Kısa Özet
Bitcoin vadeli işlem sözleşmeleri, geleneksel vadeli işlem sözleşmelerine benzer bir türev üründür. İki taraf, belirli bir tarihte belirli bir fiyat üzerinden belirli miktarda bitcoini alma ya da satma üzerine anlaşmaya varır. Kullanıcılar bu sözleşmeleri spekülatif amaçlı kullanır, fakat sözleşmelerin riskten korunmak için kullanılması da mümkündür. Riskten korunma, işletme maliyetlerini karşılaması gereken madenciler arasında özellikle popülerdir.
Vadeli işlemler; portföyünüzü çeşitlendirmeniz, kaldıraçla işlem yapmanız ve gelecekteki kazançlarınıza biraz istikrar getirmeniz için harika bir yoldur. Vadeli işlemlerle daha ileri seviye stratejileri keşfetmek istiyorsanız, arbitraja göz atabilirsiniz. Nakit al vadeli sat (cash and carry) arbitrajı ve borsalar arası arbitraj, doğru şekilde uygulandığında daha düşük riskli alım satım fırsatları sunar.
Giriş
Bitcoin vadeli işlem sözleşmeleri, coin ve tokenları yalnızca elde tutarak değerlendirmeye alternatif bir yatırım fırsatıdır. Daha karmaşık bir ürün olmasından dolayı güvenli ve ihtiyatlı alım satım yapmaya yönelik daha fazla bilgi gerektirir. Kullanımları daha zor olsa da riskten korunmayla fiyatları sabitlemek ve açığa satışla piyasa düştüğünde kar etmek için yollar sunarlar.
Bitcoin Vadeli İşlemleri nedir?
Bitcoin vadeli işlemleri, geleneksel vadeli işlem sözleşmelerine benzer finansal türevlerdir. Basitçe açıklayacak olursak, belirli bir tarihte belirli bir fiyat üzerinden (forward fiyat) belirli miktarda BTC almak ya da satmak üzere anlaşmaya varabilirsiniz. Bir Bitcoin vadeli işlem sözleşmesinde uzun pozisyona girerseniz (satın alacağınız üzerine anlaşırsanız) ve vade tarihi geldiğinde gösterge fiyatı forward fiyattan yüksekse kar edersiniz. Gösterge fiyatı, bir varlığın spot fiyatına ve diğer değişkenlere bağlı olarak belirlenen tahmini bir adil değerdir. Makalemizin ilerleyen bölümlerinde bundan daha ayrıntılı bahsedeceğiz.
Vade tarihinde gösterge fiyatı forward fiyattan daha düşükse paranızı ve kısa pozisyon karlarınızı kaybedersiniz. Kısa pozisyon, satıcının borç aldığı ya da elinde olan bir varlığı fiyatın düşeceği beklentisiyle satmasıyla oluşur. Daha sonra bu kişi, kar edebilmek için varlığı ileri bir tarihte satın alır. Sözleşme uzlaşmalarını dayanak varlığı takas ederek fiziksel bir şekilde ya da daha popüler bir yöntem olan nakit ödemelerle yapabilirsiniz.
Bitcoin vadeli işlemleri neden kullanılır?
Bitcoin vadeli işlemlerinin başlıca kullanım alanlarından biri alıcı ve satıcıların gelecekteki fiyatları sabitleyebilme fırsatına sahip olmasıdır. Bu sürece riskten korunma (hedging) adı verilir. Vadeli işlemler geleneksel olarak, üreticilerin masraflarını karşılayabilmek için istikrarlı karlara ihtiyaç duyduğu emtia piyasalarında riskten korunma araçları olarak kullanılmaktadır.
Vadeli işlemler, alım satım yapanlar tarafından spekülasyon için de kullanılır. Uzun ve kısa pozisyonlar, piyasanın durumu üzerine bahse girmenize imkan tanır. Bir ayı piyasasında, kısa bir pozisyona girerek yine de para kazanmak mümkündür. Arbitraj için birçok fırsatın yanı sıra sofistike alım satım stratejileri de vardır.
