Kripto Para Temel Analiz Rehberi

Kısa Özet

Kripto temel analizi, bir finansal varlık hakkındaki mevcut bilgileri derinlemesine incelemeyi içerir. Örneğin bu varlığın kullanım alanlarını, varlığı kullanan kişi sayısını ya da projenin arkasındaki ekibi inceleyebilirsiniz.

Hedefiniz, varlığın değerlemesinin yüksek mi yoksa düşük mü olduğuna yönelik bir sonuca varmaktır. Edindiğiniz bilgileri bu aşamada alım satım pozisyonlarınızı yönetmek için kullanabilirsiniz.

Giriş

Kripto paralar gibi çok oynak varlıkları alıp satmak biraz beceri gerektirir. Bir strateji belirlemek, alım satımın derinlikli dünyasını anlamak, teknik ve temel analizlerde uzmanlaşmak öğrenilmesi zaman alan uygulamalardır.

Söz konusu teknik analiz (TA) olduğunda geleneksel finansal piyasalara yönelik uzmanlıklardan faydalanmak mümkün olabilir. Kripto alım satımı yapan birçok kişi Forex, hisse senedi ve emtia alım satımında kullanılan teknik göstergelerin aynılarını kullanır. RSI, MACD ve Bollinger Bantları gibi araçlar alım satım yapılan varlıktan bağımsız olarak piyasa davranışını tahmin etmeye çalışır. Dolayısıyla bu teknik analiz araçları, kripto para dünyasında da son derece popülerdir.

Kripto para temel analizindeki yaklaşım geleneksel piyasalarda kullanılana benzer olsa da denenmiş ve test edilmiş araçları kripto varlıkları değerlendirmek için kullanmak pek mümkün değildir. Kripto paralarda doğru bir temel analiz yapabilmek için bu varlıkların değerinin nereden kaynaklandığını anlayabilmemiz gerekir.

Bu makalede, kendi göstergelerinizi oluşturabilmeniz için kullanabileceğiniz ölçütleri açıklamaya çalışacağız.

Temel analiz (FA) nedir?

Temel Analiz (FA), bir varlığın ya da şirketin "gerçek değerini" belirlemek için yatırımcılar tarafından kullanılan bir yaklaşımdır. Ana amaç, çok sayıda iç ve dış etmene bakarak bir varlığın ya da şirketin değerlemesinin yüksek mi yoksa düşük mü olduğunu belirlemektir. Daha sonra yatırımcılar stratejik olarak pozisyonlara girmek ya da pozisyonlardan çıkmak için bu bilgiden faydalanır.

Teknik analiz de değerli alım satım verileri sunar, fakat farklı içgörüler edinilmesini sağlar. TA kullanıcıları, varlığın geçmiş performansına dayalı olarak gelecekteki fiyat hareketlerinin tahmin edilebileceğine inanır. Bunu yapmak için mum grafik düzenleri belirlenir ve temel göstergeler incelenir.

Geleneksel temel analistler genellikle, bir şirketin gerçek değerini anlayabilmek için bu şirkete yönelik ölçütleri inceler. Kullanılan göstergeler arasında hisse başına kar (şirketin her bir hisse senedi başına ne kadar kar ettiği) ya da piyasa değeri/defter değeri oranı (yatırımcıların şirketi nasıl değerlediğine kıyasla şirketin defter değeri) yer alır. Bunu, belirli bir piyasada yer alan birkaç şirket için, örneğin muhtemel yatırımlarının diğer yatırımlara kıyasla ne durumda olduğunu anlamak amacıyla yapabilirler.

Temel analize (FA) yönelik temel bilgiler için Temel Analiz Nedir? makalemizi okuyabilirsiniz.

Kripto temel analizindeki sorun

Kripto para ağlarının, geleneksel şirketlerle aynı şekilde değerlendirilmesi pek mümkün değildir. Bilakis, Bitcoin (BTC) gibi daha merkeziyetsiz ürünler emtiaya daha yakındır. Fakat daha merkezi kripto paralarla (örneğin organizasyonlar tarafından çıkarılanlar) bile geleneksel FA göstergeleri bize çok fazla bilgi veremez.

Dolayısıyla, dikkatimizi daha farklı çerçevelere yönlendirmemiz gerekir. Bu süreçteki ilk adım, güçlü ölçütler belirlemektir. Güçlü derken, üzerinde oynama yapılması zor olan ölçütlerden bahsediyoruz. Örneğin, Twitter takipçilerinin ya da Telegram/Reddit kullanıcılarının sayısını iyi bir ölçüt olarak muhtemelen kabul edemeyiz, çünkü sahte hesaplar yaratmak ya da sosyal medya üzerinde takipçi satın almak oldukça kolaydır.

