მთავარი დეტალები
Arbitrum არის Ethereum-ის მასშტაბირების ტექნოლოგიების ნაკრები, რომლის დანიშნულებაა ტრანზაქციების სწრაფად და იაფად განხორციელება და ამავდროულად Ethereum-ის უსაფრთხოების დონის შენარჩუნება.
ნაკრებში შედის Arbitrum One (Rollup ბლოკჩეინი), Arbitrum Nova (AnyTrust ბლოკჩეინი) და პერსონალიზებადი Orbit ბლოკჩეინები, რომლებიც შეიძლება გაეშვას მე-2 ან მე-3 დონის ქსელების სახით.
ტრანზაქციის აღსრულებისთვის და დავების გადაჭრისთვის, როგორც Rollup, ასევე AnyTrust ბლოკჩეინში გამოიყენება ოპტიმისტური როლაფის ტექნოლოგია, თუმცა ისინი ერთმანეთისგან განსხვავდება მონაცემთა ხელმისაწვდომობით.
Orbit ბლოკჩეინები დეველოპერებს აძლევს საკუთარი Rollup ან AnyTrust ბლოკჩეინების გაშვების და მათი ფუნქციების, მაგალითად მმართველობის, გაზის ტოკენის, კონფიდენციალურობის და ანგარიშსწორების დონეების კონფიგურირების შესაძლებლობას.
შესავალი
Arbitrum არის Ethereum-ისთვის შექმნილი მე-2 დონის მასშტაბირების ტექნოლოგია, რომელიც სწრაფი, იაფი და მასშტაბირებადი ტრანზაქციების განხორციელებისთვის იყენებს ოპტიმისტურ როლაფებს. ეს დეველოპერებს აძლევს დეცენტრალიზებული აპლიკაციების (DApp-ების) შექმნის და გაშვების შესაძლებლობებს, რომლებიც Ethereum-ზე არსებულის ანალოგიურია, თუმცა ისინი მომხმარებელს სთავაზობს უფრო დაბალ საკომისიოებს და ტრანზაქციების უფრო სწრაფად დადასტურებას.
არ არის Arbitrum?
Arbitrum არის Ethereum-ის მასშტაბირების ტექნოლოგიების ნაკრები, რომლებიც დაფუძნებულია Arbitrum Nitro ტექნოლოგიის სტეკზე. ქსელი იყენებს ოპტიმისტურ როლაფებს, რომელთა მეშვეობით ხდება ტრანზაქციების off-chain აღსრულება, მათი გაერთიანება პაკეტებად და შედეგების გაგზავნა Ethereum-ზე. ეს შედეგები ვალიდურად ითვლება მათ შემოწმებამდე, ხოლო Ethereum-ზე ხდება საეჭვო ტრანზაქციების ვერიფიკაცია.
Arbitrum-ის ნაკრებში შედის:
Arbitrum One: საჯარო როლაფის ბლოკჩეინი, რომელიც იყენებს Arbitrum Rollup პროტოკოლს, რომლის მეშვეობითაც ტრანზაქციის ყველა მონაცემი ქვეყნდება Ethereum-ზე რაც უზრუნველყოფს ნდობის საჭიროების მაქსიმალურად გამორიცხვას.
Arbitrum Nova: საჯარო AnyTrust ბლოკჩეინი, რომელიც იყენებს Arbitrum AnyTrust პროტოკოლს, რომლის უზრუნველყოფს ტრანზაქციის მონაცემების ბლოკჩეინის გარეთ, მონაცემთა ხელმისაწვდომობის კომიტეტის (DAC) მეშვეობით შენახვის შესაძლებლობას, რაც ამცირებს ტრანზაქციის საკომისოებს.
Arbitrum Orbit ბლოკჩეინები: სრულად პერსონალიზებადი ბლოკჩეინები, რომლებიც შეიძლება გაეშვას, როგორც მე-2 დონის (Ethereum-თან დაკავშირებული) ან მე-3 დონის (სხვა მე-2 დონის ბლოკჩეინთან დაკავშირებული) ქსელები. მათ დანიშნულებაა ეფექტურობასთან, მმართველობასთან ან ხარჯებთან დაკავშირებული კონკრეტული მოთხოვნების დაკმაყოფილება.