Bitcoin vadeli işlemler alım satımının avantajları
Hedge etmek
Riskten korunma, fiziksel emtia piyasaları için daha kullanışlı gibi gözükse de kriptoda da bir kullanım alanına sahiptir. Bitcoin madencileri çiftçilere benzer şekilde işletme giderlerine sahiptir ve ancak ürünleri karşılığında adil bir fiyat yakalayabilirlerse kazanç elde edebilirler. Riskten korunma süreci hem vadeli işlem piyasasının hem de spot piyasanın kullanımını içerir. Şimdi, bu yöntemlerin nasıl çalıştığını inceleyelim.
Vadeli işlem sözleşmesi
Bir Bitcoin madencisi, BTC birikimlerini korumak için vadeli işlem sözleşmesinde bir kısa pozisyon alabilir. Vadeli işlem sözleşmesi sona erdiğinde, madenci ve sözleşmenin karşı tarafı uzlaşmaya varmalıdır.
Bitcoin'in vadeli işlemler piyasasındaki fiyatı (gösterge fiyatı) sözleşmenin forward fiyatından daha yüksekse, madencinin aradaki farkı karşı tarafa ödemesi gerekir. Gösterge fiyatı sözleşmenin forward fiyatından daha düşükse, uzun pozisyon alan karşı taraf farkı madenciye öder.
Spot piyasa
Vadeli işlem sözleşmesi sona erdiğinde madenci BTC'lerini spot piyasada satar. Bu satış madenciye piyasa fiyatını verecektir ve bu fiyat da vadeli işlem sözleşmesindeki gösterge fiyatına yakın olacaktır.
Fakat spot piyasa işlemi, vadeli işlem piyasasındaki herhangi bir karı ya da zararı sıfırlayacaktır. Bu iki tutarın bir araya gelmesi, madenciye istediği riskten korunmuş fiyatı sunar. Haydi, süreci rakamlarla göstermek üzere bu iki adımı birleştirelim.
Vadeli işlem sözleşmesini ve spot işlemi bir araya getirme
Madenci, üç ay içinde 35.000 USD'den 1 BTC için kısa bir vadeli işlem pozisyonuna girer. Vade tarihinde gösterge fiyatı 40.000 USD ise, sözleşmenin uzun pozisyon tarafında olan kişiye uzlaşma bedeli olarak ödediği 5.000 USD'yi kaybeder. Aynı zamanda da madenci, 1 BTC'yi spot fiyatın 40.000 USD olduğu spot piyasada satar. Madenci 40.000 USD alır. Bu da madencinin 5.000 USD'lik kaybını karşılar ve ona riskten korunmuş fiyat olan 35.000 USD bırakır.
Kaldıraç ve marjin
Yatırımcılar için cazip bir seçenek de marjin ile alım satım yapmaktır. Marjin, fon borç alabilmenize ve normalde karşılayabileceğinizden daha büyük pozisyonlara girebilmenize imkan tanır. Küçük fiyat hareketlerinin etkisinin artması nedeniyle daha büyük pozisyonlar daha yüksek kar etmenizi sağlar. Fakat piyasanın pozisyonunuzun aksi yönünde hareket etmesi durumunda ise, başlangıç sermayeniz hızla likide edilebilir.
Borsalar kaldıracı bir çarpan ya da yüzde olarak gösterir. Örneğin 10x, sermayenizi 10 ile çarpar. Yani, 10x kaldıraçlı 5.000 USD size işlem yapmak için 50.000 USD verir. Kaldıraç kullanarak alım satım yaptığınızda başlangıç sermayeniz kayıplarınızı karşılar ve marjininiz olarak bilinir. Bir örnekle daha yakından bakalım:
Her biri 30.000 USD'den iki adet üç aylık Bitcoin vadeli işlem sözleşmesi alıyorsunuz. Borsanız bunun üzerinden 20x kaldıraçla işlem yapmanıza imkan tanıyor, yani siz yalnızca 3.000 USD sunuyorsunuz. Bu 3.000 USD marjininizdir ve borsa kayıplarınızı karşılamak için bu parayı kullanacaktır. 3.000 USD'den daha fazlasını kaybederseniz pozisyonunuz likide edilir. Marjin yüzdesini, 100'ü kaldıracın çarpanına bölerek hesaplayabilirsiniz. %10 10X, %5 20X ve %1 de 100X'tir. Bu yüzde, likidasyondan önce sözleşmenizin fiyatının ne kadar düşebileceğini gösterir.
