Stake Etmek Nedir?

Stake etmek, bir blockchain ağının operasyonlarını desteklemek için fonları bir kripto para cüzdanında tutma sürecidir. En temelde, ödül elde etmek için kripto paraları kilitlemekten ibarettir. Çoğu durumda süreç, kullanıcıların Trust Wallet gibi kişisel bir kripto cüzdanından blockchain aktivitelerine katılmasına dayanır.

Stake etme kavramı Proof of Stake (PoS) mekanizması ile yakından ilişkilidir. PoS ya da bunun bir türevine dayanan birçok blockchainde kullanılır.

Proof of Stake'i kim yarattı?

Proof of Stake ve stake etme fikri muhtemelen ilk olarak Sunny King ve Scott Nadal tarafından 2012'de tanıtıldı. Bu ikili, Peercoin'i yenilikçi bir PoS kripto para olarak tanımladılar. Peercoin ilk olarak bir hibrid PoW/PoS mekanizmasına dayanıyordu fakat kademeli şekilde Proof of Work (PoW) vurgusunu kaldırdılar. Böylece kullanıcılar projenin ilk aşamalarında tamamen PoS sistemine bağlı kalmadan madencilik yapabildiler ve projeyi destekleyebildiler.

2014 yılında Daniel Larimer Delegated Proof of Stake (DPoS) mekanizmasını geliştirdi. Bu mekanizma ilk olarak Bitshares ağının bir parçası olarak kullanıldı fakat diğer kripto paralar da aynı modeli benimsediler. Larimer aynı zamanda, yine DPoS sistemini benimseyen Steem ve EOS'u da yarattı.

DPoS, kullanıcıların bakiyelerini belirli sayıda delegenin seçilmesi sürecinde atılacak oylar için kullanmasına olanak tanır. Daha sonra seçilen delegeler kendilerine oy veren kişiler adına blockchain operasyonlarını idare ederek güvenliği ve mutabakata varılmasını sağlar. Bunun dışında, stake sahipleri coinleri stake ederek, ellerinde fon tuttukları için düzenli olarak ödül elde ederler.

DPoS modeli gecikmeyi azaltma ve bir ağın girdi-çıktısını yükseltme (örn. saniye başına daha fazla işlem gerçekleştirebilme) eğilimindedir. Bunun başlıca sebebi daha az sayıda doğrulayıcı node ile mutabakata varılabilmesine imkan sağlamasıdır. Diğer yandan, kullanıcılar seçilmiş bir grup node'a bel bağladığı için bu model daha düşük seviyelerde merkeziyetsizlik sunar.

Stake etme süreci nasıl çalışır?

Daha önce belirttiğimiz gibi stake etmek, blockchain operasyonlarına katkıda bulunurken bir yandan da ödül kazanmak için fonları tutma sürecidir. Dolayısıyla stake etme, Proof of Stake (PoS) mutabakat mekanizmalarını ya da türevlerini benimsemiş ağlar tarafından yaygın olarak kullanılır. 

Yeni blokları doğrulamak ve onaylamak için madenciliği kullanan Proof of Work (PoW) blockchainlerinin aksine PoS chain'leri yeni blokları staking aracılığı ile üretir ve doğrular. Bu da blokların madencilik donanımlarına (ASICler) ihtiyaç duyulmadan üretilmesine imkan tanır. Dolayısıyla PoS doğrulayıcıları, yoğun hesaplama işleriyle bir sonraki blok için rekabet etmek yerine stake etmek istedikleri coin miktarına göre seçilir.

Genellikle daha yüksek miktarda coin stake eden kullanıcıların bir sonraki blok doğrulayıcısı olarak seçilme şansları daha yüksektir. ASIC madenciliği donanım için önemli miktarda yatırım gerektirirken, staking doğrudan kripto para yatırımını (ya da vaadini) gerektirir. Her bir PoS blockchaininin kendine özel staking para birimi vardır.

Stake etme aracılığı ile blok üretimi daha yüksek seviyede ölçeklenebilirlik sağlar. Ethereum ağının, Ethereum Casper güncellemesiyle en nihayetinde PoW'dan PoS'a geçecek olmasının sebeplerinden biri de budur.

Bazı zincirler Delegated Proof of Staking (DPoS) modelini benimsemiştir. Bu model, kullanıcıların desteklerini ağdaki diğer kullanıcılar aracılığıyla gösterebilmelerine imkan tanır. Diğer bir deyişle, karar verme etkinlikleri süresince güvenilir bir katılımcı diğer kullanıcıların adına görev alır.