Değerlendirdiğimiz ağın tam bir resmini bize sunabilecek tek bir ölçüm olmadığını da belirtmek gerekir. Bir blockchain üzerindeki aktif adres sayısına bakabilir ve bu sayının hızla yükselmekte olduğunu görebiliriz. Fakat bu bilgi tek başına pek bir anlam ifade etmez. Tek bir kişi her sefer yeni bir adres kullanarak kendi kendine para transferi yapıyor bile olabilir.

İlerleyen bölümlerde, kripto temel analiz ölçütlerinin üç kategorisini inceleyeceğiz: zincir üstü ölçütler, proje ölçütleri ve finansal ölçütler. Bu liste tam kapsamlı olmayacak, ama ileride daha fazla gösterge yaratabilmemiz için bize güçlü bir temel sunacaktır.

Zincir üstü ölçütler

Zincir üstü ölçütler, blockchain tarafından sunulan verilere bakılarak gözlemlenebilen ölçütlerdir. Bunu, istenilen ağ için bir node çalıştırarak ve daha sonra bu verileri dışa aktararak biz de yapabiliriz. Fakat bunu yapmak zaman alıcı ve pahalı olabilir, özellikle de yalnızca kendi yatırımımızla ilgileniyorsak ve bunun için zaman ya da kaynak harcamak istemiyorsak.

Özellikle yatırım kararları için bilgilendirmek amacıyla tasarlanan web siteleri veya API'lerden bilgi çekmek daha basit bir çözüm olabilir. Örneğin, CoinMarketCap'in Bitcoin için zincir üstü analizi bize birçok bilgi sunar. Diğer kaynaklar arasında ise Coinmetrics'in Veri Grafikleri ve Binance Research'ün proje raporları yer alır.

İşlem sayısı

İşlem sayısı, bir ağda gerçekleşen etkinliğe yönelik iyi bir ölçüttür. Belirli zaman aralıkları için bu sayının bir grafiğini çıkararak (ya da hareketli ortalamaları kullanarak) etkinliğin zaman içinde nasıl değiştiğini görebiliriz.

Bu ölçüte dikkatle yaklaşılması gerektiği unutulmamalıdır. Tıpkı aktif adreslerdeki gibi işlem sayısında da tek bir kişinin zincir üstü etkinliği artırmak için kendi cüzdanları arasında fon transferi yapıp yapmadığından emin olamayız.

İşlem değeri

İşlem sayısıyla karıştırılmaması gereken işlem değeri, belirli bir zaman aralığı içinde ne değerde işlem yapıldığını gösterir. Örneğin aynı gün içinde her biri 50 USD değerinde toplam on Ethereum işlemi gönderildiyse, günlük işlem hacmi 500 USD'dir. Bunu, USD gibi bir itibari para ya da protokolün yerel birimiyle (ETH) ölçebiliriz.

Aktif adresler

Aktif adresler, belirli bir zaman aralığında aktif olan blockchain adresleridir. Bunu hesaplamaya yönelik yaklaşımlar farklılık gösterir, fakat popüler yöntemlerden biri belirli zaman aralıklarındaki (örneğin belirli sayıda gün, hafta ya da ay) her bir işlemin hem göndericisini hem de alıcısını saymaktır. Bazı kişiler aynı olmayan adreslerin sayısını da kümülatif olarak inceler, yani adreslerin toplam sayısını zaman içinde takip eder.

Ödenen işlem ücretleri

Muhtemelen bazı kripto varlıklar için daha önemli olan işlem ücreti, bize blok alanına yönelik talep hakkında bilgi verebilir. Bunları bir açık artırmadaki teklifler gibi düşünebiliriz: kullanıcılar, işlemlerinin kısa bir sürede bloka dahil edilmesi için birbirleriyle rekabet eder. Daha yüksek teklif verenlerin işlemleri daha kısa sürede onaylanırken (kazılırken), düşük teklif verenlerin daha uzun bir süre beklemesi gerekir.

Azalan emisyon yapılarına sahip kripto paralar için bu, incelemesi ilginç bir ölçüttür. Büyük Proof of Work (PoW) blockchainleri bir blok ödülü sunar. Bazılarında bu ödül, bir blok ödeneği ve işlem ücretlerinden oluşur. Blok ödeneği belirli aralıklarla azalır (Bitcoin yarılanması gibi etkinliklerle).

