Piramit Satış ve Saadet Zinciri (Ponzi) Düzeni
Bitcoin'e ya da herhangi bir kripto para birimine yatırım yapan veya Dijital Para Arzı’na (ICO) katılmaya karar veren çoğu kişi genellikle iki şey hakkında endişe duymaktadır. İlk olarak başlangıçtaki yatırımdan elde edecekleri karı temsil eden Yatırımın Geri Dönüşü (ROI), daha sonra ikinci endişe ise yatırımın içerdiği risk miktarıdır. Riskler çok yüksek olduğunda, yatırımcıların başlangıç yatırımlarını (bir kısmını veya tamamını) kaybetmesi daha olasıdır ve bu da negatif bir Yatırımın Geri Dönüşü (ROI) ile sonuçlanır.
Doğal olarak, bütün yatırımlarda her zaman bir miktar risk vardır. Bununla birlikte, yatırımcının farkında olmadan hukukça yasaklanmış saadet zinciri (ponzi) veya piramit satış düzenine yatırım yaptığı durumlarda risk büyük ölçüde artar. Bu nedenle, bu düzenleri tanımlayabilmek ve nasıl çalıştıklarını anlamak büyük önem taşımaktadır.
Saadet Zinciri (Ponzi) düzeni nedir?
Saadet Zinciri (Ponzi) düzeni, Kuzey Amerika'ya taşınan ve hileli para kazanma sistemi ile ünlenen bir İtalyan dolandırıcısı olan Charles Ponzi'den adını almıştır. 1920'lerin başlarında, Ponzi yüzlerce kurbanı dolandırmayı başarmış ve düzeni bir yıldan fazla sürdürmüştür. Temel olarak, bir Saadet Zinciri (Ponzi) düzeni, yeni yatırımcılardan toplanan paralarla eski yatırımcılara ödeme yaparak çalışan hileli bir yatırım aldatmacasıdır. Böyle bir plandaki sorun, arka plandaki yatırımcıların hiç ödeme alamayacak olmasıdır.
Yürürlükteki bir Saadet Zinciri (Ponzi) Düzeni aşağı yukarı şuna benzer:
- Bir yatırım fırsatını tanıtan kişi, yatırımcıdan 1000 lira alır. Başlangıçtaki miktarı, önceden tanımlanmış bir dönemin sonunda (örneğin 90 gün) % 10 faizle birlikte geri ödemeyi vaat eder.
- Yatırım fırsatını tanıtan kişi, böylelikle 90 günlük sürenin tamamlanmasından önce iki ek yatırımcıyı daha sisteme dahil edebilir. Daha sonra, ikinci ve üçüncü yatırımcıdan topladığı 2000 lira ile ilk yatırımcıya 1100 liralık para ödeyebilecektir. Böylelikle muhtemelen ilk yatırımcıyı tekrardan 1000 liralı yatırım yapmaya ikna edecektir.
- Dolandırıcı, yeni yatırımcılardan gelen parayı kullanarak vaat ettiği getirileri ilk yatırımcılara ödeyebilir hale gelecek ve onları tekrardan yatırım yapmaya ve daha fazla insanı davet etmeye ikna edebilir hale gelecektir.
- Sistem büyüdükçe, yatırım fırsatını tanıtan kişinin düzenin devam etmesi için daha fazla yeni yatırımcı bulması gerekir, aksi takdirde vaat ettiği getirileri ödeyemez hale gelir.
- Sonunda, bir noktada düzen sürdürülemez ve yatrım fırsatını tanıtan kişi ya yakalanır ya da elinde kalan parayla birlikte ortadan kaybolur.
Bir Piramit Satış Düzeni nedir?
Bir piramit satış düzeni (veya piramit satış dolandırıcılığı), iş dünyasında, sadece düzene katılmakla kalmayıp aynı zamanda düzene yeni üyeler getirmeyi başaran üyeler için ödeme veya ödül vaat eden bir model olarak çalışır.
Örneğin, hileli yatırım fırsatını tanıtan kişi, Ayşe ve Ahmet’e bir şirkette 1000’er liralık bir distribütörlük hakkı alma şansı sunar. Böylelikle, Ayşe ve Ahmet distribütörlükleri satma hakkı elde ederler ve sisteme kazandırdıkları her üyeden pay almaya hak kazanırlar. Sattıkları distribütörlük satışlarından toplanan 1000’er liralar, daha sonra yarı yarıya olmak üzere hileli yatırım fırsatını tanıtan kişiyle paylaşılır.
Yukarıdaki örnekte, Ayşe ve Ahmet, her biri satış başına ancak 500 lira kazandıklarından, zararlarını kapatmak için bile, her biri en az iki distribütörlük satmak zorunda kalacaktır. Daha sonra bu durumdaki müşteriler ilk yaptıkları yatırımları kurtarabilmek için iki distribütörlük satma yükü altına gireceklerdir. Bu süreci devam ettirebilmek için çok daha fazla üyeye ihtiyaç duyulduğundan, düzen bir noktada bozulur. Piramit Satış düzenini illegal yapan şeyde bu düzenin sürdürülemez oluşudur.
