Jak działają Schemat Ponziego i Piramidy finansowe
Większość osób, które inwestują w Bitcoin lub jakąkolwiek inną kryptowalutę - lub po prostu które biorą udział w ofercie typu ICO (ang. Initial Coin Offering) - zazwyczaj obawiają się dwóch rzeczy. Po pierwsze, zwrotu z inwestycji (ang. ROI), czyli wskaźnika reprezentującego zyski, które ostatecznie osiągną z początkowego wkładu (czyt. inwestycji). Drugą obawą z kolei jest samo ryzyko związane z podjęciem się inwestycji. Gdy ryzyko inwestycyjne jest zbyt wysokie, inwestorzy z większym prawdopodobieństwem stracą swoją początkową inwestycję (w części lub całkowicie), co spowoduje uzyskanie ujemnego zwrotu z inwestycji (ang. ROI).
Oczywiście każda inwestycja niesie za sobą pewien stopień ryzyka. Ryzyko to jest jednak znacznie większe w przypadku, gdy inwestor weźmie udział (czyt. zainwestuje swoje pieniądze) w schemat Ponziego lub Piramidę Finansową, które w większości krajów są zakazane i nielegalne. W związku z tym, przy podejmowamiu inwestycji ogromne znaczenie ma posiadanie odpowiednich umiejętności i wiedzy umożliwiających zidentyfikowanie tych schematów i zrozumienia ich działania.
Czym jest schemat Ponziego?
Nazwa Schemat Ponziego pochodzi od Charlesa Ponzi, włoskiego oszusta, który po przenosinach do Stanów Zjednoczonych zasłynął dzięki zaplanowanemu przez siebie oszustwie finansowym na wielką skalę. Na początku lat dwudziestych XX wieku, Ponzi zdołał okraść setki ofiar w przeciągu zaledwie roku od startu swojego programu. Schemat Ponziego jest wcześniej zaplanowanym oszukańczym przedsięwzięciem inwestycyjnym, które opiera się na spłacie starszych inwestorów za pieniądze zebrane od nowych inwestorów. Głównym problemem takiego schematu jest to, że inwestorzy znajdujący się na samym końcu listy (czyt. najnowsi), mogą nigdy nie otrzymać zapłaty (czyt. zostać spłaconymi).
Schemat Ponziego funkcjonuje mniej więcej w następujący sposób:
Promotor inwestycyjny zgłasza się do inwestora z potrzebą uzyskania 1000 złotych. Następnie składa obietnicę spłaty uzyskanej od inwestora kwoty (czyt. wkładu) wraz z odsetkami w wysokości 10% na koniec wcześniej określonego z nim okresu (np. 90 dni).
Przed zakończeniem 90 dniowego okresu spłaty ustalonego z inwestorem, promotor inwestycyjny nakłania 2 kolejnych inwestorów na tę samą propozycję co pierwszego inwestora. W dniu spłaty pierwszego inwestora, przekazuje mu 1100 złotych, z 2000 złotych, które uzyskał od inwestora nr. 2 i 3. W tym momencie prawdopodobnie spróbuje ponownie zachęcić pierwszego inwestora do reinwestowania kwoty 1000 złotych.
Dzięki pobieraniu pieniędzy od nowych inwestorów, oszust jest w stanie spłacić zaciągnięte od inwestorów pieniądze oraz dać im ustalony procent, przekonując ich jednocześnie do ponownej inwestycji i zapraszania większej liczby osób do swojego schematu.
Wraz z rozwojem schematu promotor musi co rusz wynajdywać więcej nowych inwestorów, którzy dołączą do jego schematu, ponieważ w przeciwnym razie nie będzie w stanie spłacić obiecanych kwot i odsetek.
Po pewnym czasie schemat ostatecznie przestaje funkcjonować i być wydolny, a promotor zostaje złapany lub znika z pieniędzmi, które akurat miał pod ręką.
Czym jest Piramida Finansowa?
Piramida Finansowa (inaczej piramidalne oszustwo) funkcjonuje w sektorze biznesowym jako model, który obiecuje płatności lub nagrody dla swoich członków, którzy poza dołączeniem do programu, trudzą się werbowaniem do niego innych osób.
W celu zobrazowania zasady działania Piramidy Finansowej posłużmy się przykładem. Załóżmy, że oszust prowadzący piramidę o nazwie SCAM proponuje Kasi i Przemkowi możliwość zakupu praw do rekrutowania nowych członków do jego programu SCAM za 1000 złotych. Kasia i Przemek decydują się zakupić te prawa, ponieważ od każdego zarejestrowanego w programie użytkownika otrzymają pewien procent. Każde 1000 złotych, które Kasia i Przemek zdobędą rekrutując takie osoby, jak oni (czyli nakłaniając je do zakupu praw) dzielone jest w pewnej proporcji, zazwyczaj 50/50 z osobą, która oryginalnie przekonała ich do zakupu praw.
W powyższym scenariuszu Kasia i Przemek będą musieli sprzedać dwie licencje na rekrutację, ponieważ zarabiają 500 zł za każdą sprzedaż. Ciężar sprzedaży dwóch licencji w celu odzyskania początkowej inwestycji jest następnie przenoszony na osoby zrekrutowane przez Kasię i Przemka. Piramida w pewnym momencie zaczyna dosłownie rozpadać się pod własnym ciężarem ponieważ coraz więcej członków jest potrzebnych do kontynuowania całego procesu. To, co tak naprawdę czyni piramidę nielegalną, to jej nietrwały i niestabilny charakter.