როგორ მუშაობს Arbitrum
სეკვენსერი
როდესაც ტრანზაქციას აგზავნით Arbitrum-ზე, პირველ რიგში ის გადაეცემა სეკვენსერს, რომელიც განსაზღვრავს ტრანზაქციების თანმიმდევრობას და ახორციელებს მომენტალურ დადასტურებას, რათა შედეგები მაშინვე აისახოს. თანმიმდევრობის შესახებ ინფორმაცია რეალურ დროში გადაიცემა სეკვენსერის არხის მეშვეობით, რაც საფულეებს და აპლიკაციებს აძლევს მონაცემების მომენტალურად განახლების შესაძლებლობას.
ტრანზაქციების თანმიმდევრობის განსაზღვრის შემდეგ, სეკვენსერი აერთიანებს მათ პაკეტებად, კუმშავს მონაცემებს პაკეტების ზომის და საფასურის შემცირების მიზნით და აქვეყნებს მათ Ethereum-ზე (ან სხვა ზედა დონის ბლოკჩეინზე). ამ მიდგომის წყალობით, მცირდება ტრანზაქციის ხარჯები და იზრდება მათი დამუშავების სიჩქარე, რადგან Ethereum-ს აღარ ესაჭიროება თითოეული ტრანზაქციის დამუშავება და ისინი ვალიდურად ითვლება, თუ ამის საპირისპირო მტკიცებულება არ არსებობს.
დავის გადაჭრა
თუ ვინმე შეამჩნევს საეჭვო აქტივობას, მან შეიძლება მოითხოვოს ტრანზაქციის შემოწმება დავის გადაჭრისთვის განსაზღვრულ დროის ინტერვალში. მსგავს შემთხვევებში, Ethereum ამოწმებს ტრანზაქციების პაკეტის მხოლოდ სადავო ნაწილს, რისთვისაც იყენებს Arbitrum’s Bounded Liquidity Delay (BoLD) პროტოკოლს, რომელიც წარმოადგენს თაღლითობის აღმოჩენის მრავალრაუდიან სისტემას, რომელიც ამოწმებს ტრანზაქციის დამუშავების შედეგის სისწორეს.
შეცდომის ან თაღლითობის აღმოჩენის შემთხვევაში, არასწორი ტრანზაქცია ხელახლა გაეშვება, მოხდება ქსელის მდგომარეობის კორექტირება, ხოლო ყველა პირი, რომელიც მონაწილეობდა თაღლითური ტრანზაქციის დადასტურებაში, დაკარგავს სტეიკინგზე განთავსებულ აქტივს. ტრანზაქციები ნაწილობრივ დასრულებულად ითვლება სეკვენსერის მიერ დადასტურების შემდეგ, ხოლო ბოლომდე დასრულებულად - ტრანზაქციების პაკეტის Ethereum-ზე გამოქვეყნების და დავის პერიოდის ამოწურვის შემდეგ.
ტექნოლოგიის სტეკი
Arbitrum გაშვებულია Arbitrum Nitro-ზე - ტექნოლოგიის სტეკზე, რომელიც დაფუძნებულია Ethereum-ის პროგრამული უზრუნველყოფის (Geth) მოდიფიცირებულ ვერსიაზე. Nitro-ს ვირტუალურ კომპიუტერში ინტეგრირებულია WebAssembly (WASM), რომლითაც ხდება ტრანზაქციების ვერიფიკაცია დავის წარმოშობის შემთხვევაში. ეს არქიტექტურა Ethereum-ის მსგავსია და მისი მიზანია უფრო მეტი ტრანზაქციის დამუშავება შედარებით ნაკლები ხარჯით.
საჯარო testnet-ში, Stylus განახლების მეშვეობით, ამჟამად დამატებულია მეორე ვირტუალური კომპიუტერი, რომელიც მუშაობს Ethereum-ის ვირტუალური კომპიუტერთან (EVM) ერთად და გვთავაზობს ორმაგ სისტემას. EVM აგრძელებს Solidity-ზე დაწერილი სმარტ კონტრაქტების მხარდაჭერას (Ethereum-ზე), ხოლო Stylus-ის მეშვეობით ხდება WASM-ზე დაფუძნებული კონტრაქტების გაშვება, რომლებიც დაწერილია პოპულარულ ენებზე, როგორიცაა Rust, C, and C++. Stylus-ზე და Solidity-ზე დაწერილ კონტრაქტებთან ურთიერთქმედება მარტივია, რაც დეველოპერებს სთავაზობს მეტ მოქნილობას, აპლიკაციის კონკრეტული ნაწილის აჩქარების ან Stylus-ის გამოყენებით სრულიად ახალი აპლიკაციების შექმნის შესაძლებლობას.