Madencilik masrafı zamanla artma eğiliminde olduğu ama blok ödeneği zamanla azaldığı için işlem ücretlerinin artması gerekecektir. Aksi takdirde, madenciler kayba uğrar ve ağdan ayrılmaya başlar. Bu da zincir güvenliğine zarar verir.

Hash oranı ve stake edilen tutar

Günümüzde blockchainler, her biri kendi mekanizmasına sahip farklı birçok mutabakat algoritması kullanmaktadır. Bunların ağın güvenliğinde çok önemli bir rolü olduğu düşünüldüğünde, bu mutabakatlara yönelik verileri incelemek temel analiz için çok değerlidir.

Hash oranı, Proof of Work kullanılan kripto paralarda ağın ne kadar sağlam olduğunu ölçmek için yaygın olarak kullanılan ölçümlerden biridir. Hash oranı ne kadar yüksek olursa bir %51 saldırısı gerçekleştirmek de o kadar zordur. Fakat hash oranının zamanla artması, muhtemelen düşük masraf ve yüksek kar nedeniyle madenciliğe yönelik ilginin arttığını da gösterebilir. Bunun tam tersine hash oranının azalması ise ağın güvenliğini sağlamanın artık karlı olmaması nedeniyle madencilerin çevrimdışı kaldığına ("madenci kapitülasyonu") işaret eder.

Madenciliğin toplam maliyetini etkileyen etmenler arasında varlığın güncel fiyatı, işlem sayısı ve ödenen işlem ücretleri yer alır. Tabii ki, doğrudan madenciliğe yönelik masraflar da (elektrik, hesaplama gücü) dikkate alınması gereken önemli etmenlerdir.

Staking (örneğin Proof of Stake'te), PoW madenciliğine benzer bir oyun teorisine sahip bir diğer ilgili kavramdır. Fakat mekanizmalar açısından bu ikisi farklı şekillerde çalışır. Ana fikir, blok doğrulamaya katılmak için kullanıcıların kendi birikimlerini stake etmesidir. Dolayısıyla, ilginin düzeyini ölçmek için belirli bir zaman aralığında stake edilen tutar incelenebilir.

Proje ölçütleri

Zincir üstü ölçütler gözlemlenebilir blockchain verileriyle ilgilenirken, proje ölçütleri ise ekibin performansı (eğer bir ekip varsa), whitepaper ve yol haritası gibi etmenleri dikkate alan kalitatif bir yaklaşım sergiler.

Whitepaper

Yatırım yapmadan önce projenin whitepaper'ını mutlaka okumanızı öneririz. Whitepaper bize kripto para projesinin genel bir özetini sunan teknik bir dokümandır. İyi bir whitepaper ağın hedeflerini belirlemeli ve bize şu konularda bilgiler sunmalıdır:

Kullanılan teknoloji (açık kaynaklı mı?)
Hizmet etmeyi amaçladığı kullanım alanı ya da alanları
Yükseltmeler ve yeni özellikler için yol haritası
Coinler ya da tokenlar için arz ve dağıtım düzeni

Bu bilgileri, projeye yönelik tartışmalarla kıyaslayarak kontrol etmeniz akıllıca olur. Başka kişiler bu proje hakkında neler söylüyor? Herhangi bir tehlike sinyali var mı? Hedefler gerçekçi gözüküyor mu?

Ekip

Kripto para ağının arkasında belirli bir ekip varsa, üyelerin geçmiş deneyimleri ekibin projeyi hayata geçirmek için gerekli becerilere sahip olup olmadığını gösterebilir. Üyeler daha önce bu sektörde başarılı girişimlerde bulunmuş mu? Uzmanlıkları, hedeflenen dönüm noktalarına ulaşabilmek için yeterli mi? Daha önce hiç tartışmalı projelerde ya da dolandırıcılık vakalarında yer almışlar mı?

Eğer bir ekip yoksa, geliştirici topluluğu nasıl? Projenin herkese açık bir GitHub'ı varsa, katkıda bulunan kaç kişinin ve ne kadar etkinliğin olduğuna bakabilirsiniz. İstikrarlı bir şekilde geliştirilmeye devam edilen bir coin, deposu iki yıldır güncellenmemiş bir coinden daha cazip olabilir.

Rakipler

Güçlü bir whitepaper, kripto varlığın hedeflediği kullanım alanları hakkında bize fikir vermelidir. Bu aşamada, projenin kimlerle rekabet ettiğinin yanı sıra hangi geleneksel altyapının yerine geçmeyi hedeflediğinin de belirlenmesi önemlidir.

