Η "μανία της τουλίπας" θεωρείται από πολλούς ως η πρώτη καταγεγραμμένη ιστορία οικονομικής φούσκας, η οποία υποτίθεται ότι πραγματοποιήθηκε τον 17ο αιώνα. Πριν συζητήσουμε για το αν η "μανία της τουλίπας" ήταν όντως μια οικονομική φούσκα, ας εξετάσουμε το πιο συνηθισμένο σενάριο βάσει του οποίου θεωρείται πραγματική οικονομική φούσκα.
Η φούσκα της "μανίας της τουλίπας"
Η "μανία της τουλίπας" εμφανίστηκε στην Ολλανδία κατά τη διάρκεια της Ολλανδικής Χρυσής Εποχής. Η χώρα είχε το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα παγκοσμίως εκείνη την εποχή, λόγω του αναπτυσσόμενου διεθνούς εμπορίου και των εκτεταμένων εμπορικών δραστηριοτήτων της.
Η οικονομική ανάπτυξη βοήθησε πολλούς να αποκτήσουν πλούτο και ευημερία, γεγονός που με τη σειρά του ευνόησε την αγορά ειδών πολυτελείας. Σε αυτό το πλαίσιο, ένα από τα πιο περιζήτητα αγαθά ήταν οι τουλίπες, ιδίως αυτές που παρουσίαζαν μια μετάλλαξη που τις έκανε ακόμη πιο εντυπωσιακές από τα υπόλοιπα λουλούδια. Αυτά τα μοναδικά λουλούδια διέφεραν κατά πολύ από άλλες επιλογές, οπότε όλοι ήθελαν να τα αναδεικνύουν λόγω των ασυνήθιστων χρωμάτων και μοτίβων τους.
Ανάλογα με την ποικιλία, η τιμή ενός λουλουδιού μπορούσε εύκολα να υπερβεί το εισόδημα ενός ειδικευμένου εργάτη ή ακόμη και την τιμή ενός σπιτιού. Η δημιουργία των συμβολαίων Futures αύξησε ακόμη περισσότερο τις τιμές, καθώς η κυριότητα των λουλουδιών δεν πέρναγε σε άλλα χέρια. Λένε ότι η βουβωνική πανώλη είχε επίσης αντίκτυπο στην αγορά, επειδή οι άνθρωποι ήταν διατεθειμένοι να αναλάβουν επενδυτικά ρίσκα.
Καθώς όμως όλο και περισσότεροι αγρότες καλλιεργούσαν τα λουλούδια, η προσφορά αυξήθηκε υπερβολικά και η αγορά της τουλίπας έφτασε στο ζενίθ της τον Φεβρουάριο του 1637. Παρατηρήθηκε ξαφνική έλλειψη αγοραστών και μετά από μια αποτυχημένη δημοπρασία αγοράς τουλίπας στο Χάρλεμ, εξαπλώθηκαν πολύ γρήγορα ο φόβος και ο πανικός, με αποτέλεσμα η φούσκα να "σκάσει" μέσα σε λίγες μόνο ημέρες.
Οι ιστορικοί δεν είναι σίγουροι αν όντως προέκυψαν πτωχεύσεις λόγω της "μανίας της τουλίπας", καθώς είναι δύσκολο να βρεθούν οικονομικά αρχεία από εκείνη την περίοδο, αλλά το κραχ σίγουρα επέφερε σημαντικές ζημίες στους επενδυτές με συμβόλαια τουλίπας. Όμως, πώς σχετίζεται με το Bitcoin;
Η "μανία της τουλίπας" και το Bitcoin
Η "μανία της τουλίπας" χαρακτηρίζεται από πολλούς ως ένα βασικό παράδειγμα "φούσκας" που έσκασε. Το δημοφιλές σενάριο περιγράφει ένα επεισόδιο απληστίας και ενθουσιασμού που εκτίναξε την τιμή της τουλίπας πολύ ψηλότερα από τα λογικά επίπεδα. Ενώ οι έξυπνοι άνθρωποι άρχισαν να απομακρύνονται νωρίς, οι υπόλοιποι άρχισαν τις πωλήσεις πανικόβλητοι αφού άρχισε η πτώση, με αποτέλεσμα πολλοί επενδυτές και πάροχοι υπηρεσιών να χάσουν πολλά χρήματα.
Ακούμε αρκετά συχνά ότι το Bitcoin είναι ένα άλλο παράδειγμα οικονομικής φούσκας. Ωστόσο, κατά τη σύγκριση της "μανίας της τουλίπας" με το Bitcoin δεν λαμβάνεται υπόψη η διαφορετική κατηγορία περιουσιακών στοιχείων και οι διαφορετικές συνθήκες της αγοράς. Η σημερινή οικονομική κατάσταση διαφέρει τελείως και περιλαμβάνει πολύ περισσότερους παράγοντες από ό,τι οι αγορές τουλίπας του 17ου αιώνα. Επιπλέον, οι αγορές κρυπτονομισμάτων διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό από τις παραδοσιακές αγορές.