Arbitrum-ის ეკოსისტემა
Arbitrum-ის ყველა ბლოკჩეინი დაფუძნებულია ერთი და იმავე საბაზისო ტექნოლოგიაზე, ხოლო დავების გადაჭრისთვის იყენებს ოპტიმისტურ როლაფებს. განსხვავება მდგომარეობს მხოლოდ ტრანზაქციის მონაცემების შენახვის მეთოდებსა და თითოეული ქსელის მიერ დეცენტრალიზაციას, ხარჯებსა და ეფექტურობას შორის ბალანსის დაცვის გზებში.
Arbitrum One
Arbitrum One წარმოადგენს ოპტიმისტური როლაფის საჯარო ბლოკჩინს. ის ტრანზაქციებს ამუშავებს off-chain და შემდეგ ტრანზაქციის შედეგების მონაცემებს აქვეყნებს Ethereum-ზე, რისი წყალობითაც ნებისმიერს შეუძლია დამოუკიდებლად შეამოწმოს ბლოკჩეინის მდგომარეობა მესამე მხარის ნდობის საჭიროების გარეშე. ამ მიდგომაში პრიორიტეტი ენიჭება დეცენტრალიზაციასა და გამჭვირვალობას, რისი წყალობითაც Arbitrium One შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს სხვადასხვა დანიშნულებით, როგორიცაა დეცენტრალიზებული ფინანსების (DeFi) პლატფორმები და არაჩანაცვლებადი ტოკენების (NFT) სავაჭრო ბირჟები.
Arbitrum Nova
Arbitrum Nova გაშვებულია AnyTrust პროტოკოლზე, რომელიც ასევე იყენებს ოპტიმისტური როლაფის ტექნოლოგიას, თუმცა მონაცემთა ხელმისაწვდომობისთვის სხვა მეთოდი გამოიყენება. ყველა ტრანზაქციის მონაცემების Ethereum-ზე გამოქვეყნების ნაცვლად, Nova მათ ინახავს ბლოკჩეინის გარეთ, მონაცემთა ხელმისაწვდომობის კომიტეტის (DAC) მეშვეობით. DAC წარმოადგენს საჯარო სუბიექტების ჯგუფს, რომელიც პასუხისმგებელია მონაცემების ხელმისაწვდომობაზე საჭიროების შესაბამისად.
მსგავსი სტრუქტურა მნიშვნელოვნად ამცირებს ტრანზაქციის ხარჯებს, თუმცა ზრდის ნდობის საჭიროებას და მოითხოვს იმის დაშვებას, რომ DAC-ის წევრთა მცირე რაოდენობა მაინც მოქმედებს პატიოსნად. DAC-ისგან მონაცემების მიღების შეუძლებლობის ან დავის წარმოშობის შემთხვევაში, Nova გადაერთვება როლაფის რეჟიმზე და Ethereum-ზე გამოაქვეყნებს დავის გადაჭრისთვის საჭირო მონაცემებს. ამ მახასიათებლის წყალობით, Nova შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს მაღალი აქტივობის და მცირე ხარჯების მქონე სფეროებში, როგორიცაა გეიმინგის პლატფორმები და სოციალური აპლიკაციები, რომლებიც დაკავშირებულია დიდი რაოდენობით მცირე ტრანზაქციების დამუშავებასთან.
Orbit ბლოკჩეინები
Orbit ბლოკჩეინები დეველოპერებს აძლევს საკუთარი Rollup ან AnyTrust ბლოკჩეინების, მაგალითად პირდაპირ Ethereum-თან დაკავშირებული მე-2 დონის ქსელის ან სხვა მე-2 დონის ბლოკჩეინთან, მაგალითად Arbitrum One-თან ან Nova-სთან დაკავშირებული მე-3 დონის ქსელის შექმნის შესაძლებლობას.
ეს ბლოკჩეინები სრულად პერსონალიზებადია, მათი უსაფრთხოება და თავსებადობა კი უზრუნველყოფილია Arbitrum-ის ეკოსისტემის მიერ. დეველოპერებს შეუძლიათ სხვადასხვა ასპექტების, მაგალითად მმართველობის მოდელების, გაზის ტოკენების, კონფიდენციალურობის პარამეტრების, გამტარუნარიანობის და მონაცემთა ხელმისაწვდომობის ვარიანტების კონფიგურაცია. მსგავსი მოქნილობის წყალობით, Orbit ბლოკჩეინები შესაძლოა გამოყენებულ იქნეს სპეციალიზებული დანიშნულებით, მაგალითად კორპორაციულ სისტემებში ან კერძო ქსელებში.
