Çox uzundur, oxumadım
İcazəsiz blokçeynlər istənilən şəxsin istifadəsi üçün açıqdır. Siz konkret tələbləri qarşılaya bilsəniz, hətta onların konsensus mexanizmlərində də iştirak edə bilərsiniz. Bitcoin, Ethereum və BNB zəncirlərinin hamısı adətən şəffaf və mərkəzləşdirilməmiş olan icazəsiz blokçeyn nümunələridir.
Digər tərəfdən icazəli blokçeynlər qoşulmaq üçün dəvətlərin olmasını tələb edir. Onlardan adətən özəl biznes mühitlərində istifadə edilir və müəyyən istifadə ssenarilərinə uyğunlaşdırılır. Güc şəbəkə qərarlarının əksər hissəsini verən kiçik validatorlar qrupu ilə məhdudlaşdırılmışdır. Şəffaflıq məhdud ola bilər, amma şəbəkənin təkmilləşdirilməsi vaxtı və miqyaslılığı çox vaxt əhəmiyyətli dərəcədə artır.
Giriş
İstifadə etdiyiniz blokçeyn növünü iş sübutu (PoW) və pay sübutundan (PoS) kənar nəzərdən keçirmisinizmi? Hər bir blokçeyn əslində ya icazəli, ya da icazəsiz kimi nəzərdən keçirilə bilər. Bu iki kateqoriyanı anlamaq sizin blokçeyn xüsusiyyətləri və onların nə qədər dəyişkən olması barədə daha çox məlumat əldə etməyinizə kömək edə bilər.
İcazəli və icazəsiz blokçeynlər nədir?
Blokçeynin birdən çox növü var. Ən əhəmiyyətli fərqlərdən biri blokçeynin icazəli və ya icazəsiz olması ilə bağlıdır. Çox güman ki, artıq icazəsiz növlər ilə tanışlığınız var, burada istənilən şəxs blokçeynin istifadəsi və işlədilməsində iştirak edə bilər. Şəbəkə istifadəsi və doğrulama prosesinə qoşulmaq da istənilən şəxs üçün açıqdır. Bitcoin, BNB Zənciri və Ethereum icazəsiz blokçeyn nümunələri hesab edilir.
İcazəli blokçeyn iştirakçıların iştirakı üçün icazənin verilməsini tələb edir. Bu blokçeynlər adətən təşkilat və ya biznes müəssisəsi kimi özəl mühitlərdə istifadə edilir. Məsələn, hər hansı bir şirkət öz təchizat zənciri sistemi üçün icazəli blokçeyn yaratmaq üçün Hyperledger Fabric blokçeyn çərçivəsindən istifadə edə bilər. Şəbəkədə iştirak etmək istəsəniz, hər hansı bir adminin sizə xüsusi olaraq icazə verməsi tələb edilir.
Qısa tarixçə və ümumi məlumatlar
Blokçeyn texnologiyasının tarixi Satoşi Nakamotonun Bitcoin ağ kağızına qədər gedib çıxır. Ağ kağızda təqdim edilən texnologiya ortaq məxrəcə gələ bilməyən istifadəçilərin konsensus əldə etdiyi icazəsiz blokçeyndir. Bitcoin modeli bir neçə blokçeyn nəslinə təsir etdikcə bu icazəsiz tendensiya davam etmişdir. Bitcoin və onun ardıcıllarının dəyərləri və xüsusiyyətləri ictimaiyyət üçün açıq icazəsiz blokçeynlərə uyğun gəlir.
Blokçeynin xüsusiyyətlərinin özəl tətbiqlər üçün cəlbedici olduğu sübut edilmişdir. Onun toxunulmazlığı, şəffaflığı (bəzi amillərdə) və təhlükəsizliyi daha icazəli təcrübə təklif edən blokçeynlər üçün arzu yaratmışdır.
Bu arzunu həyata keçirmək üçün blokçeyn tərtibatçıları üçüncü tərəflərin istifadəsi üçün icazəli çərçivələr və ya fərdi blokçeynlər yaratmışdır. Əvvəl də qeyd edildiyi kimi, Hyperledger Fabric belə bir çərçivədir. Quorum, MultiChain və Ethereum Geth də müəssisə ehtiyacları üçün şəxsi strukturlar təmin edir.
Əsas xüsusiyyətlər
Aşağıdakı xüsusiyyətlər hər bir icazəli və ya icazəsiz blokçeynə həmişə tətbiq edilmir. Buna baxmayaraq, ümumilikdə siz onların əksəriyyətinin təqdim olunan arxetiplərə uyğun gəldiyini görəcəksiniz.
Üstünlüklər və çatışmazlıqlar
İcazəsiz blokçeynlər: faydaları
Mərkəzsizləşdirmə potensialı. Heç də hər bir icazəsiz blokçeyn mərkəzləşdirilməmiş olmur, amma onların əhəmiyyətli dərəcədə mərkəzdən kənar olma potensialı olur. İstənilən şəxs istəsə və bunu etmək üçün resurslara malik olsa, konsensus mexanizmində iştirak edə və ya icazəsiz şəbəkədən istifadə edə bilər.
