Монета саясаты

Монеталық шектеу саясаты салыстырмалы түрде баяу өсу қарқынын ұстап тұру үшін ел экономикасын бақылау механизмін білдіреді. Мысалы, орталық банк айналымдағы ақша көлемін азайту тәсілі ретінде коммерциялық банктер үшін пайыздық мөлшерлемелерді көтере алады. Ақша ұсынысының азаюы инфляция деңгейінің төмендеуіне немесе тұрақты болып қалуына себеп болады.

Мысалы, орталық банк немесе Федералдық резерв коммерциялық банктерге мемлекеттік облигациялар мен қазынашылық билеттерді сату арқылы монеталық шектеу саясатын жүзеге асыра алады. Сайып келгенде, коммерциялық банктердің несиеге беретін ақшасы азаяды, осылайша олар пайыздық мөлшерлемелерді арттырады. Монеталық шектеу саясаты инфляцияны бәсеңдетсе де, ол тұтыну мен инвестиция қарқынын төмендету арқылы экономикалық өсуді бәсеңдетуі мүмкін.

Екінші жағынан, монеталық кеңейту саясаты – бұл ақша ұсынысын ұлғайту арқылы экономиканы ынталандыруды көздейтін макроэкономикалық стратегия. Мысалы, орталық банктер қысқа мерзімді пайыздық мөлшерлемелерді, резервтік талаптарды төмендете және бағалы қағаздарды сатып ала алады. Ең алдымен монеталық кеңейту саясаты экономикалық өсуге ықпал етеді және жұмыссыздықты азайтады. Сондай-ақ саясат валютаның құнсыздануы арқылы экономикаға пайда әкелуі мүмкін, бұл экспорттың бәсекеге қабілеттілігін арттырады және экономиканы шетелдіктер үшін тартымды етеді. Дегенмен монеталық кеңейту саясаты инфляция деңгейін арттырады.

Міндетті резерв немесе резервтік норма орталық банктер коммерциялық банктерден қолма-қол ақша ретінде ұстауды талап ететін жалпы депозиттердің пайызын білдіреді. Міндетті резерв коммерциялық банктердің шығарылатын ақша көлеміне жауап беруі үшін қолма-қол ақшаның болуын қамтамасыз етеді.  Егер орталық банк айналыстағы ақша көлемін ұлғайтуды көздесе, коммерциялық банктердің несиеге бере алатын ақша көлемін ұлғайту үшін резервтік норманы азайтады. Керісінше, орталық банк ақша ұсынысын азайтуы қажет болса, банктердің коэффициенттерін арттырады.

Негізінде Орталық банктер (мысалы, Федералдық резерв) монета саясатын бүкіл ел экономикасындағы ақша ағынын бақылау құралы ретінде пайдаланады. Монета саясаты маңызды, өйткені ол экономиканың бизнес циклінде серпіліс пен құлдырауды тудыра алады.