Arbitrum-ის ხიდი
Arbitrum-ის ხიდი აქტივების Ethereum და Arbitrum ქსელებს შორის გადატანის შესაძლებლობას გაძლევთ. ჩვეულებრივ, ETH-ის ან ტოკენების Ethereum-დან Arbitrum ბლოკჩეინზე გადატანას სულ რამდენიმე წუთი ესაჭიროება. თუმცა როლაფის ბლოკჩეინიდან უკან Ethereum-ზე დაბრუნებისთვის დაახლოებით შვიდი დღეა საჭირო, რაც განპირობებულია დავის პერიოდით, რომელიც საჭიროა თაღლითობის აღმოსაჩენად.
თუ არ გსურთ ლოდინი, შეგიძლიათ გამოიყენოთ სწრაფი ხიდის სერვისი, რომელიც, მცირე საკომისიოს სანაცვლოდ ტრანზაქციების თითქმის მომენტალურად აღსრულების შესაძლებლობას გაძლევთ. AnyTrust ბლოკჩეინებზე იგივე პროცესი გამოიყენება, თუმცა ისინი ჩვეულებრივ გვთავაზობს თანხის უფრო სწრაფად გატანის შესაძლებლობას, რაც განპირობებულია მონაცემთა შენახვის მეთოდით.
შეზღუდვები
მიუხედავად იმისა, რომ Arbitrum გვთავაზობს გაუმჯობესებულ სიჩქარეს და ნაკლებ საკომისიოებს, საჭიროა გაითვალისწინოთ მისი უარყოფითი მხარეები.
თანხის გატანის დაყოვნება
როლაფის ბლოკჩეინიდან თანხის Ethereum-ზე დაბრუნებას დაახლოებით ერთი კვირა ესაჭიროება, რაც თაღლითობის კონტროლისთვის განსაზღვრული პერიოდითაა გამოწვეული. სწრაფი ხიდების წყალობით შესაძლებელია ლოდინის პერიოდის რამდენიმე წუთამდე შემცირება, თუმცა ამისათვის საჭიროა დამატებითი საკომისიოების გადახდა და თქვენი აქტივების სხვა სერვისისთვის მინდობა.
ცენტრალიზაციასთან დაკავშირებული საკითხები
Arbitrum-ის ინფრასტრუქტურის ყველა ნაწილი ჯერ კიდევ არ არის სრულად დეცენტრალიზებული. AnyTrust ბლოკჩეინების მუშაობა დამოკიდებულია მცირე ზომის ჯგუფზე, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ტრანზაქციების მონაცემების ბლოკჩეინის გარეთ დამუშავებაზე. თუ ამ ჯგუფის წევრთა უმეტესობა თაღლითობას გადაწყვეტს, ისინი შეძლებენ მონაცემთა დამალვას, რაც გავლენას მოახდენს ბლოკჩეინის შესაძლებლობებზე და დავების გადაჭრის უნარზე.
Arbitrum One-ზე სეკვენსერი ჯერ კიდევ Offchain Labs-ის კონტროლის ქვეშაა, ხოლო ვალიდატორები (რომლებიც უზრუნველყოფენ ბლოკჩეინის მდგომარეოს დადასტურების მხარდაჭერას) შეირჩევიან ნებართვის საფუძველზე და ამ როლის შესრულება ყველასათვის არ არის ხელმისაწვდომი. Arbitrum-ის დეცენტრალიზებული ავტონომიური ორგანიზაცია (DAO) გეგმავს, რომ ამ როლების შესრულება ეტაპობრივად ყველასათვის ხელმისაწვდომი გახადოს, თუმცა დღეისათვის, კონკრეტული ოპერატორების მუშაობა ჯერ კიდევ ნდობაზეა დაფუძნებული.
ARB ტოკენი
ARB ტოკენი წარმოადგენს Arbitrum პროტოკოლის ადგილობრივ utility ტოკენს. ეს ტოკენი სხვადასხვა დანიშნულებით გამოიყენება, რომელთა შორისაა:
ხმის მიცემა: ARB-ის მფლობელებს ეძლევათ Arbitrum DAO-ს მუშაობაში მონაწილეობის უფლება - ტოკენის მფლობელებს შეუძლიათ ხმა მისცენ ქსელის განვითარებასთან დაკავშირებულ შემოთავაზებებს. ეს შეიძლება იყოს პროტოკოლის განახლებებთან, ტექნიკური პარამეტრების კორექტირებასთან ან ხაზინის ფონდების განაწილებასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებები.
