İçerik
- Giriş
- DAO nedir ve nasıl çalışır?
- DAO'lar ve asil-vekil sorunu
- DAO Örnekleri
- Ethereum ve “The DAO”
- DAO'ların karşı karşıya kaldığı sorunlar nelerdir?
- Son düşünceler
Giriş
DAO nedir ve nasıl çalışır?
DAO, Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonun (Decentralized Autonomous Organization) kısaltmasıdır. En basit tanımıyla DAO, bilgisayar kodları ve programlar tarafından yönetilen bir organizasyondur. Dolayısıyla otonom şekilde, merkezi bir otorite olmadan çalışma becerisine sahiptir.
DAO'nun üyeleri resmi bir sözleşme ile bağlı değildir. Bunun yerine ortak bir hedef ve mutabakat kurallarına dayanan ağ teşvikleriyle birbirlerine bağlanırlar. Bu kurallar tamamen şeffaftır ve organizasyonu yöneten açık kaynaklı yazılıma işlenmiştir. DAO'lar sınırlar ötesi faaliyet gösterdiği için farklı yasal uygulamalara tabi olabilir
İsminden de anlaşılabileceği gibi bir DAO merkeziyetsiz ve otonomdur. Merkeziyetsizlik özelliği karar verme ve uygulama yetkisinin tek bir birimin elinde olmamasından gelir. Ve kendi kendine çalışabildiği için de otonomdur.
DAO faaliyete geçtiğinde tek bir parti tarafından kontrol edilemez, bunun yerine katılımcılardan oluşan bir topluluk tarafından yönetilir. Protokolde belirtilen yönetim kuralları eğer iyi tasarlanmışsa, katılımcıları ağ için daha faydalı olacak sonuçlara doğru yönlendirmelidir.
Kısacası DAO'lar açık işbirliği için bir operasyon sistemi sunar. Bu operasyon sistemi bireylerin ve kurumların birbirlerini tanımak ya da birbirlerine güvende zorunda kalmadan iş birliği yapmasına imkan tanır.
DAO'lar ve asil-vekil sorunu
DAO'lar ekonomide asil-vekil ikilemi olarak bilinen bir sorunun üstesinden gelir. Bu sorun bir kişinin ya da birimin (“vekil”) başka bir kişinin ya da birimin (“asil”) yerine karar verme ve hareket etme yetkisine sahip olması durumunda ortaya çıkar. Eğer vekil kendi çıkarı yönünde hareket etme eğilimindeyse, asilin çıkarlarını göz ardı edebilir.
Bu durum vekilin, asilin nezdinde risk almasını mümkün kılar. Sorunu daha da büyük hale getiren ise asil ve vekil arasında bilgi asimetrisi olabilmesidir. Asil kendisinden faydalanıldığını hiçbir zaman bilemeyebilir ve çıkarlarının vekil tarafından korunduğundan emin olabilmesi mümkün değildir.
Bu sorunun yaygın örnekleri vatandaşları temsil eden seçilmiş yöneticilerde, yatırımcıları temsil eden borsacılarda ya da hissedarları temsil eden yöneticilerde görülebilir.
Blockchainlerin sunduğu daha yüksek seviyede şeffaflık sayesinde DAO'ların arkasında yer alan iyi tasarlanmış teşvik modelleri bu sorunu kısmen ortadan kaldırabilir. Organizasyon içindeki teşvikler eşit şekilde düzenlenir ve çok az bilgi asimetrisi bulunur (ya da hiç bulunmaz). Tüm işlemler blockchain üzerinde kaydedildiği için, DAO'ların operasyonları tamamen şeffaftır ve yolsuzluk yapılması teoride imkansız hale gelir.
DAO Örnekleri
Bitcoin örneğinde ortak amaç, sistemi koordine eden merkezi bir birim olmadan değerin saklanabilmesi ve transfer edilebilmesidir. Peki DAO'lar başka neler için kullanılabilir?
Dahası bu inovasyonlar, Merkeziyetsiz Otonom Şirketler (DAC) adı bir DAO alt grubu ortaya çıkarmıştır. DAC'lar, geleneksel şirketlerin sunduklarına benzer hizmetler sunabilir (örneğin araç paylaşımı). Aralarındaki fark ise DAC'ların geleneksel şirketlerde bulunan kurumsal idari yapı olmadan çalışabilmesidir.
Ethereum ve “The DAO”
Kripto para dünyasına girmek mi istiyorsunuz? Binance üzerinden Bitcoin alabilirsiniz!
DAO'ların karşı karşıya kaldığı sorunlar nelerdir?
Yasal
DAO'lara yönelik yasal çerçeve tam olarak belirsizdir. Farklı hükümetlerin bu yeni türde organizasyonlara yönelik ne tür düzenleyici çerçeveler yaratacağı henüz bilinmemektedir. Fakat, düzenlemeye yönelik kuralların belirsizliğini sürdürmesi DAO'ların benimsenmesi karşısında önemli bir engel teşkil edebilir.
Koordineli saldırılar
DAO'ların tercih edilen özellikleri (merkeziyetsizlik, değiştirilmezlik, güvene dayalı olmama) doğaları gereği performansa ve güvenliğe yönelik sıkıntılar yaratabilir. DAO formunda ortaya çıkabilecek potansiyel organizasyonlardan bazıları şüphesiz çok heyecan verici olsa da, geleneksel organizasyonlarda mevcut olmayan çok sayıda riskle DAO'larda karşı karşıya kalınabilir.
Merkezileşme noktaları
Merkeziyetsizliğin bir durum değil daha çok bir aralık olduğu ve farklı kullanım alanları için farklı merkeziyetsizlik seviyelerinin daha uygun olduğu söylenebilir. Bazı durumlarda tam otonomluk ya da merkeziyetsizlik anlamsız olabilir ya da mümkün bile olmayabilir.
Son fikirler
DAO'lar organizasyonların geleneksel kurumlara olan bağımlılığını ortadan kaldırır. Katılımcıları koordine eden merkezi bir birimin kullanılması yerine yönetim kuralları otomatik hale getirilir ve bu kurallar katılımcıları ağ için en faydalı sonuca yönlendirir.