Tóm lược
Mặc dù phiên bản hiện tại của Internet là Web2 được hàng triệu người sử dụng, nhưng nó không phải là không có hạn chế. Các vấn đề liên quan đến quyền sở hữu dữ liệu, kiểm duyệt và bảo mật tiếp tục diễn ra trên Internet, thúc đẩy việc hình thành khái niệm về một phiên bản mới tối ưu hơn có tên là Web3. Phiên bản Internet của tương lai này tìm cách ứng dụng các công nghệ như blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) và thực tế tăng cường (AR). Về cơ bản, Web3 lý tưởng phải cung cấp các lợi ích như quyền sở hữu và bảo mật dữ liệu. Web3 được quảng cáo là phiên bản tối ưu hơn của Web2 nhưng chính xác thì Web3 là gì và có tốt hơn Web2 không?
Giới thiệu
World Wide Web, hay còn gọi đơn giản là Internet hoặc web, đã thay đổi mạnh mẽ kể từ lần đầu tiên ra mắt thế giới với tên gọi Web1. Khi công nghệ cải tiến và nhu cầu của người dùng phát triển, không có gì ngạc nhiên khi web cũng biến đổi theo.
Web1 cho phép xem nội dung và tương tác đơn giản. Web2, ra đời một phần bởi sự bùng nổ của điện thoại thông minh và truy cập Internet di động, cho phép người dùng xem và tạo nội dung của riêng mình. Giờ đây, một khái niệm mới về web của tương lai có tên là Web3 đã xuất hiện. Phiên bản mới nhất này của Internet được kỳ vọng sẽ cho phép người dùng không chỉ xem và tạo nội dung cũng như dữ liệu mà còn sở hữu nó.
Lịch sử ngắn gọn về web
Mặc dù web đã có nhiều thay đổi trong những năm qua, nhưng 2 giai đoạn chính của web có thể được phân loại là Web1 và Web2.
Web1
Web1, còn được gọi là Web 1.0, là phiên bản Internet ban đầu. Web1 được tạo thành từ các trang HTML tĩnh – ngôn ngữ định dạng của web vào thời điểm đó – hiển thị thông tin online. Web1 chạy trên cơ sở hạ tầng hoàn toàn phi tập trung – bất kỳ ai cũng có thể lưu trữ một máy chủ, xây dựng ứng dụng và xuất bản thông tin trên Internet mà không có nhà quản lý kiểm duyệt chúng. Người dùng Web1 có thể tìm kiếm thông tin trên mạng thông qua trình duyệt web.
Mặt hạn chế của Web1
Thật không may, không có cách nào để mọi người thay đổi thông tin và có rất ít cơ hội để tương tác với những người khác. Người dùng chỉ có thể giao tiếp thông qua diễn đàn và trình nhắn tin trò chuyện đơn giản. Do đó, người dùng tương tác với Web1 chủ yếu với tư cách là người quan sát chứ không phải người tham gia.
Web2
Không giống như Web1, phiên bản Internet hiện tại mang tính tập trung, chú trọng đến việc tạo nội dung và phần lớn bị độc quyền bởi các công ty công nghệ lớn, thành công.
Vào cuối những năm 1990, cơ sở dữ liệu, hoạt động xử lý phía máy chủ, biểu mẫu và mạng xã hội đã hình thành một mạng Internet tương tác hơn được gọi là Web2, hoặc Web2.0. Đây là phiên bản hiện tại của Internet, là sân chơi cho phép người dùng sáng tạo nội dung. Dù là nhà văn, nhiếp ảnh gia hay người có ảnh hưởng đầy tham vọng, bạn có thể dễ dàng tạo và giới thiệu tác phẩm của mình với thế giới Web2.
Các nhà cung cấp dịch vụ như WordPress và Tumblr cung cấp cho mọi người một nền tảng để tạo nội dung, trong khi các công ty mạng xã hội như Facebook và Twitter cho phép mọi người kết nối và giao tiếp với bất kỳ ai ở bất kỳ đâu trên thế giới. Ngoài ra, truy cập Internet di động và sự phổ biến của điện thoại thông minh cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem nội dung một cách dễ dàng.
Các công ty lấy Web2 làm trung tâm đã thu được nhiều lợi ích từ cuộc cách mạng Internet này. Ngoài lợi nhuận, các công ty cũng đã xây dựng một cơ sở dữ liệu lớn về người dùng. Các ông lớn như Google và Facebook đã mua lại các công ty nhỏ hơn, tạo nên mạng lưới trung tâm người dùng và dữ liệu trên toàn cầu.
Mặt hạn chế của Web2
Kể từ khi Web2 ra đời, các công ty Internet lớn đã nhận ra rằng họ có thể sử dụng dữ liệu người dùng để giữ chúng trong hệ sinh thái tương ứng. Bằng việc tạo ra quảng cáo được nhắm mục tiêu cho người tiêu dùng hoặc ngăn chặn giao tiếp giữa các nền tảng khác nhau, người dùng thường có xu hướng tiếp tục sử dụng dịch vụ của các công ty này.
Trong những năm gần đây, các vấn đề đạo đức như kiểm duyệt, theo dõi dữ liệu và quyền sở hữu dữ liệu đã nhận được sự quan tâm của nhiều người dùng Internet. Trớ trêu thay, dữ liệu người dùng dường như thuộc về các công ty trong Web2 hơn là chính người dùng. Chúng tôi đã chứng kiến các trường hợp kiểm soát dữ liệu không công bằng, trong đó người dùng bị đóng tài khoản sau khi vô tình vi phạm các nguyên tắc cộng đồng nội bộ của nền tảng. Vào những năm 2010, tin tức về việc Facebook không bảo vệ được dữ liệu của người dùng đã gây ra sự phẫn nộ trên toàn cầu đối với dữ liệu cá nhân bị thu thập mà không có sự đồng ý của người dùng.