İdealde, bu unsurlara yönelik temel analiz olabildiğince titiz bir şekilde yapılmalıdır. Varlık kendi başına ilgi çekici gözüküyor olabilir, fakat aynı göstergelerin benzer kripto varlıklara uygulanması bizim incelediğimiz projenin diğerlerine kıyasla daha zayıf olduğunu gösterebilir.

Token ekonomisi ve ilk dağıtım

Bazı projeler tokenları sorun arayan bir çözüm olarak yaratır. Bu durum projenin kendisinin uygulanabilir olmadığı anlamına gelmez, fakat ilgili token bu bağlamda pek de kullanışlı olmayabilir. Dolayısıyla, tokenın gerçekten bir kullanım alanına sahip olup olmadığının belirlenmesi önemlidir. Bu doğrultuda, bu kullanım alanının piyasa genelinde kabul görüp görmeyeceği ve piyasanın bu kullanım alanına ne kadar değer biçeceği de değerlendirilmelidir.

Bu açıdan dikkate alınması gereken bir diğer önemli etmen ise fonların ilk dağıtımının nasıl yapıldığıdır. Bu dağıtım bir ICO ya da IEO ile mi yapılmış yoksa kullanıcılar madencilik yaparak fon kazanma şansına sahip olmuş mu? Eğer ilk durum söz konusuysa, kuruculara ve ekibe ayrılan pay ve ne kadarının yatırımcıların kullanımına sunulduğu whitepaper'da belirtilmelidir. İkinci durumda ise varlığın yaratıcısının ön madencilik yapıp yapmadığına (proje duyurulmadan önce ağda madencilik yapılması) yönelik kanıtlar incelenebilir.

Dağıtımın nasıl yapıldığına odaklanmak, mevcut riskler hakkında bize bir fikir verebilir. Örneğin arzın büyük bir bölümü yalnızca birkaç kişinin elindeyse, bu taraflar nihayetinde piyasayı manipüle edebileceğinden bu yatırımın riskli olduğu sonucunu çıkarabiliriz.

Finansal ölçütler

Varlığın şu anda nasıl işlem gördüğü, daha önceden nasıl işlem gördüğü, likiditesi ve benzeri bilgiler temel analizde faydalı olabilir. Fakat bu kategoriye dahil olabilecek diğer ilginç ölçütler, kripto varlığın protokolünün token ekonomisi ve teşvikleriyle ilgili olanlardır.

Piyasa değeri

Piyasa değeri (ya da ağ değeri), dolaşımdaki arz ile güncel fiyatın çarpılmasıyla hesaplanır. Bu da kripto varlığın mevcut tüm birimlerini satın almanın varsayımsal maliyetini temsil eder (slipaj olmadığı varsayıldığında).

Piyasa değeri, kendi başına değerlendirildiğinde yanıltıcı olabilir. Teoride, işe yaramayan bir tokendan on milyon birim çıkarmak oldukça kolaydır. Bu tokenlardan yalnızca bir tanesi 1 USD'den işlem görürse, bu durumda piyasa değeri 10 milyon USD olur. Bu değerlemenin hatalı olduğu çok açıktır – ortaya konan güçlü bir değer olmadığı müddetçe piyasanın bu tokenla ilgilenmesi düşük bir olasılıktır.

Bununla ilgili bir diğer nokta da belirli bir kripto para ya da tokendan dolaşımda tam olarak kaç birim olduğunun belirlenmesinin imkansız olmasıdır. Coinler yakılabilir, anahtarlar kaybedilebilir ve fonlar unutulabilir. Aslında bizim gördüğümüz, artık dolaşımda olmayan coinleri hesaba katmamaya çalışan tahminlerdir.

Yine de piyasa değeri, ağların büyüme potansiyelini anlayabilmek için yaygın olarak kullanılır. Bazı kripto yatırımcıları, "piyasa değeri düşük" coinlerin büyüme olasılığının, "piyasa değeri yüksek" coinlere kıyasla daha yüksek olduğunu düşünür. Diğerleri ise piyasa değeri yüksek coinlerin daha güçlü bir ağ etkisine sahip olduğunu, dolayısıyla da piyasa değeri düşük, tanınmamış coinlere kıyasla büyüme şanslarının daha fazla olduğuna inanır.

Likidite ve hacim

Likidite, bir varlığın ne kadar kolay bir şekilde alınabildiği ve satılabildiğidir. Likit bir varlığı piyasa fiyatından satmakta zorluk yaşamayız. İlgili bir diğer kavram ise birçok satış talebi ve alış teklifinin yer aldığı likit bir piyasadır (böylece alış satış farkı düşük olur).

