მთავარი
ლექსიკონი
მტკიცებულებები ნულოვანი ინფორმაციით

მტკიცებულებები ნულოვანი ინფორმაციით

მტკიცებულება ნულოვანი ინფორმაციით, რომელსაც ზოგჯერ zk პროტოკოლს უწოდებენ, წარმოადგენს ვერიფიკაციის მეთოდს, რომელიც ხორციელდება დამმტკიცებელს და შემმოწმებელს შორის. ნულოვანი ინფორმაციით მტკიცებულების სისტემაში, დამმტკიცებელს შეუძლია შემმოწმებელს დაუმტკიცოს, მას გააჩნია კონკრეტული ინფორმაცია (მაგალითად მათემატიკური თავსატეხის ამოხსნის პასუხი) უშუალოდ ამ ინფორმაციის გამჟღავნების გარეშე. ეს მტკიცებულების სისტემები შეიძლება გამოყენებული იყოს თანამედროვე კრიპტოგრაფების მიერ კონფიდენციალურობის და უსაფრთხოების დონის გასაზრდელად.

ნულოვანი ინფორმაციით მტკიცებულების კონცეფცია პირველად აღწერილ იქნა 1985 წელს მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის მიერ გამოქვეყნებულ ნაშრომში, რომლის ავტორებიც იყვნენ შაფი გოლდვასერი და სილვიო მიკალი. ისინი აცხადებდნენ, რომ შესაძლებელი იყო რაიმე რიცხვის გარკვეული მახასიათებლების დამტკიცება ამ რიცხვის ან მის შესახებ რაიმე დამატებითი ინფორმაციის გამჟღავნების გარეშე. ამ ნაშრომში ასევე წარმოდგენილია მათემატიკის თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი დასკვნა იმის შესახებ, რომ დამმტკიცებელს და შემმოწმებელს შორის ურთიერთობის მეშვეობით შესაძლებელია ამ თეორემის დასამტკიცებლად საჭირო ინფორმაციის მოცულობის შემცირება. 

zk მტკიცებულება უნდა აკმაყოფილებდეს ორ საბაზისო მოთხოვნას - სისრულეს და სისწორეს. სისრულე გულისხმობს დამმტკიცებლის უნარს წარმოადგინოს შესაბამისი ინფორმაციის ფლობის მტკიცებულება მაღალი დონის სიზუსტით. სისწორის მტკიცებულებისთვის, შემმოწმებელს უნდა შეეძლოს უტყუარად განსაზღვროს, ნამდვილად ფლობს თუ არა დამმტკიცებელი აღნიშნულ ინფორმაციას. და ბოლოს, იმისათვის, რომ მტკიცებულება ნამდვილად ნულოვანი ინფორმაციით იყოს წარმოდგენილი, ის უნდა აკმაყოფილებდეს სისრულის და სისწორის მოთხოვნას და ამავდროულად დამმტკიცებელს და შემმოწმებელს შორის ამ ინფორმაციის არც ერთი ელემენტი არ უნდა იქნას გაზიარებული.

მტკიცებულება ნულოვანი ინფორმაციით ყველაზე ხშირად გამოიყენება იმ შემთხვევაში, როდესაც კონფიდენციალურობა და უსაფრთხოება პრიორიტეტია. მაგალითად, ავთენტიფიკაციის სისტემებში, zk მტკიცებულებები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ავტორიზაციის რეკვიზიტების და საიდენტიფიკაციო მონაცემების შესამოწმებლად მათი გამჟღავნების გარეშე. ამის მარტივი მაგალითია მისი გამოყენება პირის მიერ კომპიუტერულ სისტემაში შეყვანილი პაროლის ვერიფიკაციიისთვის ისე, რომ საჭირო არ იყოს ამ პაროლის გამჟღავნება. 

რეალურ სამყაროში ნულოვანი ინფორმაციით მტკიცებულების გამოყენების ერთ-ერთი თვალსაჩინო მაგალითია კრიპტოვალუტის და ბლოკჩეინ-ტექნოლოგიის სამყარო. მტკიცებულების ტიპის მეშვეობით, რომლის სახელწოდებაა zero-knowledge Succinct Non-interactive Argument of Knowledge (zk-SNARK), კონფიდენციალურობაზე ორიენტირებული კრიპტოვალუტებს, როგორიცაა Zcash შეუძლიათ ბლოკჩეინ-ტრანზაქციების განხორციელება მომხმარებლების კონფიდენციალურობის მაქსიმალური დონის უზრუნველყოფით. Ethereum ასევე იყენებს zk-SNARK მტკიცებულებებს 2017 წელს Byzantium განახლების გაშვების შემდეგ.