Εισαγωγή
Τα περισσότερα άτομα που επενδύουν σε Bitcoin – ή που συμμετέχουν σε εκδηλώσεις Initial Coin Offering (ICO) – συνήθως ανησυχούν για δύο πράγματα. Πρώτον, για την απόδοση επένδυσης (Return of Investment, ή ROI), η οποία αντιπροσωπεύει τα κέρδη που θα αποκομίσουν τελικά από την αρχική επένδυση. Παράλληλα, υπάρχει μια δεύτερη ανησυχία, η οποία σχετίζεται με το μέγεθος του κινδύνου που ενέχει η επένδυση. Όταν οι κίνδυνοι είναι πολύ υψηλοί, οι επενδυτές είναι πιο πιθανό να χάσουν την αρχική τους επένδυση (εν μέρει ή πλήρως), κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα αρνητικό ROI.
Φυσικά, υπάρχει πάντα κάποιος βαθμός κινδύνου σε οποιαδήποτε επένδυση. Ωστόσο, ο κίνδυνος αυξάνεται αρκετά σε περιπτώσεις όπου ο επενδυτής εμπλέκεται απροσδόκητα σε σχέδια "Ponzi" ή απάτες πυραμίδες, τα οποία είναι παράνομα στις περισσότερες χώρες. Είναι, επομένως, πολύ σημαντικό να μπορείτε να αναγνωρίζετε τις απάτες πυραμίδας και τα σχέδια "Ponzi" και να κατανοήσετε το πώς λειτουργούν.
Τι είναι ένα σχέδιο "Ponzi";
Τα σχέδια "Ponzi" πήραν το όνομά τους από τον Charles Ponzi, έναν Ιταλό απατεώνα που μετακόμισε στη Βόρεια Αμερική και έγινε διάσημος για το δόλιο σύστημα κερδοσκοπίας του. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, ο Ponzi κατάφερε να εξαπατήσει εκατοντάδες θύματα με το σχέδιό του – το οποίο λειτούργησε για περισσότερο από ένα χρόνο. Στην ουσία, ένα σχέδιο "Ponzi" είναι μια δόλια επενδυτική απάτη που λειτουργεί εξοφλώντας τους παλαιότερους επενδυτές με χρήματα που συλλέγονται από νέους επενδυτές. Το πρόβλημα σε ένα τέτοιο σύστημα είναι ότι οι τελικοί επενδυτές δεν θα πληρωθούν καθόλου.
Ένα σχέδιο "Ponzi" σε λειτουργία μοιάζει κάπως έτσι:
Ένας προωθητής μιας επενδυτικής ευκαιρίας παίρνει 1000 $ από έναν επενδυτή. Υπόσχεται να αποπληρώσει την αρχική αξία μαζί με τόκο 10% στο τέλος μιας προκαθορισμένης περιόδου (π.χ. 90 ημέρες).
Ο προωθητής είναι σε θέση να εξασφαλίσει δύο επιπλέον επενδυτές πριν από τη συμπλήρωση της περιόδου των 90 ημερών. Στη συνέχεια, θα πληρώσει 1100 $ στον πρώτο επενδυτή από τα 2000 $ που συγκέντρωσε από τον δεύτερο και τρίτο επενδυτή. Επίσης, πιθανότατα θα ενθαρρύνει τον πρώτο επενδυτή να επανεπενδύσει τα 1000 $.
Παίρνοντας τα χρήματα από νέους επενδυτές, ο απατεώνας είναι σε θέση να πληρώσει τις αποδόσεις που υποσχέθηκε στους πρώτους επενδυτές, πείθοντάς τους να επανεπενδύσουν και να προσκαλέσουν περισσότερους ανθρώπους.
Καθώς το σύστημα μεγαλώνει, ο προωθητής πρέπει να βρει περισσότερους νέους επενδυτές για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα. Διαφορετικά, δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει τις αποδόσεις που υποσχέθηκε.
Τελικά, το σχέδιο γίνεται μη βιώσιμο και ο προωθητής είτε αποκαλύπτεται είτε εξαφανίζεται με τα χρήματα που έχει στην κατοχή του.
Τι είναι μια απάτη πυραμίδας;
Μια απάτη πυραμίδας λειτουργεί στον επιχειρηματικό κλάδο ως ένα μοντέλο που υπόσχεται πληρωμές ή ανταμοιβές για μέλη που όχι μόνο συμμετέχουν στο σχέδιο αλλά καταφέρνουν να εγγράψουν νέα μέλη.
Για παράδειγμα, ένας δόλιος προωθητής προσφέρει στην Αλίκη και τον Γιώργο την ευκαιρία να αγοράσουν δικαιώματα διανομής σε μια εταιρεία για 1000 $ το καθένα. Έτσι, τώρα έχουν το δικαίωμα να πουλήσουν οι ίδιοι δικαιώματα διανομής, κερδίζοντας μερίδιο από κάθε επιπλέον μέλος που καταφέρνουν να στρατολογήσουν. Στη συνέχεια, μοιράζονται τα 1000 $ που συγκέντρωσαν από τις δικές τους πωλήσεις δικαιωμάτων διανομής με τον προωθητή κατά 50/50.
Στο παραπάνω σενάριο, η Αλίκη και ο Γιώργος θα έπρεπε να πουλήσουν δύο δικαιώματα διανομής ο καθένας για να ισοσκελίσουν, καθώς κερδίζουν 500 $ ανά πώληση. Η ευθύνη της πώλησης δύο δικαιωμάτων διανομής για την ανάκτηση της αρχικής επένδυσης μετακυλίεται στη συνέχεια στους πελάτες τους. Το σύστημα τελικά καταρρέει, καθώς χρειάζονται όλο και περισσότερα μέλη για να συνεχιστεί η διαδικασία. Η μη βιώσιμη εξέλιξη του συστήματος είναι αυτό που καθιστά παράνομες τις απάτες πυραμίδες.