Piramit Satış düzenlerinin çoğu bir ürün veya hizmet sunmaz ve yalnızca sisteme dahil edilen yeni üyelerden elde edilen para ile varlığını devam ettirir. Bununla birlikte, bazı piramit satış düzenleri ise, bir hizmeti veya gerçek bir ürünü satacağını iddia ederek kendilerini meşru çok katlı pazarlama (MLM) şirketi olarak sunabilir. Ancak genellikle bunu altta yatan hileli faaliyetlerini gizlemek için yaparlar. Bu nedenle, iş ahlakı / etiğinden şüphe duyulan birçok çok katlı pazarlama (MLM) şirketi piramit satış modellerini kullanmaktadır, ancak yine de belirtmek gerekir ki bütün çok katlı pazarlama şirketleri (MLM) dolandırıcı değildir.
Saadet Zinciri ve Piramit Satış
Benzerlikler
Her ikisi de mağdurlarını, iyi getiriler vaat ederek para yatırmaya ikna eden finansal dolandırıcılık biçimleridir.
Her ikisi de başarılı olmak ve hayatta kalabilmek için düzenli olarak yeni yatırımcılardan sisteme para girişine ihtiyaç duyar.
Genellikle, bu düzenler gerçek ürün veya hizmet sunmazlar.
Farklılıklar
Saadet Zinciri (Ponzi) düzenleri genellikle katılımcıların kazanacakları getirinin meşru bir yatırımın sonucu olduğuna inandıkları yatırım yönetimi hizmetleri olarak sunulmaktadır. Dolandırıcı, en basit tabirle sistemdeki kişilere ödeyebilmek sistemdeki diğer kişileri dolandırır.
Piramit satış düzenleri ağ pazarlamasına dayanır ve katılımcıların para kazanmak için sisteme yeni üyeler kazandırmalarını gerektirir. Böylelikle, piramidin altındaki her katılımcı parayı piramidin tepesine göndermeden önce küçük bir komisyon alır.
Kendinizi bu durumda nasıl korursunuz?
Şüpheci olun. Minimum yatırımla hızlı veya yüksek getiri vaat eden bir yatırım fırsatı büyük bir ihtimalle gerçek değildir. Özellikle size tamamen yabancı veya anlaşılması güç olan bir şeye yatırım yaparken özellikle bu durum doğrudur. Doğru olamayacak kadar iyi geliyorsa, muhtemelen doğru değildir.
İstenmeden size teklif edilen fırsatlardan sakının. Uzun vadeli bir yatırım fırsatında yer almanız için beklenmedik bir davet genellikle kırmızı bir bayrağa işaret eder.
Satıcıyı araştırın. Yatırım fırsatını teşvik eden kurum araştırılmalıdır. Saygın bir finansal danışman, komisyoncu veya aracılık şirketi, uygun idari organlar tarafından kayıt altına alınacak ve izlenecektir.
Güvenmeyin. Doğrulayın. Hukuka uygun yatırımlar yasal olarak kayıt altına alınmalıdır. Yapılacak ilk iş kayıt bilgisini sormaktır. Yatırım fırsatı eğer kayıtlı değilse, bu konuda iyi ve makul bir açıklama yapılmalıdır.
Yatırımı anladığınızdan emin olun. Asla tam olarak anlamadığınız, kavrayamadığınız bir şeye para yatırmamalısınız. Mevcut bilgi kaynaklarından yararlandığınızdan emin olun ve gizlilik arkasına saklanmış şüpheli yatırım fırsatlarına karşı çok dikkatli olun.
Raporlayın. Yatırımcılar ne zaman bir piramit satış düzeni ya da saadet zinciri (ponzi) ile karşılaşırsa bunları ilgili makamlara bildirmelidirler. Böylelikle, gelecekteki yatırımcılar aynı dolandırıcılığın mağduru olmaktan korunacaktır.
Bitcoin bir piramit satış düzeni mi?
Bazıları Bitcoin'in büyük bir piramit satış düzeni olduğunu iddia edebilir, ancak bu en basit tabirle doğru değildir. Bitcoin basitçe ifade etmek gerekirse paradır. Matematiksel algoritmalar ve kriptografi ile güvence altına alınan ve malları ve hizmetleri satın almak için kullanılabilen merkezi olmayan bir dijital para birimidir. Fiat (normal TL veya Dolar ve benzeri geleneksel para) parası gibi, kripto para birimleri de piramit satış düzenlerinde (veya diğer yasadışı faaliyetler) kullanılabilir, ancak bu kripto veya fiat para birimlerinin piramit satış düzenleri oldukları anlamına gelmez.