Để giải quyết những vấn đề này, một số đã đưa ra giải pháp kết hợp các lợi ích của Web1 và Web2: phi tập trung và sự tham gia của người dùng. Mặc dù nó không cụ thể, nhưng các khái niệm cốt lõi của phiên bản Internet này, được gọi là Web3, phần lớn đã được định nghĩa.
Web3 là gì?
Nếu chúng ta nhìn vào các vấn đề hiện tại của Web2, thì Web3 là bước hợp lý tiếp theo để cải thiện Internet cho người dùng. Bằng cách tận dụng các công nghệ ngang hàng (P2P) như blockchain, thực tế ảo (VR), Internet vạn vật (IoT) và phần mềm nguồn mở, mục đích của Web3 là giảm bớt quyền lực của các công ty Web2 khổng lồ. Với mô hình phi tập trung, người dùng hy vọng có thể lấy lại quyền kiểm soát nội dung và quyền sở hữu dữ liệu của mình.
Các tính năng chính của Web3
Phi tập trung: Do mục đích của Web3 là giải quyết gốc rễ vấn đề của Web2, tức là tập trung, nên phi tập trung đương nhiên là yếu tố quan trọng đối với sự thành công của Web3. Bên cạnh việc trả lại quyền kiểm soát dữ liệu cho người dùng, các công ty sẽ phải trả tiền để truy cập dữ liệu của người dùng. Phi tập trung giúp mọi người có thể tiếp cận các khoản thanh toán bằng tiền mã hóa và loại bỏ nhu cầu về các trung gian đắt tiền trong cơ sở hạ tầng thanh toán Web2 truyền thống.
Không cần cấp quyền: Thay vì một số thực thể lớn kiểm soát sự tham gia hoặc cấm giao tiếp giữa các nền tảng, bất kỳ ai cũng có thể tự do tương tác với những người khác trong Web3.
Không cần niềm tin: Mạng mà Web3 dựa trên đó sẽ cho phép người dùng tham gia mà không cần tin tưởng bất cứ thứ gì ngoại trừ chính mạng đó.
Các ưu điểm này sẽ được hỗ trợ phần lớn bởi blockchain và tiền mã hóa.
Lợi ích tiềm năng của Web3
Tăng cường bảo mật dữ liệu
Dữ liệu do những gã khổng lồ công nghệ nắm giữ trong cơ sở dữ liệu tập trung rất dễ bị tấn công, vì tin tặc chỉ cần truy cập vào một hệ thống để xâm phạm dữ liệu người dùng. Nhờ có các giải pháp lưu trữ và quản lý dữ liệu theo mô hình phi tập trung, thông tin cá nhân có thể được lưu giữ an toàn hơn.
Quyền sở hữu dữ liệu thực sự
Do một trong những trọng tâm của Web3 là quyền sở hữu dữ liệu, nên người dùng sẽ giành lại quyền kiểm soát dữ liệu của mình và thậm chí kiếm tiền từ dữ liệu đó nếu họ muốn.
Quyền kiểm soát sự thật
Không có quyền lực tập trung, người dùng sẽ không bị kiểm duyệt theo cách không công bằng. Nếu không có quyền kiểm duyệt hoặc khả năng xóa nội dung cụ thể, các công ty lớn sẽ gặp khó khăn đáng kể trong việc kiểm soát nội dung của bất kỳ diễn ngôn nào.
Có những lợi ích tiềm năng khác làm cho Web3 vượt trội so với các phiên bản tiền nhiệm.
Tự do tài chính
Web3 sẽ trao quyền cho người dùng bằng cách cho phép họ sử dụng, tạo và sở hữu nội dung và dữ liệu của mình. Do Web3 dựa trên công nghệ blockchain, nên người dùng có thể dễ dàng truy cập vào hệ sinh thái hỗ trợ tài chính phi tập trung (DeFi) và các công cụ khác để đạt được tự do tài chính.
Tăng cường tương tác xã hội
Giống như các phiên bản tiền nhiệm, Web3 sẽ tiếp tục kết hợp các công nghệ xuất hiện sau công nghệ blockchain. Ví dụ: thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) và trí tuệ nhân tạo (AI) có thể thêm các yếu tố kỹ thuật số vào các ứng dụng Web3 để tăng cường tương tác xã hội online.
Hiện tại, chúng ta có thể thấy ví dụ như vậy dưới dạng metaverse, một vũ trụ 3D ảo mà người dùng có thể khám phá bằng cách sử dụng avatar. Thông qua các không gian chân thực như metaverse, người dùng có thể giao lưu online, mua đất ảo, chơi game, thậm chí là làm việc từ xa.
Tổng kết
Web2 so với Web3 có thể được coi là biến thể của cuộc tranh luận về mô hình tập trung và phi tập trung tồn tại từ lâu. Do Web3 vẫn chưa thành hiện thực, nên tính ưu việt có chủ đích của nó so với Web2 là điều cần phải tranh luận. Tuy nhiên, với cơ sở hạ tầng phi tập trung, Web3 có thể giải quyết các vụ bê bối liên quan đến dữ liệu mà chúng ta đã thấy với Web2 và trả lại quyền kiểm soát cho người dùng.