Kısa Özet
İnternet, "salt okunur" Web 1.0'dan katılımlı ve sosyal odaklı olarak tanımlanan günümüzdeki versiyonu Web 2.0'a evrildi. Şimdi ise internetin bir sonraki aşaması olan Web 3.0 veya dijital varlık dünyasındaki adıyla Web3'e doğru kademeli olarak ilerliyoruz. Web3'ün insanların bir şeylere dijital olarak sahip olmasına, kolayca çevrimiçi işlem yapmasına ve kişisel verileri üzerinde daha fazla kontrole sahip olmasına imkan tanıması bekleniyor. Blockchain ve kripto ekosistemleri, Web3 için halihazırda kullanım halinde olan ürünlere sahip. Örneğin, kullanıcılar eşler arası (P2P) ödemeler yapabiliyor ve kripto cüzdanları ile dijital ögeleri toplayabiliyor. Blockchain tabanlı pek çok proje, tasarımı gereği merkeziyetsiz ve herkesin kullanımına açık.
Giriş
Dijital varlıklar, gücün merkezi birkaç sosyal medya platformunda toplanması ve kullanıcıların kişisel verilerinin sömürülmesi gibi web'in günümüzdeki sıkıntılarını gidermesi beklenen Web3'ün ayrılmaz bir parçası haline gelebilir. Blockchainlerin merkeziyetsiz ve izne dayalı olmayan doğası, iletişim gücünü merkezi otoritelere vermek yerine dağıtmada önemli bir rol oynayabilir.
Dijital varlıklar Web3'e yerel dijital ödemeleri getirmenin yanı sıra dijital ekonomik sistemlerde farklı birçok rol oynayacak şekilde programlanmış tokenler olarak da işlev görebilir. Blockchain ve kripto, merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAO) aracılığıyla Web3'ü daha topluluk merkezli bir hale getirebilir.
Web3 ve Web2 arasındaki farklar
İnternetin başlıca gelişim aşamaları genellikle Web1, Web2 ve Web3 adındaki farklı niteliklere sahip evrelerle temsil edilir. Web1 çağında kullanıcılar çevrimiçi verileri değiştiremiyor ve etkileşim kurdukları web sitelerine kendi içeriklerini yükleyemiyordu. O zamanlar internet, bilgi forumlarını okumak gibi basit, tek yönlü deneyimlere imkan tanıyan statik HTML sayfalarından oluşuyordu.
Web2, içerik tüketimine ve basit etkileşimlere imkan tanıdı. Ardından Web2, kademeli olarak daha interaktif bir internet haline gelerek kullanıcıların kendi içeriklerini oluşturmasına imkan tanımaya başladı. Bu çevrimiçi etkileşim biçimleri öncelikli olarak sosyal medya platformları tarafından yönetildiğinden Web2 döneminde yeni merkezi teknoloji devi türleri ortaya çıktı.
Güncel Web2 ekosistemi, gitgide daha fazla eksikliğinin ortaya çıkmasıyla bir kez daha değişiyor. Örneğin, internet kullanıcıları veri takibi ve mülkiyetin yanı sıra sansürle ilgili konularda da daha fazla endişe duymaya başladı.
Şirketlerin ellerindeki gücü belirli kullanıcı ve organizasyonları platformlarından yasaklamak için kullanmasıyla, merkezi şirketlerin gücü özellikle daha fazla göze çarpmaya başladı. Web2 şirketleri verileri, kullanıcıları web sitelerinde tutmak ve üçüncü tarafların yararına hedefli reklamlar oluşturmak için de kullanıyor. Bu tür ekonomik teşvikler, böyle şirketleri kullanıcıların çıkarları doğrultusunda hareket etmemeye yönlendirebilir.
Web3'ün vizyonu, daha iyi bir internet için bir sonraki adım olmaktır. Başlıca vaatleri arasında çevrimiçi platformları merkeziyetsiz, güvene dayalı olmayan ve izne dayalı olmayan bir hale getirmek yer alır. Web3; dijital mülkiyet, dijital yerel ödemeler ve sansüre dirençliliği web ürün ve hizmetlerinin yeni bir standardı haline de getirebilir.
Blockchain ve kripto, Web3'ün temel teknolojileri olmak için mükemmel bir konumdadır çünkü içsel olarak merkeziyetsiz olmaları sayesinde herkesin zincir üzerinde veri kaydetmesine, varlıkları tokenleştirmesine ve dijital kimlikler oluşturmasına imkan tanırlar.
Blockchain ve kripto Web3 vizyonuna hangi açılardan uygundur?
Merkeziyetsizlik. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Web2'nin başlıca sorunlarından biri gücün ve verilerin büyük birkaç oyuncunun elinde toplanmasıdır. Blockchain ve kripto, bilgi ve gücün daha fazla dağılmasına destek olarak Web3'ü merkeziyetsiz bir hale getirebilir. Web3, daha fazla şeffaflık ve merkeziyetsizlik için blockchain destekli herkese açık dağıtılmış kayıt defterlerinden faydalanabilir.
İzne dayalı olmama: Blockchain tabanlı projeler, geleneksel şirketlerin tescilli sistemlerinin yerine herkese açık kodları koyar. Blockchain üzerinde geliştirilen uygulamaların izne dayalı olmayan doğası, dünya genelinde herkesin bu uygulamalara kısıtlamalar olmaksızın erişebilmesine ve uygulamalarla etkileşim kurabilmesine imkan tanır.
Güvene dayalı olmama: Blockchain ve kripto, banka veya bireysel bir aracı gibi üçüncü taraflara yönelik tüm ihtiyacı ortadan kaldırır. Web3 kullanıcıları, ağın kendisinden başka hiçbir birime güvenmek zorunda kalmadan işlem yapabilir.