Likit olmayan piyasalarda karşılaşabileceğimiz bir sorun da varlıklarımızı "adil" bir fiyattan satamamamızdır. Bu durum, işlem yapmak isteyen alıcılar olmadığını gösterir ve bizi iki seçenekle karşı karşıya bırakır: satış fiyatını düşürmek ya da likiditenin artmasını beklemek.

İşlem hacmi, likiditeyi belirlememizi sağlayabilecek bir göstergedir. Farklı birkaç yoldan ölçülebilir ve belirli bir zaman aralığında ne kadar değerin işlem gördüğünü gösterir. Grafikler genellikle günlük işlem hacmini gösterir (yerel para birimi ya da dolar bazında).

Likiditeye aşina olmak, temel analiz bağlamında faydalı olabilir. Likidite nihayetinde piyasanın olası bir yatırıma yönelik ilgisini gösteren bir gösterge işlevini görür.

Arz mekanizmaları

Bazı kişiler için bir coin ya da tokenın arz mekanizması, yatırım açısından en ilgi çekici özelliktir. Dolayısıyla Stok-Akış (S2F) oranı gibi modellerin Bitcoin kullanıcıları arasındaki popülerliği de gitgide artmaktadır.

Maksimum arz, dolaşımdaki arz ve enflasyon oranı bilinçli kararlar alınmasını sağlayabilir. Bazı coinler, üretilen yeni birimlerin miktarını zamanla azaltır. Bu sayede, yeni birimlere yönelik talebin zamanla mevcut birim sayısının üzerine çıkacağına inanan yatırımcılar için bu coinler cazip bir hale gelir.

Diğer yandan, bazı yatırımcılar ise katı sınırlarla belirlenmiş bir üst limitin uzun vadede zararlı olduğunu düşünür. Bunun nedeni, böyle bir yaklaşımın kullanıcıları bu coin/tokenı kullanmak yerine biriktirmeye yönlendirmesidir. Bir diğer eleştiri ise bu yaklaşımın erken dönem kullanıcıları orantısız olarak ödüllendirdiği, oysa tutarlı bir enflasyon politikasının yeni kullanıcılar için daha adil olabileceğidir.

Temel analiz gösterge, ölçüt ve araçları

Kantitatif olarak tanımlanan ölçütlerden geçmiş bölümlerde bahsettik, ancak kimi zaman kalitatif veriler de temel analizde kullanılır. Fakat bu ölçütler çoğu zaman kendi başlarına tam kapsamlı bir resim sunmaz. Bir coinin temel özellikleri hakkında derin bilgi edinmek için göstergelere de bakmamız gerekir.

Bir gösterge ilişkileri analiz etmeyi kolaylaştırmak için çoğu zaman istatistiksel formüller kullanarak birden fazla ölçütü bir araya getirir. Fakat yine de bir ölçütle bir göstergenin birçok ortak yanı vardır ve bu da kavramların tanımını oldukça geniş kapsamlı bir hale getirir.

Aktif cüzdan sayısı önemli olsa da daha derin bilgiler edinmek için bu veriyi diğerleriyle bir araya getirebiliriz. Bu değeri toplam cüzdan sayısının bir yüzdesi olarak değerlendirebilir ya da bir coinin toplam piyasa değerini aktif cüzdan sayısına bölebiliriz. Bu hesaplama bize aktif cüzdan başına tutulan ortalama miktarı verecektir. Bunların her ikisi de ağdaki etkinlik ve varlığı tutma konusunda kullanıcıların duyduğu güven hakkında sonuçlar çıkarmamıza imkan tanır. Önümüzdeki bölümde bundan daha ayrıntılı bir şekilde bahsedeceğiz.

Temel analiz araçları, tüm bu ölçüt ve göstergeleri bir araya getirmeyi kolaylaştırır. Blockchain tarayıcılarından ham verileri incelemek mümkün olsa da bir toplayıcı ya da panel kullanarak zamanınızı daha verimli bir şekilde değerlendirebilirsiniz. Bazı araçlar, seçtiğiniz ölçütlerle kendi göstergelerinizi yaratmanıza imkan tanır.