დელეგირება: თუ თავად არ გსურთ ხმის მიცემის პროცესში მონაწილეობა, თქვენ შეგიძლიათ საკუთარი ARB ტოკენები გადასცეთ საზოგადოების სანდო წევრს ან ორგანიზაციას. ისინი თქვენ ნაცვლად მიიღებენ მონაწილეობას ხმის მიცემის პროცესში და თქვენ არ დაგჭირდებათ თითოეული შემოთავაზების დეტალების გაცნობა.
ფინანსების განაწილება: DAO-ს ხაზინა, რომელიც ნაწილობრივ ARB ტოკენებისგან შედგება, შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს დეველოპერებისთვის და კვლევების გუნდებისთვის გრანტების გასაცემად და Arbitrum-ზე გაშვებული პროექტების დასაფინანსებლად. მისი საშუალებით ხდება ფინანსირების ინსტრუმენტების, ინფრასტრუქტურის და ახალი აპლიკაციების შექმნის მხარდაჭერა, რაც თავის მხრივ ეკოსისტემის ზრდას უწყობს ხელს.
უსაფრთხოება: ARB-ის მფობელები ირჩევენ უსაფრთხოების საბჭოს, რომელიც მცირე ზომის ჯგუფს წარმოადგენს და მინიჭებული აქვს შეზღუდული უფლებამოსილება საგანგებო სიტუაციებში მოქმედებისთვის, რაც მოიცავს კრიტიკული სისუსტეების აღმოფხვრის და შეტევებზე რეაგირების ღონისძიებებს.
შეჯამება
Arbitrum უზრუნველყოფს Ethereum-ის მუშაობის გაუმჯობესებას, რისთვისაც იყენებს ოპტიმისტურ როლაფებს, ტრანზაქციების off-chain დამუშავებას და მიღებული მონაცემების Ethereum-ზე გადაგზავნას. ისეთი კომპონენტების წყალობით, როგორიცაა Arbitrum One, Arbitrum Nova და სრულად პერსონალიზებადი Orbit ბლოკჩეინები, შესაძლებელია ქსელის სხვადასხვა სფეროში გამოყენება, დაწყებული DeFi აპლიკაციებით და დამთავრებული თამაშების პლატფორმებით და სოციალური ქსელებით.
დამატებითი საკითხავი
პასუხისმგებლობაზე უარის განაცხადი: ეს კონტენტი თქვენთვის მოწოდებულია „არსებული სახით“ და განკუთვნილია მხოლოდ ზოგადი საინფორმაციო და საგანმანათლებლო მიზნებისთვის, რაიმე სახის რეპრეზენტაციისა თუ გარანტიის გარეშე. იგი არ უნდა იქნეს აღქმული, როგორც ფინანსური, იურიდიული ან პროფესიული რჩევა და არ არის განკუთვნილი იმისთვის, რომ რეკომენდაცია გაუწიოს რაიმე სახის კონკრეტული პროდუქტის ან სერვისის შეძენას. რჩევის მისაღებად უნდა მიმართოთ შესაბამის პროფესიონალ მრჩეველს. რადგან წინამდებარე სტატია მოწოდებულია მესამე მხარის მიერ, გაითვალისწინეთ, რომ მასში წარმოდგენილი შეხედულებები ეკუთვნის მესამე მხარეს და არ წარმოადგენს Binance Academy-ს შეხედულებებს. დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად, სრულად გაეცანით აქ წარმოდგენილ პასუხისმგებლობაზე უარის განაცხადს. ციფრული აქტივების ფასები შეიძლება იყოს არასტაბილური. თქვენი ინვესტიციის ღირებულებამ შეიძლება დაიკლოს ან მოიმატოს და შესაძლოა ვერ შეძლოთ ინვესტირებული თანხის დაბრუნება. თქვენ ერთპიროვნულად ხართ პასუხისმგებელი თქვენს საინვესტიციო გადაწყვეტილებებზე და Binance Academy არ არის პასუხისმგებელი თქვენ მიერ განცდილ არანაირ ზარალზე. ეს მასალა არ უნდა იქნეს აღქმული, როგორც რაიმე სახის ფინანსური, იურიდიული, ან პროფესიული რჩევა. დამატებითი ინფორმაციის მისაღებად, გაეცანით ჩვენს გამოყენების პირობებს და რისკის შესახებ გაფრთხილებას.