Các điểm chính
Khoa học phi tập trung (Decentralized Science - DeSci) là một phong trào hướng đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng công cộng cho nghiên cứu khoa học bằng cách sử dụng các công nghệ Web3.
So với khoa học truyền thống (TradSci), DeSci cho phép nhiều nguồn tài trợ hơn, cộng tác không bị kiểm duyệt và truy cập mở vào dữ liệu nghiên cứu.
Bằng cách tận dụng công nghệ blockchain, DeSci có tiềm năng làm cho khoa học tăng tính phi tập trung, minh bạch hơn và dễ tiếp cận hơn.
Giới thiệu
Khoa học phi tập trung được tạo ra để giúp đẩy phong trào sử dụng công nghệ Web3 để cải thiện các nghiên cứu khoa học. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu khoa học phi tập trung là gì, một số ứng dụng và điểm khác nhau giữa khoa học phi tập trung so với khoa học truyền thống như thế nào.
Khoa học phi tập trung là gì?
Khoa học phi tập trung (DeSci) là một cách tiếp cận nghiên cứu khoa học, sử dụng các công nghệ phi tập trung để cách mạng hóa khoa học truyền thống (TradSci). Thay vì dựa vào các tổ chức tập trung và các bên trung gian, DeSci tự thực hiện các phương thức phi tập trung để nghiên cứu và phân phối kiến thức.
Về cơ bản, DeSci có mục đích giúp người dùng dễ truy cập vào các dữ liệu khoa học, tăng tính minh bạch trong quy trình đánh giá ngang hàng và khuyến khích hợp tác quốc tế giữa các nhà nghiên cứu. Bằng cách tận dụng công nghệ blockchain, DeSci có thể đảm bảo tính toàn vẹn và bất biến của các ấn phẩm khoa học đồng thời loại bỏ các rào cản gia nhập.
DeSci thúc đẩy thực nghiệm khoa học như thế nào?
DeSci sử dụng công nghệ Web3 để giải quyết các vấn đề cốt lõi của TradSci. Hãy cùng khám phá một số phương pháp chính mà DeSci sử dụng để cải thiện thực nghiệm khoa học.
Phân phối vốn
DeSci có thể cách mạng hóa việc phân bổ vốn nghiên cứu thông qua các cơ chế như quyên góp bậc hai và các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO). Từ đó thúc đẩy phân phối các nguồn vốn công bằng hơn.
Khả năng tiếp cận
DeSci có thể tăng khả năng tiếp cận bằng cách tận dụng các kho lưu trữ dựa trên blockchain để lưu trữ nghiên cứu. Các kho lưu trữ này có thể đảm bảo dữ liệu khoa học và các ấn phẩm được lưu trữ minh bạch trên một sổ cái phi tập trung, giúp chúng dễ tiếp cận hơn. Hợp đồng thông minh có thể được dùng để chi phối quyền truy cập vào dữ liệu để đảm bảo phân phối công bằng và an toàn.
Khả năng lặp lại
DeSci có thể đưa ra các ưu đãi để thưởng khuyến khích các nghiên cứu có thể lặp lại, chẳng hạn như thưởng token và tăng điểm trên hệ thống danh tiếng. Hợp đồng thông minh có thể tạo điều kiện cho các quy trình đánh giá ngang hàng minh bạch và có thể kiểm chứng được, khuyến khích các nhà nghiên cứu thực hiện các nghiên cứu khoa học có thể lặp lại. Việc lặp lại các nghiên cứu khoa học thường tăng độ tin cậy của các phát hiện khoa học.
Các ứng dụng cho khoa học phi tập trung
Xuất bản ấn phẩm học thuật
Một số nền tảng DeSci có thể cung cấp kho lưu trữ phi tập trung cho các ấn phẩm học thuật. Các nhà nghiên cứu có thể trực tiếp xuất bản sản phẩm của mình trên các nền tảng này, cho phép nhiều người truy cập vào các kiến thức khoa học hơn.
Tài trợ nghiên cứu
Các cơ chế tài trợ phi tập trung, được hỗ trợ bởi các hợp đồng thông minh, có thể thúc đẩy việc phân bổ quỹ nghiên cứu minh bạch. Khoa học phi tập trung có thể tận dụng các mạng phi tập trung để huy động vốn từ cộng đồng cho các dự án nghiên cứu và thưởng cho những người đóng góp dựa trên chất lượng sản phẩm của từng người.