Ölçütleri birleştirme ve FA göstergeleri yaratma

Ölçüt ve göstergelerin farkına değindiğimize göre, ilgilendiğimiz varlıkların finansal sağlığını daha iyi bir şekilde anlayabilmek için bu ölçütleri birleştirmekten bahsedebiliriz. Bunu neden yapmak isteriz? Çünkü daha önceki bölümlerde bahsettiğimiz gibi, her ölçütün eksik yönleri vardır. Dahası, her bir kripto para projesi için yalnızca birtakım rakamları inceliyorsanız, birçok önemli bilgiyi gözden kaçırabilirsiniz. Aşağıdaki senaryoyu ele alalım:

	Coin A	Coin B
Piyasa Değeri	100.000.000 $	5.000.000 $
İşlem sayısı (6 ay)	20.000.000	40.000.000
Ort. işlem değeri (6 ay)	50 $	100 $
Aktif adresler (6 ay)	30.000	2.000

İki ürünü karşılaştırıyorsak, aktif adresler kendi başına bize önemli bir bilgi vermez. Geçtiğimiz 6 ayda, Coin A'nın Coin B'den daha fazla aktif adrese sahip olduğunu net olarak söyleyebiliriz, ama bu kapsamlı bir analiz olmaktan oldukça uzaktır. Bu rakamın toplam piyasa değerine oranı nedir? Ya da işlem sayısına?

Coin A'nın bazı istatistiklerine uygulayabileceğimiz bir tür oran yaratmak ve daha sonra bunu Coin B'nin oranıyla kıyaslamak daha sağduyulu bir yaklaşım olacaktır. Bu sayede, iki coinin bireysel ölçütlerini körü körüne kıyaslamamış oluruz ve coinleri bağımsız olarak değerlemek için bir standart yaratabiliriz.

Örneğin, piyasa değeri ve işlem sayısı arasındaki ilişkinin yalnızca piyasa değerine kıyasla daha fazla bilgi verdiğine karar verebiliriz. Bu durumda, piyasa değerini işlem sayısına bölebiliriz. Oranımız Coin A için 5, Coin B içinse 0,125 olsun.

Yalnızca bu oranı kullanırsak, Coin B'nin gerçek değerinin Coin A'nınkinden yüksek olduğunu düşünebiliriz, çünkü ortaya çıkan rakam daha düşüktür. Bunun anlamı ise, Coin B'de piyasa değerine oranla çok daha fazla sayıda işlem olduğudur. Dolayısıyla, Coin B'nin kullanılırlığının daha yüksek olduğu ya da Coin A'nın aşırı değerlemeye sahip olduğu sonucuna varabiliriz.

Bu iki gözlem de bir yatırım tavsiyesi olarak değerlendirilmemelidir. Bu yalnızca, büyük resmin küçük bir parçasını nasıl oluşturabileceğimize yönelik bir örnektir. Projelerin hedeflerini ve coinlerin işlevini anlamazsanız, Coin A'nın diğer coine kıyasla daha az işlem sayısına sahip olmasının olumlu mu yoksa olumsuz bir gelişme mi olduğunu belirleyemezsiniz.

Kripto para piyasalarında popülerliğe sahip benzer bir oran da NVT oranıdır. Analist Willy Woo tarafından yaratılan ağ değeri/işlem hacmi oranı, "kripto dünyasının fiyat-kazanç oranı" olarak adlandırılmıştır. En basit tanımıyla bu oran, piyasa değerinin (ya da ağ değerinin) işlem tutarına (genellikle bir günlük grafikte) bölünmesidir.

Kullanılabilecek göstergelerin yalnızca çok küçük bir kısmından bahsettik. Temel analiz, tamamen mevcut projeleri değerlemek için kullanılabilecek bir sistem geliştirmekle ilgilidir. Araştırmalarımız ne kadar iyi olursa elimizde de üzerinde çalışabileceğimiz o kadar çok veri olur.

Önemli FA gösterge ve ölçütleri

Seçim yapılabilecek çok fazla sayıda gösterge ve ölçüt vardır. Yeni bir kullanıcıysanız, öncelikle en popüler olanlardan başlayabilirsiniz. Her gösterge hikayenin yalnızca bir kısmını anlatır, dolayısıyla analizlerinizde farklı göstergeler kullanmanız faydalı olacaktır.

Ağ Değeri/İşlem Hacmi (NVT) Oranı

Hisse senetlerini analiz etmek için kullanılan fiyat-kazanç oranını daha önce duyduysanız, ağ işlem değeri göstergesi (günlük) de benzer bir analiz sunar. Bir coinin piyasa değerinin günlük işlem hacmine bölünmesiyle hesaplanır.