Βασικές διαφορές
Μία από τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ τουλίπας και Bitcoin είναι η δυνατότητα των Bitcoin να λειτουργούν ως σύστημα αποθήκευσης αξίας. Οι τουλίπες έχουν περιορισμένο χρόνο ζωής και ήταν σχεδόν αδύνατο να καταλάβει κανείς την πραγματική ποικιλία ή την εμφάνιση του λουλουδιού κοιτάζοντας απλώς και μόνο τον βολβό. Οι έμποροι θα έπρεπε να τον φυτέψουν και να ελπίζουν ότι θα πετύχαιναν τον ακριβή τύπο στον οποίο είχαν επενδύσει, ειδικά αν πλήρωναν για ένα από τα σπάνια χρώματα. Εκτός αυτού, αν ήθελαν να μεταφέρουν τουλίπες, χρειάζονταν έναν ασφαλή τρόπο για να τις αποστείλουν στον προορισμό τους με όλα τα σχετικά έξοδα. Επίσης, οι τουλίπες δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για πληρωμές, επειδή δεν μπορούσαν να διασπαστούν σε μικρότερα μέρη, καθώς έτσι τα φυτά πιθανότατα θα μαραίνονταν. Επιπλέον, είναι εύκολο να κλέψει κανείς τα λουλούδια από τα χωράφια ή από τους υπαίθριους πάγκους της αγοράς, με αποτέλεσμα να είναι πιο δύσκολο να τα προστατέψει κανείς.
Αντίθετα, το Bitcoin είναι ψηφιακό και μπορεί να μεταφερθεί σε ένα παγκόσμιο δίκτυο peer-to-peer. Είναι ένα ψηφιακό νόμισμα που ασφαλίζεται με κρυπτογραφικές τεχνικές, πράγμα που το κάνει ιδιαίτερα ανθεκτικό στις απάτες. Το Bitcoin δεν μπορεί να αντιγραφεί ή να καταστραφεί και μπορεί εύκολα να διαιρεθεί σε πολλές μικρότερες μονάδες. Επιπλέον, είναι σχετικά σπάνιο, με περιορισμένο όγκο που έχει καθοριστεί σε 21 εκατομμύρια μονάδες το πολύ. Αληθεύει ότι ο ψηφιακός κόσμος των κρυπτονομισμάτων ενέχει κάποιους κινδύνους, αλλά αν ακολουθείτε μερικές γενικές αρχές ασφαλείας, είναι πιθανό να διατηρήσετε ασφαλή τα κεφάλαιά σας.
Ήταν η "μανία της τουλίπας" μια πραγματική φούσκα;
Το 2006, ο οικονομολόγος Earl A. Thompson δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο “The tulipmania: Fact or artifact?” στο οποίο αναλύει τον τρόπο με τον οποίο η "μανία της τουλίπας" δεν σχετιζόταν με τον παροξυσμό της αγοράς, αλλά με την έμμεση μετατροπή, εκ μέρους της κυβέρνησης, των συμβολαίων Futures της τουλίπας σε συμβόλαια δικαιωμάτων προαίρεσης. Σύμφωνα με τον Thompson, το περιστατικό δεν μπορεί να θεωρηθεί φούσκα, διότι "οι φούσκες προϋποθέτουν την ύπαρξη τιμών που έχουν συμφωνηθεί από κοινού και υπερβαίνουν τις θεμελιώδεις αξίες", κάτι που δεν συνέβη στην πραγματικότητα.
Το 2007, η Anne Goldgar δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο “Tulipmania: Money, Honor, and Knowledge in the Dutch Golden Age,” στο οποίο παρουσιάζει πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η δημοφιλής ιστορία της "μανίας της τουλίπας" είναι στην πραγματικότητα ένας μύθος. Βασισμένη σε εκτενή έρευνα αρχείων, η επιχειρηματολογία της Goldgar υποδηλώνει ότι τόσο η ανοδική πορεία όσο και η διάψευση της φούσκας της τουλίπας ήταν πολύ μικρότερες από ό,τι πιστεύουμε οι περισσότεροι από εμάς. Υποστηρίζει ότι οι οικονομικές επιπτώσεις ήταν αρκετά περιορισμένες και ότι στην αγορά της τουλίπας συμμετείχαν ελάχιστοι άνθρωποι.
Συμπεράσματα
Ανεξάρτητα από το αν η "μανία της τουλίπας" ήταν μια οικονομική φούσκα ή όχι, είναι σίγουρα παράλογο να συγκρίνουμε τις τουλίπες με τα Bitcoin (ή με οποιοδήποτε άλλο κρυπτονόμισμα). Το περιστατικό συνέβη πριν από περίπου 400 χρόνια, σε ένα εντελώς διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο, και τα λουλούδια δεν μπορούν να συγκριθούν ουσιαστικά με ένα ψηφιακό νόμισμα που ασφαλίζεται με κρυπτογραφικές τεχνικές.