Ödeme yolları sunma: Kripto paralar, Web3'ün dijital yerel ödeme altyapıları olarak hizmet edebilir. Dijital varlıklar, gerçek anlamda sınır tanımadıkları ve aracılara ihtiyaç duymadıkları için Web2'nin pahalı ve hantal ödeme yapısını iyileştirme potansiyeline sahiptir.
Mülkiyet: Kripto, kullanıcıların kendi kontrolünde olan ve aracılar olmadan fonlarını tutmasına imkan tanıyan kripto cüzdanları gibi araçları halihazırda sunmaktadır. Kullanıcılar, fonlarını çeşitli şekillerde kullanmak veya dijital ögelerini sergilemek için cüzdanlarını merkeziyetsiz uygulamalara da bağlayabilir. Herkes, şeffaf ve herkese açık bir kayıt defteri kullanarak bu fon ve ögelerin mülkiyetini doğrulayabilir.
Sansüre dirençlilik: Blockchainler sansüre dirençli olacak şekilde tasarlanmıştır, bu da hiçbir tarafın işlem kayıtlarını tek taraflı olarak değiştiremeyeceği anlamına gelir. Kaydın blockchaine eklenmesinin ardından bu kaydı kaldırmak neredeyse imkansızdır. Bu özellik, her tür ifadeyi devlet ve şirketler tarafından uygulanacak sansürden korumaya yardımcı olabilir.
Blockchain ve kripto Web3'ün temel bileşenleri midir?
Web3, blockchain veya kripto para ile ilişkili olmayan teknolojilerden de faydalanabilir. Örneğin, artırılmış gerçeklik (AR), sanal gerçeklik (VR), nesnelerin interneti (IoT) ve meta evren gibi teknolojiler de internetin yeni çağı için elzem hale gelebilir. Blockchain, daha çok Web3'ün altyapı tarafında çalışabilir. Bahsettiğimiz bu teknoloji ve çözümler ise internetin daha sarmalayıcı ve gerçek dünyayla bağlantılı bir hale gelmesine yardımcı olabilir.
IoT çeşitli cihazları internet üzerinden birbirine bağlayabilir, AR dijital görsel ögeleri gerçek dünyaya yerleştirebilir ve VR de dijital varlıklar olarak temsil edilen ögelerin yer alacağı, bilgisayar tarafından yaratılmış çevreler oluşturabilir. Son olarak, bu teknolojileri ölçeklendirmek ve bir araya getirmek, birleşik bir meta evreni Web3 dahilinde hayata geçirebilir.
Kripto, dijital yerel ödeme yolları ve çok daha fazlasını sunabilir. Hizmet tokenleri, Web3 için önemli birçok kullanım alanı yaratabilir. Ayrıca, benzersiz tokenler (NFT'ler) sayesinde dijital dünyada kimlik ve mülkiyet, kullanıcıların kişisel verileri üzerindeki kontrolünden feragat etmesini gerektirmeyecek bir yolla doğrulanabilir.
Kripto ve blockchain ile Web3 neye benzeyecektir?
Blockchain teknolojisi Web3'ün temellerinden biri haline gelebilir, fakat kullanıcılar bunun farkına bile varmayabilir. Blockchain üzerinde geliştirilen uygulamalar kullanıcı dostu ve sezgiselse, insanlar kullanılan altyapı üzerinde düşünmeyecektir. Bu da her gün kullandığımız sosyal medya platformlarının temelinde yatan veri sunucuları ve internet protokolleri üzerinde nadiren düşünmemize benzerdir.
NFT'ler kullanıcıların dijital koleksiyonluk ürünlerini diğer kullanıcılara sergilemesine ve eşsiz dijital kimliklerini oluşturmasına ve kullanmasına yardımcı olabilir. NFT'ler çevrimiçi oyunlardaki önemli birçok süreci desteklemek gibi başka işlevsel amaçlara da hizmet edebilir.
Blockchain ve kripto, merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAO) aracılığıyla Web3 kullanıcılarının kolektif eylemleri koordine etme ve uygulamaya koyma şeklini değiştirebilir. DAO'lar insanlara ortak bir payda etrafında, merkezi bir karar mercii olmadan organize olma gücü verir. Kararları merkezi bir otoritenin alması yerine token sahipleri en iyi eylem planını oylarıyla hep birlikte belirler. Buna ek olarak, tüm faaliyet ve oylar blockchain üzerinde görülebilir. Bu nedenle, DAO'lar Web3'ü daha merkeziyetsiz, şeffaf ve topluluk odaklı olmaya yönlendirebilir.
Son Söz
Web3, günümüzün internetinin önemli sorunlarını çözebilir ve teknoloji devlerinin elindeki gücü en aza indirebilir. Fakat henüz, somut bir gerçeklikten ziyade ulaşılması hedeflenen bir vizyondur. Yine de web'in bir sonraki versiyonunu desteklemesi olası teknolojiler halihazırda geliştirilmektedir.
Blockchain ve kripto, genellikle Web3 devrimini başlatma olasılığı en yüksek teknolojiler arasında görülür, çünkü bu iki teknoloji de izne ve güvene dayalı olmayan, merkeziyetsiz etkileşimleri desteklemek üzere tasarlanmıştır. Buna ek olarak, blockchain teknolojisi ve dijital varlıklar web'in AR, VR ve nesnelerin interneti gibi diğer önemli bileşenleriyle rakip değildir çünkü bu ögelerin bir araya gelmesiyle muhtemelen en umut vaat eden çözümler ortaya çıkacaktır.