Portföy Çeşitlendirme
Bitcoin vadeli işlemlerle portföyünüzü daha da çeşitlendirebilir ve yeni alım satım stratejileri uygulayabilirsiniz. Farklı coin ve ürünleri içeren iyi dengelenmiş bir portföy oluşturmanız tavsiye edilir. Vadeli işlemler, yalnızca HODLing yerine çeşitli alım satım stratejileri sunmaları bakımından caziptir. Bunun yanı sıra portföyünüzün genel riskini düşürebilecek, küçük kar marjlarına sahip düşük riskli arbitraj stratejileri de vardır. Bu stratejilerden de birazdan ayrıntılı bahsedeceğiz.
Binance'te Bitcoin vadeli işlemleri
Her vadeli işlem sözleşmesi aynı değildir. Farklı borsalar vadeli işlem ürünleri için farklı mekanizmalara, vadelere, fiyatlandırmalara ve ücretlere sahiptir. Şu anda Binance, çoğunlukla vade tarihi ve fonlama bakımından farklılık gösteren birkaç seçenek sunmaktadır.
Vade tarihi
Şimdiye kadar yalnızca belirli bir vade tarihine sahip olan vadeli işlemlerden bahsettik. Binance'in vadeli işlemler borsası üç aylık vadeli işlem sözleşmeleri sunar, fakat diğer borsalarda aylık ve altı aylık vade tarihlerine sahip olanları da bulabilirsiniz. Bir sözleşmenin ne zaman sona ereceğini isminden kolayca kontrol edebilirsiniz.
Binance borsasındaki Bitcoin üç aylık vadeli işlem sözleşmeleri şu takvim döngüsünü takip eder: Mart, Haziran, Eylül ve Aralık. Örneğin, BTCUSD Üç Aylık 0925 sözleşmesi 25 Eylül 2020, saat 11:00:00 (TSİ) itibarıyla sona erecektir.
Alım satım yapmak için bir diğer popüler seçenek ise vade tarihine sahip olmayan uzun vadeli işlem sözleşmeleridir. Kayıp ve kazançlar, üç aylık vadeli işlemlere kıyasla farklı şekilde ele alınır ve bir fonlama ücreti içerir.
Fonlama ücreti
Binance'te bir Bitcoin üç aylık vadeli işlem sözleşmesine girdiğinizde olası kayıpları karşılamak için marjininizi korumanız gerekir. Fakat bu kaybı yalnızca likide edildiğinizde ya da sözleşme sona erdiğinde ödersiniz. Uzun vadeli işlem sözleşmelerinde ise sekiz saatte bir fonlama ücreti de ödemeniz ya da almanız gerekir.
Fonlama ücretleri, yatırımcılar arasında düzenli aralıklarla yapılan eşler arası ödemelerdir. Bu oranlar, Bitcoin uzun vadeli işlem sözleşmelerinin forward fiyatı ve gösterge fiyatı arasında bir fark oluşmasını engeller. Gösterge fiyatı BTC'nin spot fiyatına benzer, fakat piyasanın oynaklığının yüksek olduğu zamanlarda yaşanabilecek adil olmayan likidasyonları engellemek üzere tasarlanmıştır.
Örneğin spot piyasada tek seferlik bir işlem, fiyatın binlerce dolar yükselmesine neden olabilir. Bu oynaklık vadeli işlem sözleşmelerini likide edebilir, fakat gerçek piyasa fiyatını temsil etmez. Aşağıda, fonlama oranını ve ödeme zamanını kırmızıyla işaretlenmiş olarak görebilirsiniz.