Delege edilmiş doğrulayıcılar (node'lar) başlıca operasyonları yürütür ve blockchain ağını genel olarak olarak idare eder. Mutabakata varılması ve anahtar yönetim parametrelerinin belirlenmesi süreçlerinde katılımcı olurlar.

Ağ enflasyonu

Bazı ağlar için, stake etme ödülleri sabit bir "enflasyon" yüzdesi oranı olarak belirlenir. Bu da bireyleri coinlerinden faydalanmaya (yalnızca HODL etmek yerine) teşvik eder. Bu süreç, ağın operasyonel masraflarını token tutan herkese amorti eder.

Örneğin Stellar, coinlerini bir staking havuzu aracılığıyla stake eden kullanıcılarına enflasyonunu haftalık olarak dağıtır. Bu yaklaşımın bir faydası ağın sabit ya da kontrollü bir faiz oranı ödemesi yapabilmesidir.

Bunun sonucunda, eğer bir kullanıcı bir yıl süreyle 10.000 XLM tutarsa ve bir işlem onayıyla enflasyon için zincir-üstü bir ödeme noktası belirlerse, 100 XLM ödül elde edebilir. Bu ödül, %1'lik dengeli bir enflasyon oranıyla bir yıl içinde elde edilir (birikme etkisi göz ardı edilirse).

Ayrıca bilgi, stake etmeye ya da etmemeye karar verecek tüm ağ kullanıcılarına yayınlanabilir. Bu da, ihtimale dayalı şekilde blok ödülü kazanma şansı yerine öngörülebilir bir ödül çizelgesi sunduğu için stake etmeye yeni başlayacak kişileri teşvik edebilir.

Staking havuzu

Bir staking havuzu, coin tutan birkaç kişinin blok doğrulama ve ödül alma şanslarını arttırmak için kaynaklarını birleştirmesiyle oluşur. Stake etme güçlerini birleştirir ve aldıkları blok ödüllerini bireysel katkıları nispetinde bölüşürler.

Havuzların en etkili olduğu yerler, giriş bariyerinin teknik ya da finansal olarak görece yüksek olduğu ağlardır. Havuzlar genellikle büyük oranda kurulum, geliştirme ve idare gerektirir. Dolayısıyla, havuz sahiplerinin çoğu staking'den gelen ödüllerin bir kısmını katılımcılardan masraf olarak alır.

Bunun dışında, havuzlar çekim süreleri, bağlantı kesme süreleri ve ağ üzerindeki asgari bakiyeler bağlamında ek esneklik sunabilir. Bu da yeni kullanıcıları katılımcı olmaya teşvik ederek daha yüksek seviye ağ merkeziyetsizliği sağlar.

Soğuk Staking

Soğuk staking, donanım cüzdanı gibi internet bağlantısı olmayan kripto cüzdanlarından yapılan stake etme sürecidir. Soğuk staking'i destekleyen ağlar kullanıcılarının fonlarını güvenle tutarken bir yandan da stake edebilmesine imkan tanır. Fakat eğer kullanıcı coinlerini soğuk depolamadan başka yere taşırsa aldığı ödüller de kesilir. Bu yöntem ağ içindeki büyük stake sahipleri için özellikle kullanışlıdır çünkü fonlarını maksimum seviyede korurken ağı desteklemeye devam edebilirler.

Son fikirler

Blockchainlerin yönetiminde ve mutabakatında kullanıcıların finansal olarak katılımcı olması için daha fazla seçenek ve olanak eklendikçe staking'de görülen büyümenin kripto ekosistemine giriş bariyerini aşağıya çekmesi olasıdır. Binance, Proof of Stake kullanan blockchainleri destekler ve kullanıcıların doğrudan Binance.com'dan ödül kazanmasına imkan tanır.

Binance'te Staking

Binance şu anda çeşitli PoS coinlerinin stake edilmesini destekliyor. Bunların arasında Stellar (XLM), Algorand (ALGO), NEO (GAS), Ontology (ONG), VeChain (VTHO), Tron (BTT),  Komodo (KMD), Stratis (STRAT), ve Qtum (QTUM) yer alıyor. Tokenlarınızı Binance'te tutmanız yeterli. Hemen ödüller kazanmaya başlayabilirsiniz!