Xalis Aktiv Dəyəri (NAV)

NAV nədir?

NAV necə hesablanır?

NAV fond öhdəliklərini onun aktivlərindən çıxmaqla, sonra isə nəticəni ümumi səhmlərin sayına bölməklə hesablanır. Düstur aşağıdakı kimidir:

NAV = (ümumi aktivlər – ümumi öhdəliklər) / qalan səhmlərin sayı

NAV nə üçün önəmlidir?

Ortaq fondlar və ETF-lər üçün NAV hər treydinq günündə yenilənir. Gün sonunda NAV sizə səhmlərin dəyəri barədə məlumat verir, beləcə siz səhm almaq və ya satmağın neçəyə başa gəldiyini bilirsiniz.

NAV-a dair nümunə

500 milyon dollar dəyəri, amma 50 milyon dollar xərci olan bir ortaq fond təsəvvür edin. Əgər qalan səhm sayı 20 milyon olsaydı, NAV aşağıdakı kimi olardı:

NAV = (500 milyon – 50 milyon) / 20 milyon = 22,50

Bu isə o deməkdir ki, hər bir səhm 22,50 dollar dəyərinə malikdir. Yəni siz səhm aldığınız və ya satdığınız zaman onlar təxminən bu qiymətə (üstəgəl hər hansı komissiya) olur.

Qapalı investisiya fondlarında NAV

Qapalı investisiya fondları ortaq fondlar və ETF-dən bir az fərqli iş prinsipinə malikdir. Ortaq fondlar və ETF-lər tələbə əsasən səhmlər buraxa və ya geri ala bilsə də, qapalı investisiya fondlarında səhm sayı başlanğıcdan etibarən sabit olur. Bu səhmlər ilkin ictimai təklif (IPO) zamanı buraxıldıqdan sonra fərdi səhmlərə oxşar şəkildə səhm bazarında treydinq olunur.

Buna görə də qapalı investisiya fondunun səhmlərinin qiyməti NAV ilə yox, bazardakı təchizat və tələbata əsasən müəyyən edilir. Bu isə o deməkdir ki, qapalı investisiya fondunun səhmləri səhmdarların ödəməyə hazır olduğu məbləğdən asılı olaraq premium (NAV-dan yuxarı) və ya endirimli qiymətə (NAV-dan aşağı) ticarət edilə bilər.

Məsələn, qapalı investisiya fondu 20 dollarlıq NAV-a malikdirsə, amma yüksək tələbat onun səhmlərinin 22 dollar qiyməti ilə treydinq olunmasına səbəb olursa, səhmlər premium qiymətlə treydinq olunur. Əksinə, NAV-ın qiyməti 20 dollardırsa, amma səhmlər aşağı tələbat səbəbindən 18 dollara treydinq olunursa, onda səhmlər endirimli qiymət ilə treydinq olunur.

Bu cür qiymət fərqləri investorlar üçün endirimli qiymətlə alış, yaxud premium qiymətlə satış etmək imkanı yarada bilər. Buna baxmayaraq, səhm qiyməti heç də həmişə fondun hissələrinin faktiki dəyərini əks etdirmədiyi üçün bu, mürəkkəblik qatı da yaradır.

Ortaq fondlarda və ETF-də NAV

Həm ortaq fondlar, həm də ETF-də NAV olur, amma ondan fərqli şəkildə istifadə edilir:

• Ortaq fondlar: NAV ortaq fondlar üçün vacib əhəmiyyətə malikdir, çünki o, investorların birbaşa fonddan alış və ya satış etdiyi səhmlərin qiymətini müəyyən edir. Ortaq fond səhmləri adətən bazarın bağlanmasından sonra hesablanan NAV ilə gündə yalnız bir dəfə alınır və ya satılır.  
• ETF-lər: ETF-də NAV olsa da, o, gün ərzində NAV-dan fərqli ola biləcək bazar qiymətləri ilə səhm birjalarında treydinq olunur. Buna baxmayaraq, NAV fondun zəruri aktivləri üçün bençmark dəyər təmin etdiyinə görə ETF-lər üçün yenə də vacibdir.

NAV-a təsir edən amillər

Təbii olaraq, bazar hərəkətləri NAV hesablamalarında böyük rol oynayır. Fond tərəfindən saxlanılan aktivlərin dəyəri aktivlərin fəaliyyətindən asılı olaraq NAV-ın qalxmasına və ya düşməsinə səbəb olacaq. Dividend və ya faizdən gələn gəlir də fondun dəyərini artıraraq NAV-ı qaldıra bilər. 

Digər tərəfdən, idarəetmə komissiyaları və əməliyyat xərcləri kimi məsrəflər fondun aktivlərindən çıxılır ki, bu da NAV dəyərini azaldır. Həm bazarın fəaliyyəti, həm də daxili xərclər NAV-a təsir etdiyinə görə onun dəyəri daim dəyişərək investorlara fondun fəaliyyəti ilə bağlı real zamanlı məlumatlar verir.

Nəticə

NAV fondun dəyəri və fəaliyyəti barədə aydın təsəvvür yaratdığına görə onu anlamaq investorlar üçün vacib əhəmiyyət kəsb edir. İnvestorlar NAV-ın hesablanma qaydasını və ona təsir edən amilləri bilməklə ortaq fondlarda və ETF-də öz investisiyaları ilə bağlı daha yaxşı düşünərək qərar verə bilərlər. Səhmlər almağınızdan və ya satmağınızdan, fəaliyyəti izləməyinizdən, yaxud fondları müqayisə etməyinizdən asılı olmayaraq NAV toplu investisiya fondları dünyasında vacib rol oynayan fundamental bir anlayışdır.