ dolları ilə peqlənərək sabit bir dəyəri saxlamağa çalışırlar. Onlar adətən qlobal transferlər və zəncirdaxili hesablaşmalar üçün istifadə olunur, çünki blokçeyn texnologiyasının proqramlaşdırılma imkanını ənənəvi valyutaların sabitliyi ilə birləşdirir.
GENIUS Aktı emitentlər üçün aydın qaydalar müəyyən edərək, nəzarət tətbiq edərək və istehlakçılara gücləndirilmiş qorunma təmin edərək bu bazarı gücləndirməyi hədəfləyir. Qanun Avropa İttifaqı kimi bölgələrin MiCA kimi stabil koin tənzimləmələrini qəbul etməsi ilə qlobal bir tendensiyanı əks etdirir.
GENIUS Aktının əsas komponentləri
GENIUS Aktı ABŞ bazarında stabil koin emitentləri üçün şəffaflıq, nəzarət və istehlakçı qorunmasına fokuslanan qaydaları təqdim edərək geniş bir çərçivə yaradır.
Ehtiyat tələbləri
Stabil koinlər ABŞ dolları və ya qısamüddətli xəzinə vekselləri (T-bills) kimi təhlükəsiz və yüksək likvid aktivlər ilə 1:1 nisbətində dəstəklənməlidir. Bu ehtiyatlar kredit vermək və ya spekulyasiya məqsədilə istifadə oluna bilməz. Hesabatlılığı təmin etmək üçün emitentlər öz ehtiyatları barədə hər ay hesabat dərc etməli, həmçinin dövriyyədə 50 milyard dollardan çox olan böyük emitentlər illik müstəqil auditlərdən keçməlidirlər.
Heç bir faiz ödənişi yoxdur
Emitentlərin stabil koin sahiblərinə birbaşa faiz və ya gəlir ödənişi etmələrinə icazə verilmir. Bu qayda stabil koinlərin bank əmanətləri və ya investisiya məhsulları kimi deyil, ödənişlər və dəyər transferi üzrə fokuslanmasını təmin etmək məqsədini güdür.
Uyğunluq öhdəlikləri
Həm banklar, həm də qeyri-bank emitentləri Bank Gizliliyi Qanunu altında Çirkli Pulların Yuyulmasına Qarşı (AML), sanksiyalar və Müştərini tanı (KYC) qaydalarına riayət etməlidirlər. Emitentlər qanuni əmrin tələbinə görə tokenləri dondurmaq, müsadirə etmək və ya token yandırmaq üçün texniki imkana da malik olmalıdırlar.
İstehlakçıların müdafiəsi
Əgər emitent iflas edərsə, stabil koin sahiblərinə digər kreditorlardan əvvəl ehtiyatlar üzərində prioritet tələblər verilir. Qanun həmçinin stabil koinlərin necə reklam ediləcəyinə dair sərt qaydalar müəyyən edir, emitentlərə hökumət dəstəyi, federal sığorta və ya qanuni ödəniş vasitəsi olduqlarını iddia etməyə icazə vermir.
Tənzimləyici nəzarət
Böyük emitentlər Valyuta Nəzarətçiləri Ofisi (OCC) kimi federal tənzimləyicilər tərəfindən nəzarət olunacaq, kiçik emitentlər isə ştat səviyyəsində nəzarət altında fəaliyyət göstərməyə davam edə bilərlər. ABŞ Xəzinədarlığı Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyası (SEC) və Əmtəə fyuçers treydinq komitəsi (CFTC) kimi qurumlarla koordinasiya, maliyyə sistemində ardıcıl nəzarət təmin edir.
GENIUS Aktının təsiri
GENIUS Aktı stabil koinlərin buraxılışı və istifadəsi üçün aydın qaydalar müəyyən edərək, həm kriptovalyuta bazarını, həm də daha geniş maliyyə sistemini formalaşdırması gözlənilir.
Gündəlik istifadəçilər
Yeni çərçivə ABŞ-də stabil koinlərin etibarlılığını artırmağa yönəlmiş qorunma tədbirləri təqdim edir. Qaydaların əhatə etdiyi tokenlər tamamilə təhlükəsiz aktivlər ilə dəstəklənməlidir. Emitentlər hər ay ehtiyat hesabatları dərc etməlidirlər və şirkət iflas edərsə, sahiblər bu ehtiyatlar üzərində ilk tələbi irəli sürə bilərlər. Bu tədbirlər birlikdə şəffaflığın artırılması və etimadın yaradılması üçün nəzərdə tutulub.
Bu mühafizə tədbirləri girovsuz stabil koinlərlə əlaqəli risklər nəzərə alındığında xüsusilə önəmlidir. Diqqətəlayiq nümunə 2022-ci ildə Terra Luna qəzası idi. Terra alqoritmik stabil koin idi və onun çöküşü stabil koinin etibarlı aktivlərlə dəstəklənmədiyi zaman vəziyyətin nə qədər sürətlə pisləşə biləcəyini göstərdi. Token dollara nisbətini itirdi və cəmi bir neçə gün ərzində 40 milyard dollardan çox dəyərini sildi.