Pozitif fonlama oranı, uzun vadeli sözleşmenin fiyatının gösterge fiyatından daha yüksek olduğu anlamına gelir. Vadeli işlem piyasası yükselişte ve fonlama oranı pozitif olduğunda, uzun pozisyonlardaki yatırımcılar kısa pozisyonlara fonlama oranını öder. Negatif fonlama oranı ise uzun vadeli sözleşmelerin fiyatlarının gösterge fiyatından düşük olduğu anlamına gelir. Bu durumdaysa kısa pozisyonlar uzun pozisyonlara ödeme yapar.
Oldukça karmaşık bir konu olabilen fonlama oranı hakkında daha fazla bilgi için Binance Vadeli İşlemler Fonlama Oranlarına Giriş makalemizi okuyabilirsiniz.
COIN-M vadeli işlemler ve USDⓈ-M vadeli işlemler
Binance, vadeli işlemler için iki seçenek sunar: kriptonun marjin olduğu COIN-M vadeli işlemleri ve BUSD/USDT'nin marjin olduğu USDⓈ-M vadeli işlemleri. Her iki sözleşme türü de uzun vadeli işlem sözleşmesi olarak sunulmuştur, fakat aralarında küçük farklar vardır.
COIN-M vadeli işlemleri, vadeli işlemler marjin hesabınızda sözleşmenin dayanak varlığını teminat olarak kullanmalıdır. USDⓈ-M vadeli işlemleri ise çapraz teminat kullanmanıza imkan tanır. Bu özellik, spot cüzdanınızdaki kripto varlıkları teminat olarak kullanarak %0 faizle USDT ve BUSD borç almanıza imkan tanır.
COIN-M vadeli işlemleri, Bitcoin pozisyonlarını riskten korumak isteyen madenciler arasında özellikle popülerdir. Uzlaşma kripto ile yapıldığından, riskten korunma sürecine ekstra bir adım ekleyecek olan BTC'yi sabit coinlere dönüştürme işlemine ihtiyaç kalmaz.
Binance vadeli işlem sözleşmelerini alıp satmaya nasıl başlayabilirsiniz?
Binance'te Bitcoin vadeli işlem sözleşmelerini alıp satmaya başlamak istiyorsanız, tek ihtiyacınız olan bir hesap oluşturmanız ve biraz fon edinmenizdir. İlk bitcoin vadeli işlem sözleşmenizi nasıl edineceğinize yönelik adım adım rehberi aşağıda görebilirsiniz:
1. Binance'te bir hesap oluşturun ve 2FA (iki faktörlü doğrulama) özelliğini etkinleştirin. Zaten bir hesabınız varsa, vadeli işlem hesabınıza fon yatırabilmeniz için 2FA'nın etkinleştirilmiş olduğundan emin olun.
2. Vadeli işlem alım satımı için biraz BUSD, Tether (USDT) ya da desteklenen diğer kripto paralardan edinin. Bunun en kolay yolu bu kripto paraları banka ya da kredi kartınızla satın almaktır.
3. Binance vadeli işlemler sayfasına gidin ve satın almak istediğiniz sözleşme türünü seçin. COIN-M Vadeli İşlemler ve USDⓈ-M Vadeli İşlemler arasından seçim yapın. Bu sözleşmelerin uzun vadeli mi yoksa belirli bir vadeli mi olacağını da belirleyin.
4. Kullanmak istediğiniz kaldıraç miktarını seçin. Bunu, alım satım arayüzündeki [Çapraz] tuşunun yanından yapabilirsiniz. Unutmayın ki kaldıraç ne kadar yüksek olursa küçük fiyat hareketleriyle likide edilme ihtimaliniz de o kadar yüksek olacaktır.
5. Tutarı ve kullanmak istediğiniz emir türünü seçin. Daha sonra, Bitcoin vadeli işlemler pozisyonunuzu açmak için [Al/Uzun] ya da [Sat/Kısa]'ya tıklayın.
Daha ayrıntılı bilgi için Binance Vadeli İşlemler Kapsamlı Alım Satım Rehberimize bakabilirsiniz.
Bitcoin vadeli işlemler arbitraj stratejileri
Uzun ve kısa alım satımların temellerinden bahsettik, fakat yapabileceklerinizin hepsi bununla sınırlı değildir. Vadeli işlem sözleşmeleri, forex piyasalarına benzer arbitraj stratejilerine yönelik uzun bir geçmişe sahiptir. Yatırımcılar bu teknikleri geleneksel piyasalarda kullanabilir ve bu teknikler kripto için de uygundur.
