Najważniejsze informacje
Smart kontrakty to samowykonywalne umowy cyfrowe w sieciach blockchain, np. Ethereum czy BNB Smart Chain, które automatyzują i egzekwują warunki kontraktu.
Smart kontrakty mogą zapewniać przejrzystość, bezpieczeństwo, decentralizację i sprawność, a jednocześnie zmniejszać zależność od pośredników.
Poprzez usprawnienie tradycyjnych procesów i transakcji smart kontrakty mogą się stać skutecznym narzędziem zwiększającym wydajność w różnych branżach.
Co to jest smart kontrakt?
Smart kontrakt to samowykonywalna umowa cyfrowa zapisana w kodzie i trzymana w sieci blockchain. Może działać bez potrzeby korzystania z pośredników, zwiększając bezpieczeństwo oraz przejrzystość przy użyciu technologii blockchain i zapewniając użytkownikom metodę egzekwowania umów oraz usprawniania różnych procesów.
Smart kontrakty są szczególnie przydatne, kiedy dwie strony mogą zawierać transakcje bezpośrednio między sobą bez konieczności udziału osób trzecich, które będą zapewniać dotrzymanie kontraktu przez kupującego i sprzedającego. Załóżmy, że szukamy grafiki cyfrowej. Tradycyjnie do takiej transakcji może być konieczne pośrednictwo galerii sztuki.
Zamiast polegać na tym pośredniku smart kontrakt realizuje i egzekwuje warunki umowy przy użyciu kodu komputerowego. Można to sobie wyobrazić jako wirtualną instrukcję warunkową. Jeżeli np. kupujący prześle uzgodnioną kwotę pieniędzy, to nastąpi wykonanie smart kontraktu i przeniesienie własności grafiki cyfrowej ze sprzedającego na kupującego.
Do czego służą smart kontrakty?
Zastosowania smart kontraktów wykraczają poza proste transakcje. Mogą one zwiększyć potencjał masowego upowszechnienia technologii blockchain poprzez umożliwienie nowych zastosowań praktycznych, których nie są w stanie obsłużyć systemy tradycyjne. Bieżące zastosowania praktyczne to m.in.:
Transakcje finansowe
Zgodnie z wcześniejszą wzmianką smart kontrakty w krypto mogą służyć do automatycznych i bezpiecznych transakcji finansowych, np. do przesyłania walut cyfrowych, dokonywania płatności czy wykonywania bardziej złożonych umów finansowych bez pośredników.
Aplikacje zdecentralizowane
Smart kontrakty są podstawą wielu aplikacji zdecentralizowanych (DApp). Te aplikacje DApp mają szeroki wachlarz funkcji, np. platformy finansów zdecentralizowanych (DeFi) ułatwiające udzielanie pożyczek, zaciąganie pożyczek i handel, a także platformy growe, które wdrażają tokeny niezamienne (NFT) na potrzeby aktywów w grach oraz cyfrowych przedmiotów kolekcjonerskich.
Platformy NFT ze smart kontraktami umożliwiają tworzenie i posiadanie niepowtarzalnych aktywów cyfrowych oraz handlowanie nimi jako artykułami stokenizowanymi z wykorzystaniem programowalności i bezpieczeństwa smart kontraktów w sieciach blockchain.
Ubezpieczenia
Smart kontrakty mogą upraszczać ubezpieczanie poprzez automatyzację obsługi roszczeń, weryfikację uprawnień i koordynowanie wypłat na podstawie wcześniej ustalonych warunków. Może to ograniczyć formalności, poprawić wydajność i zwiększyć przejrzystość w branży ubezpieczeniowej.
Organizacja łańcucha dostaw
Smart kontrakty mogą rejestrować i weryfikować przepływ towarów w całym łańcuchu dostaw, zapewniając przejrzystość, identyfikowalność i ograniczając oszustwa. Mogą automatyzować organizację łańcucha dostaw, np. realizację zamówień, rozliczanie płatności i kontrolę jakości.
