TL;DR
Solana გახლავთ ინტეგრირებული, ღია კოდის ბლოკჩეინი, რომელიც ფუნქციონირებს საერთაშორისო ინფორმაციის სინათლის სისწრაფით სინქრონიზაციის მიზნის მისაღწევად. ქსელი ფუნქციონირებს ტრანზაქციების სწრაფად განხორციელებისა და მაღალი გამტარუნარიანობის უზრუნველყოფის, მომხმარებელთა მხრიდან ბლოკჩეინის ტექნოლოგიასთან დაკავშირებული მოთხოვნის გაზრდის მიზნით. Solana-ს მიზანია დაყოვნების და გამტარუნარიანობის ოპტიმიზაცია. ამის მისაღწევად ის იყენებს ისეთ ფუნქციებს, როგორიცაა მისი ინოვაციური დროის ნიშნულის მექანიზმი - Proof of History (PoH), ბლოკების გავრცელების პროტოკოლი - Turbine და ტრანზაქციების პარალელურად დამუშავების მექანიზმი.
2020 წლის მარტს, mainnet-ზე გასვლის შედეგად განხორციელებულმა განახლებებმა, გააუმჯობესა ქსელის ეფექტურობისა და მდგრადობის დონე, რაც მოიცავს QUIC-ს, სტეიკინგით შეწონილ Quality of Service-ს (QoS) და ადგილობრივი საკომისიოების ბაზრებს.
Proof of History (PoH) მექანიზმის და პარალელიზებული ტრანზაქციების მეშვეობით, Solana ქსელს აქვს შესაძლებლობა, მოიძიოს მსგავსი ეფექტურობის მქონე ცენტრალიზებული სისტემები, დეცენტრალიზებულ, საჯარო, საერთაშორისო ბლოკჩეინზე. მომხმარებლებს SOL-ის, ქსელის ადგილობრივი ტოკენის მეშვეობით შეუძლიათ ტრანზაქციის საკომისიოების გადახდა და სმარტ-კონტრაქტების გამოყენება. კიდევ ერთი ინოვაციაა ტოკენის გაფართოება, რომელიც გახლავთ ტოკენის პროგრამაში ინტეგრირებული მრავალფეროვანი ფუნქციების ნაკრები, რომლის მეშვეობითაც შესაძლებელია ისეთი კომპლექსური ოპერაციების განხორციელება, როგორიცაა მაგალითად კონფიდენციალური გადარიცხვები.
შესავალი
მასშტაბირებადობა ბლოკჩეინის ტექნოლოგიისთვის ერთ-ერთ უდიდეს გამოწვევას წარმოადგენს. ქსელების განვითარების და ზრდის პარალელურად, მათ ხშირად უწევთ ისეთ პრობლემებთან გამკლავება, როგორიცაა ტრანზაქციების სისწრაფე და დადასტურებისთვის საჭირო დრო. გამომდინარე იქიდან, რომ Solana შექმნილია ახალი არქიტექტურით, მას აქვს შესაძლებლობა, გაუმკლავდეს მსგავს პრობლემებს უსაფრთხოებისა ან , ან დეცენტრალიზაციის დონეზე ყოველგვარი ზეგავლენის გარეშე.
Solana Labs-ში მოღვაწე ანატოლი იაკოვენკოს მიერ 2017 წელს შექმნილი Solana-ს ბლოკჩეინი დღესდღეობით ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გამოყენებადი ბლოკჩეინია მსოფლიოში. ათიათასობით ტრანზაქციის ერთ წამში (TPS), ერთი საერთაშორისო მექანიზმით დასამუშავებლად, Solana მრავალ სხვადასხვა ინოვაციას იყენებს, როგორიცაა მაგალითად PoH და პარალელიზაცია.
როგორ მუშაობს Solana?
Solana არის მესამე თაობის Proof of Stake (PoS) ბლოკჩეინი, რომელშიც ინტეგრირებულია სხვადასხვა უნიკალური ინოვაცია, მაღალი გამტარუნარიანობის, ტრანზაქციების განხორციელების სისწრაფის და დაბალი საკომისიოების უზრუნველყოფის მიზნით:
პარალელიზაცია: ნებისმიერ მოცემულ დროში ერთზე მეტი ტრანზაქციის დამუშავების შესაძლებლობა.
Proof of History (PoH): სტანდარტული დროის ნიშნულის საჭიროების გარეშე დროის დადასტურების მეთოდი.
Tower Byzantine Fault Tolerance (BFT): Practical BFT-ის PoH-ის მეშვეობით ოპტიმიზებული ვერსია.