Günlük işlem hacmini, bir coinin altta yatan, içsel değerinin bir göstergesi olarak kullanırız. Bu kavram, bir sistemde ne kadar hacim hareket halindeyse projenin de o kadar yüksek bir değere sahip olduğu varsayımından hareket eder. Bir coinin piyasa değeri artarken günlük işlem hacmi geride kalıyorsa, piyasa balon bölgesine girmekte olabilir. Fiyatlar, altta yatan değerde denk bir artış olmadan yükselmektedir. Tam aksi durumda ise bir coin ya da tokenın fiyatı sabit kalırken günlük işlem hacmi artabilir. Bu senaryo, olası bir alım fırsatını gösterebilir.

Oran ne kadar yüksekse bir balonun ortaya çıkma ihtimali de o kadar yüksektir. Bu nokta genellikle NVT oranı 90-95'in üzerinde çıktığında görülür. Oranın düşmesi, kriptonun aşırı değerlemesinin gittikçe azaldığını gösterir.

Piyasa Değeri/Gerçekleşmiş Değer Oranı (MVRV)

Bu istatistikten bahsetmeden önce bir kripto varlık için gerçekleşmiş değerin ne anlama geldiğini bilmemiz gerekir. Piyasa değeri, toplam coin arzıyla güncel piyasa fiyatının çarpımıdır. Diğer yandan gerçekleşmiş değer ise erişilemez durumdaki cüzdanlarda bulunan kaybedilmiş coinleri dikkate almaz.

Bunun yerine, cüzdanlarda yatan coinler son işlem gördükleri zamanki piyasa fiyatı kullanılarak değerlenir. Örneğin, Şubat 2016'dan bu yana kayıp bir cüzdanda bulunan bir Bitcoin yalnızca 400 USD civarında değerlenir.

MVRV göstergesini hesaplamak için piyasa değeri gerçekleşmiş değere bölünür. Piyasa değeri gerçekleşmiş değerden çok daha yüksekse, oldukça yüksek bir oran ortaya çıkar. 3,7'nin üzerinde bir oran, coinin aşırı değerlenmesine bağlı olarak kullanıcıların karlarını almaları sonucunda bir satış dalgası yaşanabileceğini gösterir.

Bu rakam, coinin şu anda aşırı değerlenmiş olduğuna işaret eder. Bunu 2014 (6 civarında bir MVRV) ve 2018'deki (yaklaşık 5'lik bir MRVR) iki büyük Bitcoin satış dalgasından önce görmek mümkündür. Eğer değer çok düşük ve 1'in altındaysa, piyasa eksik değerlenmiş durumdadır. Alım baskısı artarak fiyatı da yükselteceğinden, bu durum alım yapmak için iyi bir nokta olabilir.

Stok akış modeli

Stok akış göstergesi, özellikle sınırlı arza sahip bir kripto paranın fiyatı için popüler bir göstergedir. Model, her bir kripto parayı değerli metal ya da taşlara benzer sabit, nadir bir kaynak olarak ele alır. Arzın bilinen bir sınırı olduğu ve yeni kaynaklar ortaya çıkmayacağı için, yatırımcılar bu varlıkları bir değer saklama aracı olarak kullanır.

Bu gösterge, dolaşımdaki toplam küresel arzın her yıl üretilen miktara bölümesiye hesaplanır. Bitcoin'de bu gösterge, dolaşımdaki coin sayısı ve yeni kazılan coinlerle ilgili bulması oldukça kolay veriler kullanılarak hesaplanabilir. Madencilikten elde edilen getirilerin azalması daha yüksek bir orana yol açarak coinin nadirliğini yansıtır ve varlığı daha değerli hale getirir. Bitcoin'in belirli aralıklarla bir ödül yarılanma etkinliğinden geçmesinin yeni coinlerin piyasaya akışına yansıdığını görürüz.

Görebileceğiniz üzere stok akış oranı, Bitcoin'in fiyatının gayet iyi bir göstergesi olmuştur. Bitcoin'in fiyatı, oranın 365 günlük ortalamasının üzerine yerleştirildiğinde büyük bir benzerlik olduğu ortaya çıkar. Fakat modelin bazı dezavantajları da vardır.

Örneğin, şu anda altının stok akış oranı yaklaşık 60'tır. Bu da güncel akışla mevcut altın arzının kazılmasının 60 yıl alacağı anlamına gelir. Bitcoin yaklaşık 20 yıl içinde 1.600'lük bir orana sahip olma yolunda ilerlemektedir. Bu da fiyat tahminlerini ve piyasa değerini dünyadaki tüm varlıkların mevcut toplam değerinden daha yüksek bir noktaya taşımaktadır.