Własność intelektualna
Smart kontrakty – często za pośrednictwem tokenów NFT – mogą zawiadywać własnością i dystrybucją własności intelektualnej, np. muzyki, grafiki czy treści pisemnych. Dzięki smart kontraktom twórcy mogą określać warunki licencji, automatyzować płatności tantiem i zapewniać sprawiedliwą dystrybucję aktywów cyfrowych.
Systemy do głosowania
Smart kontrakty mogą umożliwiać istnienie bezpiecznych i przejrzystych systemów głosowania, ponieważ zapewniają uczciwość głosów, zapobiegają oszustwom i umożliwiają natychmiastowe podliczanie wyników. Może to pomagać w zwiększaniu zaufania do procedur demokratycznych oraz ich przejrzystości.
Jak działają smart kontrakty?
Podstawą sprawnego działania smart kontraktów jest połączenie technologii blockchain, realizacji kodu i zdecentralizowanego konsensusu. Oto uproszczone wyjaśnienie działania smart kontraktów:
1. Stworzenie i wdrożenie
Twórca smart kontraktu tworzy go przy użyciu języka programowania zgodnego z platformą blockchain (np. Solidity w przypadku sieci Ethereum czy Rust w przypadku sieci Solana). Następnie kontrakt podlega wdrożeniu w sieci blockchain i wchodzi w skład zdecentralizowanego ekosystemu blockchain.
2. Kod i warunki
Smart kontrakt zawiera kod, który określa warunki, zasady i postanowienia konkretnej umowy, programu lub transakcji. Mogą to być warunki tak proste, jak np. jedna płatność, lub tak złożone, jak wieloetapowy proces z większą liczbą uczestników i wymogów w zakresie punktów danych.
3. Wywołanie kontraktu
Po wdrożeniu każdy, kto ma dostęp do sieci blockchain, może wywołać smart kontrakt poprzez skorzystanie z niego. Wywołanie smart kontraktu zwykle wiąże się z wywołaniem określonych funkcji w kontrakcie i podaniem niezbędnych danych wejściowych.
Kiedy użytkownicy korzystają z usług DeFi i DApp przy użyciu portfeli krypto, np. MetaMask czy Phantom, podstawą większości ich działań jest praca smart kontraktów.
4. Zatwierdzenie i wykonanie
Po wywołaniu smart kontraktu następuje weryfikacja i zatwierdzenie transakcji przez sieć blockchain. W przypadku spełnienia warunków określonych w kontrakcie następuje automatyczna realizacja zadania.
5. Niezmienny zapis
Po sprawdzeniu warunków i potwierdzeniu transakcji następuje jej zarejestrowanie jako niezmiennego wpisu w bazie danych sieci blockchain. Wpis ten zwykle zawiera wszystkie istotne dane transakcji, co oznacza, że jest przejrzysty, podlega kontroli i weryfikacji.
6. Ostateczność
Wykonanie smart kontraktu jest ostateczne i nie podlega cofnięciu, ponieważ jest on zapisany w zdecentralizowanej i odpornej na ingerencje bazie danych (księdze blockchain). Zapewnia to należytą jakość i bezpieczeństwo transakcji, ponieważ zmniejsza ryzyko wystąpienia oszustwa lub nieuprawnionych zmian.
Popularne platformy smart kontraktów
Ethereum (ETH): Ethereum jest pionierem smart kontraktów i pozostaje najbardziej dominującą platformą z największym środowiskiem twórców. Ma jednak wysokie opłaty transakcyjne.
BNB Smart Chain (BSC): Język programowania sieci BSC jest podobny do języka Ethereum, przez co cieszy się powodzeniem wśród deweloperów, których skłania do przenoszenia projektów z jednej platformy na drugą. Ma również stosunkowo niskie opłaty.
Solana (SOL): Znana z dużej szybkości transakcji i niskich opłat sieć Solana stała się jedną z najpopularniejszych platform do zawierania smart kontraktów.
Cardano (ADA): Podejście do tworzenia w sieci Cardano podlega niezależnej ocenie, ze szczególnym naciskiem na bezpieczeństwo i trwałość.
Polkadot (DOT): Znana z interoperacyjności sieć Polkadot daje różnym sieciom blockchain możliwość nawiązywania wzajemnych połączeń i umożliwia im komunikację oraz przekazywanie informacji.
