Ağ Etkisi Nedir?

Kısa Özet

Ağ etkisi, bir ürünün daha fazla kişi tarafından kullanılmasıyla daha değerli hale gelmesidir. Orkut'u hatırlıyor musunuz? Bu ürün, artık onu kullanan pek fazla kişi olmadığı için sonlandırılmıştı. Peki bunun sebebi neydi? Çünkü kullanıcı sayısının zamanla azalması, diğer kullanıcıların da hizmetten ayrılmasına neden oldu. Tabi ki başka etmenler de söz konusuydu, fakat az sayıda kullanıcıya sahip olduğu için hizmet olarak değeri azaldı.

Kripto paralar söz konusu olduğunda ağ etkisi dikkate alınması gereken son derece önemli bir öğedir. Para ve blockchainler, en nihayetinde insanları organize eder. Dolayısıyla bir ağı ne kadar çok kişi kullanırsa, ağ da bir hizmet olarak o kadar işe yarar hale gelir.

Giriş

Belirli bir sektörde hangi kripto paranın piyasa lideri olacağını ne belirler? Piyasanın genellikle uzun vadede en iyi çözümlere yöneleceğini varsayabiliriz. Fakat aslında konu bu kadar basit değildir. Farklı birçok etmeni dikkate almak gerekir.

Geliştiriciler inovatif bir teknoloji ortaya koyabilir, fakat kullanıma sunulduğu dönemde piyasa ihtiyacını karşılamıyorsa bu teknoloji pek fazla ilgi çekmeyebilir.

Bazen teknolojik olarak daha geride olan projeler, yalnızca doğru zamanlama sayesinde piyasa payının büyük bir kısmını ele geçirebilir. İşte bu noktada, ağ etkisinin önemi artar.

Ağ etkisi, daha fazla kullanıcının bir ürün ya da hizmete nasıl değer kattığını açıklayan ekonomik bir etkidir. Ağ etkisi olduğunda, ağa katılan her bir yeni kullanıcı ürünün değerini artırır. Bu da dolaylı olarak daha fazla yeni kullanıcıyı ağa katılmaya teşvik ederek değerin daha da artmasını sağlar.

Ağ etkisinin en önemli örneklerinden biri telefondur. Teknolojinin ilk zamanlarında yalnızca birkaç kişinin evinde telefon vardır. Dahası, bu evlerin ağı kullanabilmesi için birbirlerine fiziksel olarak bağlanmış olması gereklidir.

Teknoloji olgunlaştıkça telefon alabilen kişilerin sayısı gitgide artmış, dolayısıyla tüm telefon ağının değeri de yükselmiştir. Kullanıcıların sayısı arttıkça, tüm ağın değeri ve sunduğu faydalar da artmıştır. Böylece daha fazla kişinin katılımıyla tüm ağın değerinin de yükseldiği pozitif bir döngü ortaya çıkmıştır. Artan kullanım, üstel bir büyüme yaratmıştır.

Ağ etkisi türleri

İki tür ağ etkisi vardır – doğrudan ve dolaylı ağ etkisi.

Doğrudan ağ etkisi, telefon örneğinde bahsettiğimiz etkidir. Artan kullanım, diğer tüm kullanıcılar için de değeri artırır.

Dolaylı ağ etkisini tanımlamak ise daha zordur. Terim, ilk aşamada bir ağ etkisinin olmasından kaynaklanan ek ve tamamlayıcı avantajları ifade eder. Örneğin, birçok kripto para açık kaynaklıdır.

Ağ etkisi güçlü olan bir projede çok yüksek bir değer söz konusu olduğu için yetenekli birçok geliştirici (kendi koydukları değer de risk altında olduğundan) kodu denetlemeye yönelebilir. Bu katma değer, en başından projenin bünyesindeki değerin çok yüksek olmasından kaynaklanır. Bu etki birleşerek büyümeye başlar ve sonuçta rakiplerine kıyasla önemli seviyede ağ etkisine sahip baskın liderler ortaya çıkar.

Ağ etkisi örnekleri

Ağ etkisinin günümüzdeki örneklerine farklı birçok ürün kategorisinde rastlamak mümkündür. Bunların arasında öne çıkanlardan biri, kullanıcıların mevcut sosyal ağları tarafından kullanılan hizmetlere daha fazla katılma eğilimi gösterdiği sosyal medyadır. Bu da insanları aynı platformlara katılmaya teşvik eder ve sektör birkaç hizmetin tekeline girer.

Yeni şirketler yeni bir sosyal ağ platformu başlatmak isterse, kritik bir kitle edinmede zorluk yaşar. Neden? Çünkü piyasa liderleri, sahip oldukları ağ etkisi sayesinde rekabet anlamında büyük bir avantaja sahiptir.

Ağ etkisinin bir diğer iyi örneği de araç paylaşımıdır. Uber ve Lyft'in yıllar içinde elde ettiği ağ etkisiyle rekabet etmek, daha küçük bir kullanıcı tabanına sahip daha yeni hizmetler için oldukça zordur.