Οι περισσότερες απάτες πυραμίδας δεν προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες και συντηρούνται αποκλειστικά από τα χρήματα που συγκεντρώνονται από την στρατολόγηση νέων μελών. Ωστόσο, ορισμένες απάτες πυραμίδας μπορεί να προωθούνται ως μια νόμιμη εταιρεία δικτυακού μάρκετινγκ (multi-level marketing, MLM) που ισχυρίζεται ότι πωλεί μια υπηρεσία ή ένα προϊόν. Αλλά συνήθως αυτό το κάνουν για να αποκρύψουν την υποκείμενη δόλια δραστηριότητα. Επομένως, πολλές εταιρείες MLM με αμφισβητήσιμη ηθική χρησιμοποιούν απάτες πυραμίδας, αλλά δεν είναι όλες οι εταιρείες MLM δόλιες.
Σχέδια "Ponzi" έναντι απατών πυραμίδας
Ομοιότητες
Και τα δύο είναι μορφές οικονομικής απάτης που πείθουν τα θύματα να επενδύσουν χρήματα υποσχόμενες καλές αποδόσεις.
Και τα δύο χρειάζονται τακτική εισροή χρημάτων από νέους επενδυτές για να είναι επιτυχημένες και να συνεχίσουν να λειτουργούν.
Συνήθως, αυτά τα συστήματα δεν προσφέρουν πραγματικά προϊόντα ή υπηρεσίες.
Διαφορές
Τα σχέδια "Ponzi" παρουσιάζονται συνήθως ως υπηρεσίες διαχείρισης επενδύσεων, όπου οι συμμετέχοντες πιστεύουν ότι η απόδοση που θα κερδίσουν είναι αποτέλεσμα μιας νόμιμης επένδυσης. Ο απατεώνας βασικά κλέβει τον έναν για να πληρώσει τον άλλον.
Οι απάτες πυραμίδας βασίζονται στο δικτυακό μάρκετινγκ και απαιτούν από τους συμμετέχοντες να στρατολογούν νέα μέλη για να κερδίσουν χρήματα. Επομένως, κάθε συμμετέχων λαμβάνει μια προμήθεια πριν προωθήσει τα χρήματα στην κορυφή της πυραμίδας.
Πώς να προστατευτείτε
Να είστε δύσπιστοι. Μια επενδυτική ευκαιρία που υπόσχεται γρήγορες ή υψηλές αποδόσεις με ελάχιστη επένδυση είναι μάλλον ανέντιμη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν επενδύετε σε κάτι που είναι εντελώς άγνωστο ή δυσνόητο. Αν κάτι ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό, πιθανόν είναι απάτη.
Προσοχή στις αυθαίρετες ευκαιρίες. Μια απροσδόκητη πρόσκληση για να συμμετάσχετε σε μια μακροπρόθεσμη επενδυτική ευκαιρία είναι συνήθως ύποπτη.
Κάντε έρευνα για τον πωλητή. Θα πρέπει να διερευνήσε την οντότητα που προωθεί την επενδυτική ευκαιρία. Ένας αξιόπιστος χρηματοοικονομικός σύμβουλος, μεσίτης ή χρηματιστηριακή εταιρεία θα είναι εγγεγραμμένοι και θα παρακολουθούνται από τους κατάλληλους κυβερνητικούς φορείς.
Μην εμπιστεύεστε. Επαληθεύστε. Οι νόμιμες επενδύσεις θα πρέπει να είναι νόμιμα καταχωρισμένες. Το πρώτο βήμα είναι να ζητήσετε τις πληροφορίες καταχώρισης. Εάν η επενδυτική ευκαιρία δεν είναι καταχωρισμένη, θα πρέπει να λάβετε μια καλή και λογική εξήγηση.
Βεβαιωθείτε ότι κατανοείτε την επένδυση. Δεν πρέπει ποτέ να επενδύετε χρήματα σε κάτι που δεν κατανοείτε πλήρως. Φροντίστε να κάνετε χρήση των διαθέσιμων πόρων σας και να είστε πολύ προσεκτικοί με τις επενδυτικές ευκαιρίες που καλύπτονται από ένα πέπλο μυστικοπάθειας.
Κάνετε αναφορά. Κάθε φορά που οι επενδυτές αντιμετωπίζουν μια απάτη πυραμίδα ή ένα σχέδιο "Ponzi", είναι σημαντικό να το αναφέρουν στις αρμόδιες αρχές. Αυτό θα βοηθήσει στην προστασία των μελλοντικών επενδυτών από το να πέσουν θύματα της ίδιας απάτης.
Είναι το Bitcoin μια απάτη πυραμίδας;
Κάποιοι μπορεί να υποστηρίξουν ότι το Bitcoin είναι μια μεγάλη απάτη πυραμίδας, αλλά αυτό απλούστατα δεν αληθεύει. Το Bitcoin είναι απλά χρήμα. Είναι ένα αποκεντρωμένο ψηφιακό νόμισμα που διασφαλίζεται με μαθηματικούς αλγόριθμους και κρυπτογραφία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Ακριβώς όπως το χρήμα fiat, τα κρυπτονομίσματα μπορούν, επίσης, να χρησιμοποιηθούν σε απάτες πυραμίδας (ή άλλη παράνομη δραστηριότητα), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα κρυπτονομίσματα ή τα νομίσματα fiat είναι απάτες πυραμίδας.