Chia sẻ dữ liệu và cộng tác
Các nền tảng DeSci có thể tạo điều kiện cho việc chia sẻ an toàn và minh bạch dữ liệu cũng như tài nguyên nghiên cứu giữa các nhà khoa học. Điều này giúp các nhà nghiên cứu có thể token hóa và kiếm tiền từ dữ liệu của họ trong khi vẫn đảm bảo quyền sở hữu.
Đánh giá ngang hàng
Các hệ thống danh tiếng xây dựng trên blockchain có thể nâng cao uy tín và mức độ tin cậy của các ấn phẩm khoa học. DeSci có thể tận dụng công nghệ blockchain để tạo ra các hồ sơ bất biến về đóng góp của các nhà nghiên cứu và các hoạt động đánh giá ngang hàng, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong truyền thông học thuật.
Khoa học phi tập trung VS. khoa học truyền thống
Mặc dù cả DeSci và TradSci đều nâng cao kiến thức và giải quyết các vấn đề trong thế giới thực, nhưng chúng khác nhau ở một số khía cạnh chính.
Tính minh bạch và đáng tin cậy
DeSci thường nâng cao tính minh bạch và đáng tin cậy thông qua công nghệ blockchain, đảm bảo tính toàn vẹn và bất biến của hồ sơ khoa học. Ngược lại, khoa học truyền thống thường dựa vào các tổ chức tập trung để xác nhận kết quả nghiên cứu.
Khả năng tiếp cận và không phân biệt
Các nền tảng DeSci có thể thúc đẩy truy cập mở vào dữ liệu và các ấn phẩm khoa học, dân chủ hóa việc truy cập kiến thức. Các mô hình xuất bản của TradSci thường phải tốn phí đăng ký và có các rào cản truy cập làm hạn chế việc phân phối các kết quả nghiên cứu.
Hợp tác và đổi mới
DeSci thường khuyến khích sự hợp tác, cho phép các nhà nghiên cứu tương tác và chia sẻ tài nguyên bằng cách sử dụng các công nghệ dựa trên blockchain. Các phương thức nghiên cứu khoa học truyền thống thường bị giới hạn bởi các khuôn khổ thể chế, có khả năng cản trở sự hợp tác.
Tài trợ và ưu đãi
DeSci tận dụng các cơ chế tài trợ phi tập trung để khuyến khích đóng góp và khen thưởng cho các nhà nghiên cứu dựa trên chất lượng sản phẩm của họ. Ngược lại, tài trợ TradSci thường dựa vào các cơ quan tài trợ và ngân sách tổ chức, dẫn đến thiếu hiệu quả.
Tổng kết
Khoa học phi tập trung có tiềm năng sẽ thay đổi bối cảnh khoa học, thúc đẩy sự hợp tác và tăng tốc độ khám phá. Bằng cách nắm bắt các công nghệ phi tập trung, DeSci có thể dân chủ hóa quyền truy cập kiến thức, thúc đẩy tính minh bạch và thúc đẩy đổi mới trên các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau.
Đọc thêm:
Tuyên bố từ chối trách nhiệm: Nội dung này được trình bày trên cơ sở "nguyên trạng" chỉ nhằm mục đích thông tin chung và giáo dục, không có bất kỳ hình thức đại diện hay bảo đảm nào. Nó không nên được xem như tư vấn tài chính, pháp lý hoặc chuyên nghiệp khác, cũng như không nhằm khuyến nghị mua bất kỳ sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể nào. Bạn nên tìm kiếm lời khuyên của riêng bạn từ các cố vấn chuyên nghiệp thích hợp. Trong trường hợp bài viết được đóng góp bởi cộng tác viên bên thứ ba, xin lưu ý rằng những quan điểm thể hiện đó thuộc về cộng tác viên bên thứ ba và không nhất thiết phản ánh quan điểm của Binance Academy. Vui lòng đọc tuyên bố từ chối trách nhiệm đầy đủ của chúng tôi tại đây để biết thêm chi tiết. Giá tài sản kỹ thuật số có thể biến động. Giá trị khoản đầu tư của bạn có thể tăng hoặc giảm và bạn có thể không lấy lại được số tiền đã đầu tư. Bạn hoàn toàn chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình và Binance Academy không chịu trách nhiệm pháp lý cho bất kỳ tổn thất nào mà bạn có thể phải gánh chịu. Tài liệu này không nên được hiểu là tư vấn tài chính, pháp lý hoặc chuyên nghiệp khác. Để biết thêm thông tin, xem thêm Điều khoản sử dụng và Cảnh báo rủi ro.