Qurumlar və platformalar
GENIUS Aktı stabil koinlərin institusional istifadəsini genişləndirə biləcək tənzimləyici aydınlıq təqdim edir. USDC-ni idarə edən Circle kimi müəyyən edilmiş emitentlər üçün USDC əməliyyatını həyata keçirən qanunvericilik etibar yaratmaq və bizneslər və maliyyə institutları tərəfindən daha geniş qəbulun dəstəklənməsi üçün bir çərçivə təqdim edir.
Aydın qaydalar ənənəvi bankları öz stabil koinlərini buraxmağa təşviq edə bilər, bu da istifadəçilərə daha çox seçim imkanı yaradar və rəqabəti artırar. Stabil koinlərin daha geniş qəbul edilməsiylə Stripe və PayPal kimi fintek şirkətləri və ödəniş təminatçıları fayda əldə edə bilər. Tənzimləmə bu platformaların stabil koin ödənişlərini dəstəkləməsini asanlaşdırır və müştərilərə daha çox ödəniş üsulu təqdim etməyə imkan verir.
Yerləşmə qatları
Ethereum və Solana kimi blokçeynlər, həmçinin digər Qat 2 şəbəkələri stabil koin istifadəsi genişləndikcə artan tələbatla qarşılaşa bilər. Hər bir zəncirdaxili tranzaksiya şəbəkə fəaliyyətinin artmasına töhfə verir və blok sahəsinə olan tələbatı artırır. Zamanla bu, bu şəbəkələrin stabil koin tranzaksiyalarını emal etmək və hesablaşmaq üçün kritik infrastruktur kimi rolunu gücləndirəcək.
ABŞ dolları
Qanunvericilik ABŞ dollarının qlobal bazarlardakı roluna təsir göstərə bilər. Stabil koinlərin ABŞ dolları və xəzinə vekselləri ilə dəstəklənməsini tələb edərək, qanun hökumət borcuna olan tələbatı artıra bilər, eyni zamanda ABŞ dollarının həm ənənəvi, həm də rəqəmsal maliyyə sahələrində geniş istifadə olunan ehtiyat valyuta olaraq mövqeyini gücləndirə bilər.
GENIUS Aktının məhdudiyyətləri nələrdir?
GENIUS Aktı stabil koinləri tənzimləmək üçün güclü bir çərçivə yaratsa da, bir neçə boşluq hələ də mövcuddur:
Gəlir boşluğu: qanun emitentlərə stabil koin sahiblərinə birbaşa faiz ödəməyə qadağa qoyur, amma bu məhdudiyyət ticarət platformalarına və əlaqəli bizneslərə şamil edilmir. Bu, gəlirlərin hələ də dolayısıyla təklif edilə biləcəyini göstərir, bu da qaydanın zəifləməsinə və stres dövrlərində sabitliklə bağlı narahatlıqların yaranmasına səbəb ola bilər.
Offşor emitentlər: Tether kimi xarici stabil koin emitentləri, məsələn, USDT emitentləri qanunla tam olaraq tənzimlənmir. Bu stabil koinlər müvafiq orqanların tələbi ilə transferləri dondurmaq və ya bloklamaq qabiliyyətinə malik olduqları halda, ABŞ-də daha az məhdudiyyətlə dövriyyədə qala bilər. Nəticədə, stabil koin bazarının böyük bir hissəsi birbaşa ABŞ nəzarətindən kənarda qalır.
Qeyri-bərabər tənzimləmə: ABŞ-də yerləşən stabil koin emitentləri sərt ehtiyat, hesabat və istehlakçı qorunması qaydalarına riayət etməlidirlər, halbuki offşor emitentlər eyni standartlarla üzləşmirlər. Bu qeyri-bərabər şərait ABŞ emitentlərini xaricə köçməyə təşviq edə bilər, nəticədə istehlakçılar müxtəlif qorunma səviyyələri təklif edən müxtəlif stabil koinlərlə qarşılaşa bilər.
Yekun qeydlər
GENIUS Aktı stabil koinləri ABŞ-nin tənzimləyici çərçivəsinə daxil etməkdə mühüm bir addımı təmsil edir. Ehtiyatlar, şəffaflıq və istehlakçıların müdafiəsi ətrafında aydın qaydalar təyin etməklə qanun stabil koinləri istifadəçilər üçün daha etibarlı və daha geniş maliyyə sisteminə inteqrasiyanı asanlaşdırmağa yönəlib.
Bununla belə, ofşor emitentlər, qeyri-bərabər tənzimləyici rəftar və potensial gəlir boşluqları kimi həll olunmamış problemlər bunun stabil koin nəzarətinin yalnız başlanğıcı olduğunu göstərir. Tətbiq irəlilədikcə bütün iştirakçılar üçün uyğun, şəffaf və dayanıqlı bir bazar qurulması üçün məlumatlı və iştirakçı olmaq vacib olacaq.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.