Pojęcie Luzowania Ilościowego definiowane jest na wiele, czasami kontrowersyjnych sposobów. Zasadniczo QE to inaczej operacja rynkowa (przeprowadzana przez banki centralne), której efektem ma być zwiększenie płynności danej gospodarki oraz stopnia inflacji, a rzekomą intencją przemawiającą za zastosowaniem QE jest chęć stymulowania gospodarki danego kraju - czyli zachęcenie przedsiębiorstw i konsumentów do pożyczania większych sum pieniędzy oraz generowania większych wydatków.
Jak dokładnie przebiega QE?
Zazwyczaj operacja ta rozpoczyna się od banku centralnego, który dosłownie wpompowuje pieniądze do gospodarki poprzez zakup papierów wartościowych (takich jak akcje, obligacje i aktywa skarbowe) od rządu lub banków komercyjnych.
Głównym celem przemawiającym za zastosowaniem QE jest zwiększenie podaży pieniądza, czyli uczynienie go bardziej dostępnym. Jest to swego rodzaju sposób na stymulowanie aktywności gospodarczej i wzrostu gospodarczego. QE polega na utrzymaniu niskich stóp procentowych, zwiększeniu dostępności linii kredytowych dla przedsiębiorstw i konsumentów oraz promowaniu zaufania do całej gospodarki. W praktyce jednak QE nie zawsze działa tak jak zostało to założone, a biorąc pod uwagę fakt, że podejście to jest bardzo kontrowersyjne, posiada również szerokie grono zarówno swoich obrońców, jak i przeciwników.
QE jest stosunkowo nową ekspansywną polityką pieniężną. Niektórzy z ekspertów twierdzą, że metoda ta po raz pierwszy została wykorzystana (prawdopodobnie) pod koniec lat 90. przez japoński bank centralny (Bank of Japan). Dopisek prawdopodobnie pojawił się tutaj nie bez powodu, ponieważ wielu ekonomistów debatuje nad tym, czy praktyki monetarne z tamtego okresu rzeczywiście można połączyć z QE. Od tamtego czasu polityka QE została wdrożona już w wielu krajach, jako sposób na zminimalizowania wewnętrznych problemów gospodarczych.
Co pobudziło korzystanie z polityki Luzowania Ilościowego?
QE została opracowana w celu rozwiązania problemów, które powstały, gdy konwencjonalne i nowoczesne praktyki bankowe okazały się niewystarczające aby zapobiegać recesji. Jednym z celów QE jest wzrost inflacji (w celu uniknięcia deflacji). Korekty stóp procentowych są jednym z głównych narzędzi wykorzystywanych przez banki centralne do utrzymywania stopy inflacji pod ich kontrolą. W przypadku spowolnienia nastrojów kredytowych oraz finansowych, bank centralny kraju może obniżyć stopy procentowe, aby banki mogły łatwiej udzielać klientom pożyczek. Z drugiej strony, jeżeli polityka zostanie zbytnio poluzowana - czyli wydatki oraz ilość udzielanych kredytów zbliżają się do ryzykownych poziomów - wyższe oprocentowanie stóp może działać jako swoista przeszkoda i spowolnić gospodarkę.
Czy Luzowanie Ilościowe jest skuteczne?
Każda z wymienionych instytucji wdrożyła swoją unikalną strategię, ale w zdecydowanej większości z nich, QE przyczyniła się do dramatycznego wzrostu ogólnej płynności lokalnego rynku. W raporcie stwierdzono też, że interwencje banków centralnych zakończyły się sukcesem, a wywołanie zwiększonej płynności było o tyle ważne, ponieważ pomogło uniknąć przedłużającego się kryzysu gospodarczego i krachu systemu finansowego.
Jednak QE nie zawsze jest skuteczne i w dużym stopniu zależy od szeroko pojętego kontekstu i samej strategii banku centralnego. Wiele gospodarek, które eksperymentowało z QE (lub podobnego podejścia), nie uzyskało pożądanych efektów. Jeśli strategia wykonawcza związana z QE nie będzie odpowiednio zarządzana, wstrzykiwanie pieniędzy do gospodarki znikąd i obniżanie stóp procentowych może spowodować nieoczekiwane i niepożądane skutki. Poniżej przedstawiamy niektóre potencjalne zalety i wady QE.