Większość piramid finansowych nie oferuje żadnego prawdziwego produktu lub usługi. Co więcej są one utrzymywane wyłącznie dzięki pieniądzom uzyskanym z rekrutacji nowych członków. Niektóre piramidy finansowe trudzą się aby stwarzać pozory legalnych firm korzystających z dobrodziejstw i metod tzw. marketingu wielopoziomowego (ang. Multi Level Marketing). Pozują jako firmy, które chcą jedynie sprzedawać swoją usługę lub produkt. Zwykle jednak robią to tylko po to, aby ukryć swoją prawdziwą tożsamość i nadrzędny cel. Wiele firm z branży MLM wykorzystuje schemat piramidy finansowej w swojej codziennej działalności, ale nie wszystkie firmy z branży MLM można zaklasyfikować jako oszustwo.
Schematy Ponziego kontra Piramidy finansowe
Podobieństwa
Obie są formami oszustw finansowych, które polegają na przekonaniu ofiary do inwestowania pieniędzy, obiecując podejrzane zyski.
Zarówno schemat Ponzi jak i Piramida potrzebuje regularnego napływu pieniędzy od nowych inwestorów, aby móc funkcjonować i odnosić sukcesy.
Zazwyczaj programy te nie oferują prawdziwych produktów ani usług.
Różnice
Schematy Ponziego są zazwyczaj przedstawiane jako usługi zarządzania inwestycjami, w których uczestnicy uważają, że zysk, który uzyskają, jest wynikiem legalnej inwestycji. Oszuści za nimi stojący jednak tak naprawdę rabują jednego inwestora, aby móc zapłacić drugiemu.
Piramidy opierają się na tzw. marketingu sieciowym i wymagają od uczestników rekrutacji nowych członków w celu zarobienia pieniędzy. To sprawia, że każdy uczestnik najpierw zabiera swoją część (tzw. prowizję) przed przekazaniem pieniędzy na szczyt piramidy.
Jak się chronić zarówno przed jednym jak i drugim?
Bądź sceptyczny. Każda forma inwestycji w której ktoś obiecuje Ci osiągnięcie szybkich lub wysokich zysków przy minimalnej inwestycji z Twojej strony jest prawdopodobnie nieuczciwa. Zasada ta znajduje szczególne zastosowanie w przypadku inwestowania w coś zupełnie Ci nieznanego lub trudnego do zrozumienia. Jeśli coś brzmi zbyt dobrze, aby mogło być prawdziwe, to prawdopodobnie prawdziwym nie jest.
Wystrzegaj się się niechcianych możliwości. Nieoczekiwane zaproszenie do wzięcia udziału w długoterminowej inwestycji powinno zapalić Ci w głowie czerwoną lampkę.
Weryfikuj sprzedawcę - promotora. Zawsze pamiętaj aby samodzielnie zbadać podmiot promujący daną możliwość inwestycyjną. Szanowany doradca finansowy, pośrednik lub firma maklerska widnieć będą w odpowiednim rejestrze i/lub są nadzorowane przez odpowiednie organy. Nie bój się zwrócić do nich z pytaniem o rzetelność sprzedawcy.
Nie ufaj na słowo. Weryfikuj. Pamiętaj aby sprawdzać podane przez sprzedawcę - promotora informacje (np. dane firmy, kontrahentów, partnerów itp.).
Upewnij się, że rozumiesz to, w co inwestujesz. Nigdy nie powinieneś inwestować pieniędzy w coś, czego w pełni nie rozumiesz. Przed ostatecznym podjęciem o zainwestowaniu, poświęć swój czas i zbadaj wszystkie aspekty związane z Twoją inwestycją za pośrednictwem dostępnych Ci narzędzi i źródeł. Pamiętaj też aby z należytą rozwagą podchodzić do inwestycji, które są owiane jakąkolwiek tajemnicą.
Nie bój się zgłaszać przestępstwa. Ilekroć napotkasz przykład Piramidy Finansowej lub Schematu Ponziego, pamiętaj aby zgromadzić jak najwięcej dowodów na ten temat i przekazać je odpowiednim organom. Twoja reakcja może pomóc uchronić przyszłych potencjalnych inwestorów przed staniem się ofiarami takiego oszustwa.
Czy Bitcoin jest Piramidą Finansową?
Niektórzy mogą twierdzić, że Bitcoin jest wielką Piramidą Finansową, ale nie jest to w żadnym stopniu prawdą.
Bitcoin jest formą cyfrowego pieniądza. Jest zdecentralizowaną walutą cyfrową, która jest zabezpieczona algorytmami matematycznymi oraz kryptografią i może być wykorzystany do zakupu towarów i usług lub przekazu środków z dowolnego miejsca globu, bez względu na granice terytorialne i administracyjne lub inne ograniczenia polityczne lub ekonomiczne. Bitcoin oraz kryptowaluty mogą być wykorzystywane w ramach Piramid Finansowych oraz Schematów Ponziego lub innej nielegalnej działalności - zupełnie tak jak pieniądze fiducjarne (czyli np. złotówki, dolary, euro itp) - ale nie oznacza to, że kryptowaluty czy waluty fiducjarne są piramidami finansowymi.