Jakie są wady smart kontraktów?
Chociaż smart kontrakty mają wiele zalet, mają również kilka wad. Oto kilka najważniejszych wad:
1. Zależność od danych zewnętrznych
Podstawą smart kontraktów są zwykle zewnętrzne źródła danych, tzw. wyrocznie do pozyskiwania informacji ze świata zewnętrznego. O ile same smart kontrakty są odporne na ingerencje, o tyle wyrocznie mogą wprowadzać potencjalne słabe punkty lub nieścisłości, ponieważ bywają scentralizowane, podatne na ingerencję, a nawet awaryjne.
2. Słabe punkty kodu
Podobnie jak każde oprogramowanie, kod smart kontraktu może zawierać luki lub błędy podlegające wykorzystaniu przez podmioty działające w złej wierze. Błędy we wdrożeniu lub projekcie kodu mogą prowadzić do luk w zabezpieczeniach, z których wynikają potencjalne straty finansowe lub inne ujemne konsekwencje. Smart kontrakty poddaje się przed wdrożeniem rygorystycznym testom, aby nie narażać użytkowników na te zagrożenia.
3. Skalowalność
Jeżeli sieć blockchain się rozrośnie i zwiększy się jej wykorzystanie, mogą się pojawić problemy ze skalowalnością i sprawnością. Ograniczenia sieci blockchain mogą mieć wpływ na szybkość i sprawność realizacji smart kontraktów – zwłaszcza w sytuacji wysokiego popytu.
4. Niezmienność
Niezmienność smart kontraktów jest mieczem obosiecznym. Po wdrożeniu i wykonaniu smart kontraktu nie da się zmienić ani cofnąć. Wprawdzie może to zwiększać bezpieczeństwo, ale może również rodzić problemy, jeżeli w kodzie występują błędy lub usterki, lub jeżeli kontrakt wymaga aktualizacji ze względu na zmianę okoliczności.
Jak się rozwiązuje problemy ze smart kontraktami?
Środowisko kryptowalutowe ma pełną świadomość wad i trudności związanych ze smart kontraktami i czynnie pracuje nad ich rozwiązywaniem:
Programy nagradzania za znalezienie błędu (Bug Bounty)
Wiele platform kryptowalutowych prowadzi programy bug bounty z dużymi nagrodami, aby zachęcić etycznych hakerów, deweloperów i analityków do wyszukiwania i zgłaszania niedociągnięć w kodzie smart kontraktów, zanim dojdzie do ich wykorzystania. Takie programy mogą zwiększać bezpieczeństwo smart kontraktów poprzez propagowanie odpowiedzialnego ujawniania niedociągnięć w zabezpieczeniach.
Kontrole smart kontraktów
Są również firmy, które zajmują się kontrolą smart kontraktów i mają w ofercie usługi wyszukiwania oraz usuwania niedociągnięć w smart kontraktach poprzez dokładną kontrolę zabezpieczeń. Starają się sprawdzonymi metodami zapewniać bezpieczne standardy kodowania, łącznie z testowaniem, weryfikacją kodu i technikami formalnej weryfikacji smart kontraktów.
Standardy i systemy
Co więcej, deweloperzy mają wspólny cel, jakim jest tworzenie narzędzi, systemów i standardów na rzecz doskonalenia praktyk związanych z tworzeniem smart kontraktów. Jedną z metod realizacji tego celu jest normalizacja, w której chodzi o ustanawianie wspólnych interfejsów, protokołów i formatów smart kontraktów.
Inicjatywy takie jak standardy ERC (Ethereum Request for Comments) ułatwiają ustanawianie powszechnie uznawanych interfejsów dla smart kontraktów, a tym samym mogą poprawiać współdziałanie różnych platform blockchain, ułatwiać wdrażanie smart kontraktów w innych protokołach i umożliwiać płynną komunikację.
Rozwiązania warstwy drugiej
Zgodnie ze wcześniejszą wzmianką sieci blockchain mogą się borykać z trudnościami w zakresie skalowalności i kosztów transakcji. Rollupy optymistyczne i rollupy z wiedzą zerową to rozwiązania warstwy drugiej, które mogą stanowić rozwiązanie tego rodzaju problemów. Rozwiązania warstwy drugiej funkcjonują na łańcuchach warstwy pierwszej, np. Ethereum. Realizują transakcje poza łańcuchem głównym, co zmniejsza zatory i zwiększa wydajność transakcyjną.