Stok akış modelleri deflasyon yaşanması durumunda da zorluk yaşar, çünkü bu negatif bir fiyat anlamına gelir. İnsanlar cüzdanlarının anahtarlarını kaybettikçe ve daha fazla bitcoin üretilmedikçe negatif bir oran ortaya çıkacaktır. Grafik olarak gösterildiğinde stok akış oranının sonsuza doğru ilerlediğini ve daha sonra da negatife döndüğünü görürüz.

Bu model hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz, Bitcoin ve Stok Akış Modeli rehberimizi okuyabilirsiniz.

Temel Analiz araçlarından örnekler

Baserank

Kripto varlıklara yönelik bir araştırma platformu olan Baserank, analist ve yatırımcılardan alınan bilgileri ve değerlendirmeleri bir araya getirir. Kriptoya, her bir değerlendirmenin puanının ortalaması alınarak 0 ila 100 arası bir genel puan verilir. Abonelere yönelik bazı özel değerlendirmeler olsa da ücretsiz kullanıcılar da ekip, kullanım alanları ve yatırım riski gibi bölümlere ayrılmış değerlendirmelerin kapsamlı bir özetini görebilir. Zamanınız azsa ve bir proje ya da coin hakkındaki genel bilgilere hızla ulaşmak istiyorsanız, Baserank gibi bir toplayıcı işinize yarayabilir. Fakat ilgilendiğiniz projeleri yatırım yapmadan önce mutlaka derinlemesine incelemeniz de gerekir.

Crypto Fees

Kripto ücretleri anlamına gelen isminden de anlaşılabileceği gibi, bu araç tüm ağların son 24 saatlik ya da yedi günlük işlem ücretlerini gösterir. Bir blockchain ağının trafiğini ve kullanımını analiz ederken kullanması kolay bir ölçüttür. Yüksek işlem ücretlerine sahip ağlar genellikle daha fazla talep gören ağlardır.

Fakat bu ölçüt kendi başına ele alınmamalıdır. Bazı blockchainler özellikle düşük ücretlere sahip olacak şekilde geliştirildiğinden, diğer ağlarla kıyaslama yapmak zorlaşır. Böyle durumlarda bu rakamı işlem miktarıyla ya da başka bir ölçütle birlikte değerlendirmek daha doğrudur. Örneğin Dogecoin ve Cardano gibi piyasa değeri yüksek coinler, düşük işlem ücretleri nedeniyle genel grafiklerde alt sıralarda yer alır.

Glassnode Studio

Glassnode Studio, farklı birçok zincir üstü ölçüt ve verinin gösterildiği bir pano sunar. Piyasadaki çoğu araç gibi abonelik sistemiyle çalışır. Fakat ücretsiz olarak sunulan zincir üstü veri miktarı amatör yatırımcılara uygundur ve oldukça derinliklidir. Tüm bilgileri tek bir yerde bulmak, bu bilgilere kendi başınıza blockchain tarayıcılarını kullanarak ulaşmanızdan çok daha kolaydır. Glassnode'un asıl gücü, görüntüleyebileceğiniz ölçüt, kategori ve alt kategorilerin sayısının çok yüksek olmasıdır. Fakat Binance Smart Chain projeleriyle ilgileniyorsanız, buradan ulaşabileceğiniz bilgiler çok sınırlıdır.

Ölçütlerini teknik analizleriyle birleştirmek isteyenler için Glassnode Studio tüm grafik araçlarını içeren dahili bir TradingView'ya da sahiptir. Yatırımcıların ve alım satım yapanların karar alırken birden fazla türde analizi birleştirmesi yaygın bir olgudur. Bunların hepsini tek bir yerde yapabilmek ise artı bir özelliktir.

Son Söz

Temel analiz doğru yapıldığında kripto paralar hakkında teknik analizin sunamadığı birçok değerli bilgi sunabilir. Piyasa fiyatını, ağın "gerçek" değerinden ayırabilme becerisine sahip olmak alım satım yaparken çok önemlidir. Tabii ki teknik analiz de temel analizle tahmin etmenin mümkün olmadığı önemli bilgiler sunar. Günümüzde birçok kişinin bu iki analizi birleştirmesinin nedeni budur.

Birçok stratejide olduğu gibi temel analizde de herkese uygun tek bir yöntem yoktur. Umarız bu makale, kripto varlıklarla bir pozisyona girerken ya da pozisyondan çıkarken dikkate almanız gereken bazı etmenleri anlama konusunda size yardımcı olmuştur.