Aynı şey çevrimiçi satışlarda Ebay ve Amazon, internet aramalarında Google, çevrimiçi ev kiralamada AirBNB, kurumsal işletim sistemlerinde Microsoft ve iPhone ile Apple için de geçerlidir. Peki, yalnızca iyi tasarlanmış iş modellerine sahip kar amacı güden şirketler mi ağ etkisine sahip olabilir? Hayır. Wikipedia, güçlü bir ağ etkisi edinmiş açık kaynaklı projelere iyi bir örnektir.

Ağ etkisi ve kripto paralar

Kripto para ve blockchain söz konusu olduğunda ağ etkisi dikkate alınması gereken çok önemli bir konudur.

Bitcoin örneğini ele alalım. Bitcoin birçok faydalı özelliğe ve aynı zamanda güçlü bir ağ etkisine sahiptir.

Madenciler, ağ güvenliğini destekler ve operasyonlarını sürdürmek için yüksek likiditeye sahiptir. Fakat Bitcoin'e benzer kullanım alanları sunmayı hedefleyen başka bir ağın kurulduğunu varsayalım. Madenciler daha yüksek ödüller kazanabilir, fakat likidite aynı olmayacaktır. Riske girerek likiditenin gelecekte yükselebileceğini umut edebilir ya da işlerini sürdürebileceklerinden nispeten emin olarak bitcoin madenciliği yapmaya devam edebilirler. Ağ etkisi işte bu şekilde çalışır. Sunulan alternatif, teknik olarak daha üstün olsa ya da daha fazla ödül sunsa bile yeni hizmete geçmek her zaman mantıklı olmayabilir.

Bununla birlikte, bu durum yalnızca Bitcoin'in ağ etkisinin bir sonucu değildir. Adil lansmanı sayesinde Bitcoin, zaten kopyalaması son derece zor, benzersiz özelliklere sahiptir. Bu örneği, bir düşünce deneyi olarak değerlendirmeniz daha doğru olacaktır.

Ağ etkisi, Merkeziyetsiz Finans (DeFi) dünyasında da dikkate alınması gereken önemli bir konudur. Bir ürün, hizmet ve hatta akıllı kontrat büyük bir avantaj elde ederse, diğer projelerin bu avantajı aşması zor olabilir. Fakat DeFi halen yolun çok başındadır. Birçok kişi, henüz hiçbir ürünün onu kesin kazanan haline getirecek kadar ağ etkisi elde edemediğini düşünmektedir.

➟ Kripto para dünyasına girmek mi istiyorsunuz? Binance'ten Bitcoin (BTC) satın alabilirsiniz!

Negatif ağ etkisi

Negatif ağ etkisi, ters yönde çalışır. Bu da yeni her bir kullanıcının ağa değer katmak yerine ağın değerini düşüreceği anlamına gelir. Negatif ağ etkisi de blockchainlerin tasarımı konusunda dikkate alınması gereken bir konudur. İyi bir tasarım, yeni her bir kullanıcının ağa değer katacağı anlamına gelmelidir. Neden? Çünkü böylece ağ ölçeklenebilir. Fakat eğer yeni kullanıcılar ağın değerini düşüyorsa, bu durum ağda tıkanmalara yol açabilir.

Örneğin, Ethereum'daki gas ücretleri açık artırma tarzı bir sistemle çalışır. En temelde her bir kullanıcı, Ethereum madencilerine ödeyeceği gas ücreti için bir teklif verir. Daha fazla kullanıcı eklendikçe ve kullanım arttıkça, gas ücretleri de genellikle artar. Bunun nedeni, her bir kullanıcının bir diğerinin önüne geçmeye çalışmasıdır. Fakat bu artış sonsuza dek süremez. Gas ücretleri çok yükseldiğinde bazı kullanıcılar ağı kullanmayı tamamen bırakır çünkü bu kadar yüksek ücretlerle işlem yapmak mantıksız hale gelir. Bu da negatif ağ etkisinin bir örneğidir.

Bununla birlikte, bu soruna yönelik çözümler geliştirilmektedir. EIP-1559, Ethereum'un gas sistemini yenileyecek bir Ethereum önerisidir. Buna ek olarak, ETH 2.0'daki bazı yükseltmeler de Ethereum ağının idare edebileceği işlem miktarını büyük oranda artırabilir. Böylece hareketliliğin arttığı zamanlarda yaşanan yüksek gas ücreti sorunu da çözülebilir.

Son düşünceler

Ağ etkisine, kripto paralar da dahil olmak üzere ekonominin farklı birçok kesiminde rastlamak mümkündür. Ana fikir, yeni her bir kullanıcının katılımıyla birlikte ağın değerinin de artmasıdır.

Blockchain ve kripto para ağlarını tasarlayanlar, ağ etkisinin hangi mekanizmalar tarafından yaratıldığını inceleyerek büyük bir avantaj elde edebilir. Bu ağ etkisini tasarım sürecine dahil eden yeni coin ve token projeleri de daha hızlı bir şekilde büyüyebilir.

Ağ etkisi ve kripto hakkında başka sorularınız varsa, sorularınızın topluluğumuz tarafından yanıtlandığı soru-cevap platformumuz Academy'ye Sor'a göz atabilirsiniz.