Potencjalne korzyści i pozytywne efekty
- Zwiększona ilość pożyczek od banku centralnego: ze względu na zwiększenie dostępnych w bankach funduszy poprzez zakup ich aktywów przez bank centralny, banki mogą zostać zachęcone do pobierania większej ilości pieniędzy od banku centralnego.
- Pozytywne nastawienie do kredytów: Konsumenci i firmy są bardziej skłonni do zaciągania nowych zobowiązań kredytowych, gdy stopy procentowe są niskie.
- Większe wydatki: Konsumenci zwiększą swoje wydatki, ponieważ wszystkie nowe kredyty i pożyczki generują więcej pieniędzy. Przy niższych stopach procentowych pozostawianie pieniędzy na kontach oszczędnościowych nie jest aż tak atrakcyjne.
- Wzrost liczby miejsc pracy: Kiedy firmy, dzięki kredytom zyskują dostęp do i sprzedają więcej dzięki zwiększonym wydatkom konsumentów, są one naturalnie zachęcane do powiększania i zatrudniania większej liczby pracowników.
Potencjalne wady i negatywne skutki
Wielu ekonomistów wyraża swoje obawy, że QE to nic innego jak zalepianie wielkiej ran w postaci problemów strukturalnych plasterkami, które ostatecznie wykrwawienie się gospodarki. Niektóre z potencjalnych wad wykorzystania QE:
- Inflacja: zwiększona podaż pieniądza spowodowana wdrożeniem QE w sposób naturalny tworzy inflację. Konkurencja o dostęp do produktów rośnie, ponieważ w obiegu znajduje się większa ilość pieniędzy, a podaż towarów nie ulegnie zwiększeniu. Wyższy popyt doprowadza do wyższych cen. Jeśli nie będzie to odpowiednio zarządzane, stopa inflacji może szybko wzrosnąć, prowadząc do hiperinflacji.
- Brak kontroli nad zwiększoną dostępnością kredytów w bankach: QE zakłada, że banki komercyjne będą wykorzystywać pieniądze, które otrzymują z banku centralnego, aby oferować więcej pożyczek. Ale w całej ideii - procesie - nie ma żadnych narzędzi, które wymuszały by taką aktywność na bankach. Na przykład kiedy Stany Zjednoczone wykorzystały QE zaraz po kryzysie finansowym z 2008 r., wiele banków postanowiło przetrzymywać uzyskane w ten sposób pieniądze, zamiast dać do nich dostęp konsumentom i przedsiębiorstwom - udzielając pożyczek.
- Więcej długów: zwiększona dostępność pożyczek może skłonić przedsiębiorstwa i konsumentów do pożyczania więcej, niż mogliby sobie oni na to normalnie pozwolić, co może mieć negatywne konsekwencje dla całej gospodarki.
- Wpływ na inne instrumenty inwestycyjne: Rynek obligacji często negatywnie reaguje na niestabilność gospodarki i nagłe zmiany, które są dość powszechne po wprowadzeniu polityki QE.
Przykłady
Sytuacje z niektórych krajów, w których banki centralne stosowały politykę Luzowania Ilościowego
- Bank Japonii: 2001-2006 i 2012 (Abenomics).
Działania podejmowane w ramach polityki QE nie załagodziły problemów finansowych toczących Japońską gospodarkę. Jen osłabił się względem dolara amerykańskiego, a koszt importu wzrósł. - Stany Zjednoczone: 2008-2014.
Stany Zjednoczone wdrażały swoją politykę QE w trzech etapach. Polityka Luzowania Ilościowego była stosowana aby zaradzić kryzysowi mieszkaniowemu i wynikającej z niego recesji. Gospodarka powróciła do normy, ale kwestia tego, czy wynika to z zastosowania QE, jest dyskusyjna. Porównując sytuację USA z Kanadą, która nie stosowała praktyk bankowych QE w analogicznym okresie, nie wykazało znaczących różnic ani przewag, a sytuacja w obu krajach była bardzo podobna. - Europejski Bank Centralny: 2015-2018.
W strefie Euro skutkiem zastosowania polityki QE było wiele wzlotów ale również i spadków, wliczając w to: stabilną inflację, ogólny spadek bezrobocia i silną gospodarkę w 2017 roku oraz ciągłą walką z niskim wzrostem płac i rosnącymi stopami procentowymi.