Turbine: ბლოკების გავრცელების პროტოკოლი, რომლის მეშვეობითაც ხდება ქსელის სინქრონიზაციის შენარჩუნება.
Gulf Stream: ტრანზაქციების mempool-ის გარეშე გადამისამართების პროტოკოლი.
Solana Virtual Machine: პარალელური სმარტ კონტრაქტების გაშვების დრო.
ამ ფუნქციების მეშვეობით იქმნება მაღალი ეფექტურობით გამორჩეული ქსელი, რომელსაც გააჩნია ბლოკის შექმნის დროის მაჩვენებელი - 400ms და წამში ათასობით ტრანზაქციის დამუშავების შესაძლებლობა. მეტი სიცხადისთვის, შეიძლება ითქვას, რომ Bitcoin-ის ბლოკების შექმნის დროა დაახლოებით 10 წუთი, ხოლო Ethereum-ის დაახლოებით 15 წამი.
SOL-ის მფლობელების საკუთარი ტოკენების სტეიკინგში გამოყენება შეუძლიათ ბლოკჩეინის PoS კონსენსუსის მექანიზმის ნაწილის სახით. თავსებადი კრიპტო საფულის მეშვეობით, შესაძლებელია ტოკენების სტეიკინგში გამოყენება იმ ვალიდატორებთან ერთად, რომლებიც ამუშავებენ ქსელზე განხორციელებულ ტრანზაქციებს. წარმატებულ ვალიდატორს ამის შემდეგ შეუძლია ჯილდოების გაზიარება იმ პირებთან, რომლებმაც განახორციელეს საკუთარი ტოკენების სტეიკინგი. ჯილდოების გაცემის ეს მექანიზმი წაახალისებს ვალიდატორებს და დელეგატორებს, ქსელის ინტერესების შესაბამისად მოქმედების თვალსაზრისით.
2024 წლის იანვრის მონაცემებით, Solana-ს ჰყავს 2145 ვალიდატორი, ხოლო მისი Nakamoto-ს კოეფიციენტი გახლავთ 31.
Proof of History
ტრანზაქციების განხორციელების თანმიმდევრობის კონტროლი უმნიშვნელოვანესია კრიპტოვალუტებისთვის. Bitcoin ამას ახორციელებს ტრანზაქციების ბლოკებში გაერთიანებით, მხოლოდ ერთი დროის ნიშნულის გამოყენებით. თითოეულმა ნოდმა უნდა განახორციელოს ამ ბლოკების ვალიდაცია კონსენსუსში, სხვა ნოდებთან ერთად. თუმცა, ეს პროცესი მოიცავს ნოდების მიერ ქსელზე ბლოკების დადასტურების ლოდინის საკმაოდ დიდ დროს. Solana იყენებს განსხვავებულ მიდგომას, სახელად Proof of History (PoH).
Solana-ზე განხორციელებული ყველა ღონისძიება და ტრანზაქცია ჰეშირებულია, რაც ხორციელდება SHA256 ჰეშირების ფუნქციით, რა დროსაც ხდება პირველადი მონაცემების გამოყენება უნიკალური და უკიდურესად ძნელად პროგნოზირებადი მონაცემების მისაღებად. Solana იყენებს ტრანზაქციების განხორციელების შედეგად მიღებულ მონაცემებს შემდეგი ჰეშის პირველადი მონაცემების სახით. შედეგად, ხდება ტრანზაქციების თანმიმდევრობის ინტეგრირება ჰეშირებულ საბოლოო მონაცემებში.
ჰეშირების პროცესი ქმნის ჰეშირებული ტრანზაქციების გრძელ, უწყვეტ ჯაჭვს. შედეგად ვიღებთ ტრანზაქციების გამჭირვალე, ვერიფიცირებად თან მიმდევრობას, რომლის ბლოკზე დამატებაც ვალიდატორს სტანდარტული დროის ნიშნულის გარეშე შეუძლია.
გარდა ამისა, ჰეშირების განხორციელებისთვის საჭიროა კონკრეტული დრო, რაც იმას ნიშნავს, რომ ვალიდატორებს თავისუფლად შეუძლიათ იმის შემოწმება, თუ რა დროა გასული. ტრანზაქციების ჰეშების ჯაჭვში თანმიმდევრობით განთავსებით, ვალიდატორები ამუშავებენ და აგზავნიან ნაკლებ ინფორმაციას თითო ბლოკზე. საბოლოო ეტაპზე მყოფი ტრანზაქციების ჰეშირებული ვერსიის გამოყენებით მნიშვნელოვნად მცირდება ბლოკის დადასტურების დრო.