Czy sieć Bitcoin ma smart kontrakty?
Język skryptowy sieci Bitcoin umożliwia tworzenie prostych smart kontraktów, ale jego możliwości są bardziej ograniczone niż możliwości sieci blockchain z programowalnymi smart kontraktami takich jak Ethereum. Script, język programowania sieci Bitcoin, daje użytkownikom możliwość ustalania zasad i warunków wydatkowania BTC, ale nie jest przewidziany do bardziej złożonych funkcji smart kontraktów.
Bitcoin jest jednak w stanie obsługiwać smart kontrakty w protokołach warstwy drugiej oraz łańcuchach pobocznych tworzonych na sieci Bitcoin, np. Lightning Network, które mogą umożliwiać szybsze i tańsze transakcje. Platformy na łańcuchach pobocznych, np. Rootstock (RSK), mogą ułatwiać realizację bardziej zaawansowanych funkcji inteligentnego łańcucha w obrębie sieci Bitcoin.
Być może się zastanawiasz, jak wygląda stosowanie smart kontraktów w przypadku tokenów NFT i inskrypcji Ordinals. Smart kontraktów w ich przypadku się nie stosuje – zapis plików ma bowiem miejsce na poszczególnych jednostkach satoshi, które następnie wchodzą w skład bloków w sieci blockchain Bitcoin.
Wnioski Końcowe
Smart kontrakty to samowykonywalne umowy cyfrowe, które realizują warunki umowy, co ogranicza potrzebę korzystania z pośredników. Zapewniają przejrzystość, bezpieczeństwo i sprawność poprzez zastosowanie technologii blockchain.
Potencjał smart kontraktów w zakresie automatyzacji procesów i zmniejszenia zależności od pośredników jest niezaprzeczalny. Borykają się one jednak z kilkoma trudnościami, np. niedociągnięciami zabezpieczeń czy skalowalnością. Dlatego w środowisku krypto i poszczególnych protokołach trwają czynne prace nad wyeliminowaniem tych wad poprzez ciągłe testowanie, stosowanie środków bezpieczeństwa oraz nieustanne inicjatywy rozwojowe.
Biorąc pod uwagę potencjał smart kontraktów, ciekawie będzie obserwować, w jakim kierunku poprowadzą one świat finansów cyfrowych.
Dalsza Lektura
Wyłączenie odpowiedzialności: Ten artykuł służy wyłącznie do celów dydaktycznych. Niniejsza treść jest prezentowana bez rękojmi, wyłącznie w celach ogólnoinformacyjnych i dydaktycznych, bez jakichkolwiek oświadczeń ani gwarancji. Nie należy jej rozumieć jako porady finansowej, prawnej ani innego rodzaju porady specjalistycznej. Nie ma ona również charakteru zachęty do zakupu jakiegokolwiek konkretnego produktu ani usługi. Użytkownik powinien zasięgnąć własnej porady u odpowiednich fachowych doradców. Możliwe, że produkty wspomniane w tym artykule nie będą dostępne w danym regionie. Jeżeli artykuł jest napisany przez osobę z zewnątrz, należy pamiętać, że wyrażane poglądy są poglądami tej osoby i nie muszą odzwierciedlać poglądów Akademii Binance. Więcej informacji można znaleźć w naszym pełnym wyłączeniu odpowiedzialności tutaj. Ceny aktywów cyfrowych bywają zmienne. Wartość Twojej inwestycji może spaść lub wzrosnąć i możliwe, że nie odzyskasz zainwestowanej kwoty. Ponosisz wyłączną odpowiedzialność za swoje decyzje inwestycyjne, a Akademia Binance nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne straty. Niniejszego materiału nie należy rozumieć jako porady z zakresu finansów, prawa ani innej dziedziny. Więcej informacji można znaleźć w naszych Warunkach użytkowania i Ostrzeżeniu o ryzyku.