Borsalar arası arbitraj
Farklı kripto para borsaları farklı fiyatlanmış vadeli işlem sözleşmelerine sahip olduğunda, ortaya bir arbitraj fırsatı çıkar. Daha ucuz borsadan bir sözleşme alıp bunu daha pahalı borsada satarak aradaki fark üzerinden kar edebilirsiniz.
Örneğin, Binance'teki BTCUSD Üç Aylık 0925'in başka bir borsadan 20 USD daha ucuz olduğunu hayal edin. Sözleşmeyi Binance'ten alıp daha pahalı borsada satarak BU fark üzerinden arbitraj yapabilirsiniz. Fakat, otomatik alım satım botları nedeniyle fiyatlar hızla değişir. Siz işlemi yaparken aradaki fark ortadan kalkabileceği için hızlı hareket etmeniz gerekir. Ayrıca, kar hesaplamalarınızı yaparken ödemeniz gerekebilecek tüm ücretleri de dikkate almanız gerekir.
Nakit al vadeli sat (cash and carry) arbitrajı
Nakit al vadeli sat arbitrajı, vadeli işlemler dünyasında uzun süredir kullanılan bir stratejidir ve piyasaya nötr pozisyondur. Piyasaya nötr pozisyonlar, bir varlığı aynı anda eşit miktarlarda almayı ve satmayı içerir. Bu durumda yatırımcı, aynı vadeli işlem sözleşmelerinde fiyatından bağımsız olarak eşit miktarda uzun ve kısa pozisyona girer. Kripto vadeli işlemleri, nakit al vadeli sat arbitrajı için geleneksel emtia vadeli işlemlerine kıyasla belirgin ölçüde daha yüksek bir kar marjı sunar.
Daha eski piyasalara kıyasla alım satım verimliliği çok daha düşüktür ve daha arbitraj fırsatları daha fazladır. Bu stratejiyi başarıyla kullanabilmek için, BTC spot fiyatının vadeli işlemler fiyatından daha düşük olduğu bir nokta bulmanız gerekir.
Bu noktada bir vadeli işlem sözleşmesiyle kısa bir pozisyona girebilir ve kısa pozisyonunuzu karşılamak için aynı anda eşit miktarda bitcoini spot piyasadan alabilirsiniz. Sözleşmenin vadesi geldiğinde, satın aldığınız bitcoinle kısa pozisyonunuzun ödemesini yapabilir ve en başta bulduğunuz fark üzerinden arbitraj yapabilirsiniz.
Peki, neden böyle bir fırsat ortaya çıkar? Şu anda BTC alacak paraları yoksa ama fiyatın gelecekte yükseleceğini düşünüyorlarsa, insanlar daha yüksek bir vadeli işlem fiyatı ödemeyi kabul eder. Üç ay içinde BTC'nin 50.000 USD'ye ulaşacağını düşündüğünüzü, fakat şu anda 35.000 USD olduğunu varsayalım.
Şu anda paranız yok ama üç ay içinde olacak. Bu durumda, üç aylık vadeyle ve düşük bir primle 37.000 USD'den uzun bir pozisyona girebilirsiniz. Nakit al vadeli sat arbitrajı yapanlar da temelde bir ücret karşılığında sizin için BTC tutmuş olur.
Son Söz
Bitcoin vadeli işlem alım satımı, denenmiş ve test edilmiş bir türevi geleneksel finans dünyasından alır ve kripto dünyasına getirir. Kripto vadeli işlem piyasaları günümüzde son derece popülerdir. Yüksek işlem hacmine ve likiditeye sahip alım satım platformlarını kolayca bulmanız mümkündür. Yine de Bitcoin vadeli işlem piyasalarında işlem yapmak yüksek finansal risk içerir. Bu nedenle, başlamadan önce vadeli işlem alım satımının çalışma mekanizmasını anladığınızdan emin olmanız gerekir.