PoH არ არის კონსენსუსის მექანიზმი, არამედ ტრანზაქციების თანმიმდევრობის დადასტურების დროის შემცირების საშუალება. PoS-თან გაერთიანების შემთხვევაში, ბლოკის მომდევნო ვალიდატორის არჩევა ბევრად მარტივდება. ნოდებს ბევრად ნაკლები დრო სჭირდებათ ტრანზაქციების თანმიმდევრობის ვალიდაციისთვის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქსელზე ახალი ვალიდატორის არჩევაც ბევრად უფრო სწრაფად ხდება.
დაბალი ღირებულება
Solana-ს უკიდურესად დაბალი საკომისიოები აქვს, ტრანზაქციის საშუალო ღირებულებაა $0.00025. დაბალი საკომისიოების მეშვეობით ხდება Web3-ის ისეთი ბარიერების გაქრობა, როგორიცაა შესვლის ბარიერები, რადგან სხვა ბლოკჩეინებზე არსებული გაზის საკომისიოებით ბევრად იზრდება თითოეულ შესყიდვის განხორციელებასთან დაკავშირებული ხარჯები.
ენერგოეფექტურობა
გამომდინარე იქიდან, რომ Solana-ს ნოდებს ბევრად უფრო ნაკლები დრო და რესურსი სჭირდებათ ტრანზაქციების ვალიდაციისთვის — და კიდევ იმიტომ, რომ არ არსებობს მაინინგის საჭიროება, Proof of Work (PoW) ქსელების მსგავსად — ქსელი წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე ენერგოეფექტურ ბლოკჩეინს.
Solana Foundaition, არაკომერციული ორგანიზაცია, რომლის მიზანია Solana-ს ქსელის უსაფრთხოების და მხარდაჭერის უზრუნველყოფა, უშვებს რეგულარულ მესამე მხარის აუდიტებს Solana-ს ენერგო-ზემოქმედების, სხვა ბლოკჩეინის პროექტებთან და მათ მიერ მოხმარებულ ენერგიის დონესთან შედარების შესახებ. 2023 წლის დეკემბერში გამოქვეყნებული უახლესი A ანგარიშის თანახმად, თითო ტრანზაქციის განხორციელებისთვის გამოყენებული ენერგიის დონე შემცირებულია 25%-ით, 0.879k J-დან 0.658 k J-მდე.
რა არის SOL?
SOL წარმოადგენს Solana-ს ადგილობრივ utility ტოკენს, რომლის დაწვაც ხდება ქსელზე, დეფლაციური მოდელის შემადგენელი ნაწილის სახით. მომხმარებლები SOL-ს იყენებენ ტრანზაქციების საკომისიოების გადასახდელად, გადარიცხვების განხორციელებისას, ან სმარტ კონტრაქტების გამოყენებისას. გარდა ამისა, SOL-ის მფლობელებს აქვთ შესაძლებლობა, გახდნენ ქსელის ვალიდატორები. Ethereum-ის მსგავსად, Solana დეველოპერებს სმარტ კონტრაქტების და ბლოკჩეინზე დაფუძნებული პროექტების შექმნის შესაძლებლობას აძლევს.
SOL იყენებს SPL პროტოკოლს, SPL გახლავთ Solana ბლოკჩეინის ტოკენის სტანდარტი, როგორც ERC-20 Ethereum-ზე. SOL ტოკენი გამოიყენება ორი ძირითადი მიზნით:
ქსელის ან სმარტ კონტრაქტების გამოყენებისას დაწესებული ტრანზაქციის საკომისიოების გადასახდელად.
ტოკენების სტეიკინგში გამოსაყენებლად PoS კონსენსუსის მექანიზმის შემადგენელი ნაწილის სახით.
Solana-ზე შექმნილი დეცენტრალიზებული აპლიკაციებით (DApp-ებით) იქმნება SOL-ის და SPL სტანდარტით შექმნილი სხვა ტოკენების გამოყენების ახალი შესაძლებლობები.
Solana-ს ეკოსისტემა
Solana-ს ეკოსისტემა მასიურად განვითარდა მისი mainnet-beta-ს გაშვების შემდეგ, 2020 წელს. 2024 წლის იანვრის მონაცემებით, Solana-ს პროექტზე მუშაობს 2500-ზე მეტი დეველოპერი და ფიქსირდება მილიონზე მეტი აქტიური საფულე.