Qrup konsensusu. İstifadəçilər şəbəkə dəyişikliklərində aktiv şəkildə iştirak edə və bununla bağlı qərar verə bilərlər. Validatorlar və şəbəkə istifadəçiləri "iştirak edərək və ya etməyərək səs verə" bilərlər, qeyri-populyar dəyişikliklər isə şəbəkənin ikili versiyalarına aparıb çıxara bilər.
Asan giriş. Bu şəbəkələrə giriş asan olduğundan və daxil olmaq üçün nisbətən aşağı baryerlərə malik olduğundan istənilən şəxs pul kisəsi yarada və icazəsiz şəbəkəyə qoşula bilər.
İcazəsiz blokçeyn: çatışmazlıqlar
Miqyaslılıq problemləri. İcazəsiz blokçeynlər geniş istifadəçi kütlələrini və yüksək trafik həcmini nəzarətdə saxlamalıdır. Miqyaslılığı artırmaq üçün şəbəkə təkmilləşdirmələri effektiv şəkildə tətbiq edilmək üçün qrup konsensusuna nail olmalıdır.
Pisniyyətli iştirakçılar. İstənilən şəxs icazəsiz blokçeynlərə qoşula bildiyinə görə belə şəbəkələrdə həmişə pisniyyətli iştirakçı riski olur.
Həddindən artıq şəffaflıq. İcazəsiz blokçeynlərdəki məlumatların əksəriyyəti istənilən şəxsin baxması üçün pulsuzdur və potensial məxfilik və təhlükəsizlik problemlərinə aparıb çıxarır.
İcazəli blokçeynlər: faydalar
Miqyaslılıq. İcazəli blokçeyn adətən validatorların üzərində müəyyən dərəcədə nəzarətə malik olan bir müəssisə tərəfindən idarə olunur. Buna görə də, təkmilləşdirmələr kifayət qədər asan şəkildə icra edilə bilər.
Asan fərdiləşdirmə. İcazəli blokçeyn konkret bir məqsədlə yaradılaraq, onu xüsusi bir funksiyada səmərəli edə bilər. Ehtiyaclar dəyişərsə, blokçeyn asanlıqla fərdiləşdirilə bilər.
Nəzarət edilə bilən şəffaflıq dərəcəsi. İcazəli blokçeyn operatoru istifadə ssenarisindən asılı olaraq, şəbəkə üzrə uyğun şəffaflıq səviyyəsini müəyyən edə bilər.
Yalnız dəvətə əsaslanan giriş. Siz blokçeyndə kimin iştirak edə biləcəyinə və bilməyəcəyinə dəqiqliklə nəzarət edə bilərsiniz.
İcazəli blokçeynlər: çatışmazlıqlar
Mərkəzləşdirmə. Güc isə yəqin ki, blokçeyn sahibi tərəfindən seçilmiş mərkəzi müəssisə və ya kiçik validatorlar qrupu tərəfindən idarə edilir. Bu o deməkdir ki, bütün maraqlı tərəflər şəbəkə qərarlarında iştirak etməyəcəklər.
Hücumlara qarşı həssaslıq. İcazəli blokçeynlər adətən daha az validatora malik olaraq, onların konsensus mexanizminin hücumlara qarşı müqavimətini azaldır.
Senzura riski. Blokçeyn operatoru tərəfindən təqdim edilən şəbəkə sövdələşməsi və ya yeniləmələri senzura riskinə malikdir. Kifayət qədər iştirakçı blokçeyndəki məlumatı dəyişməyə razılıq verərsə, bu addım atıla bilər.
İcazəli yoxsa icazəsiz blokçeyndən istifadə etməliyəm?
Bu sualın cavabı kifayət qədər sadədir. Hamı üçün açıq olan bir xidmət yaradırsınızsa, icazəsiz blokçeynə ehtiyacınız var. Buna baxmayaraq, icazəsiz blokçeyn standart prinsip və məqsədlər dəstinə əməl etməli olduğunuz anlamına gəlmir. Əslində, zənciriniz eyni anda həm mərkəzləşdirilmiş, həm də icazəsiz olmalıdır. İstəsəniz, daha çox məxfilik elementi də daxil edə bilərsiniz.
Biznes və ya hökumət mühiti kimi özəl bir mühitdə blokçeyndən istifadə etmək istəyirsinizsə, icazəli blokçeyn sizin üçün daha uyğun ola bilər. Amma blokçeyniniz icazəli blokçeynlər ilə əlaqələndirilən adi xüsusiyyətlərə uyğun gəlməli deyilsə, o, tamamilə şəffaf və ictimai baxış üçün açıq ola bilər.
Yekun qeydlər
Kriptovalyuta investoru və ya treyderi kimi yalnız icazəsiz blokçeynlər ilə qarşılaşma ehtimalınız daha çox olsa da, onların icazəli blokçeynlərdən hansı fərqlərinin olduğunu anlamaq faydalıdır. Şəffaf, ictimaiyyətə açıq və mərkəzdən kənar kriptovalyuta modelinə uyğun gələn tək bir paylaşılmış qeydiyyat jurnalı texnologiyası baxışına (DLT) malik olmaq asandır. Buna baxmayaraq, bu parametrlər dəyişə bilər – əslində bir sıra özəl müəssisələr belə blokçeynlərin ənənəvi xüsusiyyətlərinə uyğun gəlməyən icazəli blokçeynlərdən istifadə edir.