Solana-სთან ინტეგრაციის შესახებ განცხადება გააკეთეს ტრადიციულმა ეკონომიკურმა გიგანტებმაც. ეს გახლავთ Discord (რომელიც მომხმარებლებს საკუთარი პროფილების და Solana-ს საფულეების დაკავშირების შესაძლებლობას აძლევს) და ASICS (რომელიც იყენებს Solana Pay-ს გადახდების ქსელს მომხმარებლებისთვის შეზღუდული რაოდენობით გამოშვებული დიზაინის ფეხსაცმლის შეძენის შესაძლებლობის მისანიჭებლად).
ტრანზაქციების სისწრაფემ და მაღალმა გამტარუნარიანობამ Solana აქცია ერთ-ერთ ყველაზე ხშირად გამოყენებად ქსელად Web3-ზე, რაც მოიცავს გამოყენების ისეთ შემთხვევებს, როგორიცაა:
Decentralized Physical Infrastructure Networks (DePIN): რეალური სამყაროს ქსელები, რომელთა ხელშეწყობაც ხდება ტოკენებით, როგორიცაა დეცენტრალიზებული mapping პროტოკოლი Hivemapper და რასაც თავის მხრივ ხელს უწყობს ტრანზაქციების უსწრაფესად დამუშავების შესაძლებლობა.
შემდეგი თაობის NFT-ები: Solana-ს ეკოსისტემაში ჩნდება ახალი არაჩანაცვლებადი ტოკენის სტანდარტები და ხდება ქსელის მასშტაბირებადობის მეშვეობით გამოყენების ახალი გზების შემუშავება. Coral-ის Executable NFT-ები (xNFT-ები) არის NFT-ები, რომელთა მეშვეობითაც შესაძლებელია პროგრამის გაშვება, რაც ქმნის სრულად საფულეზე დაფუძნებული ვებისა და აპლიკაციების პაკეტის შექმნის შესაძლებლობას. Compressed NFT-ები (cNFT-ები) იყენებს მერკლის ხეებს ბლოკჩეინზე მონაცემების შენახვის ღირებულების მაქსიმალურად შესამცირებლად, რაც ერთი მილიონი NFT-ის დამზადების ღირებულებას მილიონიდან ასობით დოლარამდე ამცირებს.
გადახდები: Solana Pay-ს პროტოკოლის მეშვეობით იქმნება მინიმალური შეფერხების მქონე, საჯარო გადახდის სტრუქტურა, სადაც შესაძლებელია ბიზნესებისთვის გადახდის წამებში განხორციელება.
თამაშები და გართობა: დიდი ზომის ტრანზაქციების დამუშავება მინიმალური შეფერხების დროით ქმნის web3-ის თამაშებში, გართობისთვის და მეტასამყაროს მასშტაბით გამოყენების შესაძლებლობას.
DeFi: Solana-ს მაღალი გამტარუნარიანობის და დაბალი საკომისიოების მეშვეობით იქმნება ავტომატური მარკეტ-მეიკერების, დეცენტრალიზებული ბირჟების და ა.შ. შექმნის შესაძლებლობა.
რა არის შემდეგი?
Solana Foundation-ის მიერ 2023 წლის Breakpoint-ის კონფერენციამ ხაზი გაუსვა რამდენიმე პროექტს, რომლებსაც ყურადღება უნდა მიექცეს მომდევნო თვეებსა და წლებში, მათ შორის:
Firedancer: Jump Crypto ქმნის ახალ, ღია კოდზე დაფუძნებულ Solana-ს ძირითად პროგრამულ უზრუნველყოფას, მათ შორის მეორე ვალიდატორ კლიენტს, რომელსაც ნოემბერის მდგომარეობით შეუძლია 1.2 მილიონი ტრანზაქციის წამში დამუშავება (TPS) სატესტო გარემოში. რაც კიდევ უფრო გაზრდის Solana-ს გამტარუნარიანობას.
ტოკენის გაფართოება: 2024 წელს გაშვებული ახალი ტოკენის პროგრამა დეველოპერებს აძლევს ისეთი ფუნქციების დამატების საშუალებას, როგორიცაა კონფიდენციალური გადარიცხვები და ნებადართული მიმღებების თეთრ სიაში დამატება ზედმეტი კოდის დაწერის გარეშე.
შეჯამება
2020 წელს ბლოკჩეინის სცენაზე გამოჩენის შემდეგ, Solana აგრძელებს ძლიერ და მდგრად ეკოსისტემად ჩამოყალიბებას. მას შემდეგ ის გახდა პოპულარული არჩევანი როგორც პროექტებისთვის, ასევე მომხმარებლებისთვის და, როგორც ჩანს, ის კიდევ უფრო გაიზრდება.