Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Tron smart müqavilə və mərkəzdənkənar tətbiqlər (Dapp-lər) işlətmək üçün Tron virtual maşınından (TVM) istifadə edən EVM-ə uyğun gələn Qat 1 blokçeynidir.
Şəbəkə sürətli və aşağıqiymətli tranzaksiyanı aktivləşdirmək üçün Təyin edilmiş pay sübutu (DPoS) konsensus mexanizmindən istifadə edir.
Şəbəkənin yerli tokeni olan TRX Tron ekosistemi daxilində tranzaksiyaları, smart müqavilələri, idarəetməni və mərkəzdənkənar maliyyə (DeFi) fəaliyyətlərini dəstəkləyir.
Tron nədir?
Tron smart müqavilə və mərkəzdənkənar tətbiqlər (Dapp-lər) üçün Tron virtual maşınından (TVM) istifadə edən EVM-ə uyğun gələn Qat 1 blokçeynidir. Tron əvvəlcə məzmun paylaşmaq üçün mərkəzdənkənar şəbəkə olaraq işə salındı. Zamanla o, mərkəzdənkənar maliyyə (DeFi) və stabil koinləri özündə birləşdirən daha geniş bir ekosistemə çevrildi. Şəbəkənin yerli tokeni TRX tranzaksiya ödənişini ödəmək, smart müqaviləni icra etmək və şəbəkə idarəçiliyində iştirak etmək üçün istifadə olunur.
Tarixçə
Tron əvvəllər Ripple ilə işləyən Çinli sahibkar Justin Sun tərəfindən təsis edilmişdir. 2017-ci ildə layihənin inkişafına rəhbərlik etmək üçün Sinqapurda Tron Fondu yaradılmışdır. TRX ilk dəfə 2017-ci ilin avqustunda layihənin ilkin koin təklifi zamanı Ethereum-da ERC-20 tokeni kimi istifadəyə verildi. 2018-ci ildə Tron öz ana şəbəkəsini buraxdı və TRX tokeni yeni blokçeynə köçürüldü.
Tron necə işləyir?
Təyin edilmiş pay sübutu (DPoS)
Şəbəkə Təyin edilmiş pay sübutu (DPoS) konsensus mexanizmindən istifadə edir. Bu modeldə TRX sahibləri tokenlərini pay qoyaraq səsvermə hüququ qazanır, daha sonra həmin səsvermə ilə 27 Super Nümayəndə (SR) seçilir. Bu SR-lər tranzaksiyaları təsdiqləmək, blok istehsal etmək və yeniləmə idarəçiliyini təklif etmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Bu proses dövri xarakter daşıyır və hesabatlılığı təmin etmək üçün seçkilər mütəmadi olaraq keçirilir. Bunun müqabilində həm SR, həm də seçicilər iştirak üçün stimul olaraq TRX mükafatları alırlar.
Sistem resursları
Tron tranzaksiyaları üç sistem resursu ilə təchiz edilmişdir: zolaq genişliyi, enerji və səsvermə hüquqları.
Zolaq genişliyi: tranzaksiya ölçüsünü baytla ölçür.
Enerji: şəbəkə üzrə smart müqavilələrin icrası üçün tələb olunan hesablama xərclərini ölçür.
Səsvermə hüquqları: steykinq TRX tərəfindən əldə edilmiş, SR-ləri seçməklə idarəçilikdə iştirak etmək üçün istifadə olunur.
Əgər istifadəçinin kifayət qədər zolaq genişliyi və ya enerjisi yoxdursa, tranzaksiyanı tamamlamaq üçün TRX-i yandırmaq lazımdır. Bu resurs bölgüsü modeli şəbəkədən istifadənin tənzimlənməsinə kömək edir və zərərli müqavilələrin resursları həddindən artıq istismar etməsinin qarşısını alır.
Tron virtual maşını (TVM)
Tron Ethereum virtual maşını (EVM) ilə böyük ölçüdə uyğun gələn Tron virtual maşını vasitəsilə Dapp-i dəstəkləyir. Bu uyğunluq developerlərə Solidity smart müqavilələrini minimal dəyişikliklərlə Tron-a köçürməyə imkan verir, lakin yenidən tərtib etmək hələ də tələb olunur.
EVM kimi, TVM də bütün qovşaqlarda ardıcıllığı təmin edərək blokçeyn statusunu qoruyur. Əsas fərq onun resurs modelindədir, burada Ethereum-un qazı əvəzinə hesablama vahidi Enerjidir.
İstifadə halları
Stabil koinlər
Tron-un tranzaksiya sürəti və aşağı xərcləri onu stabil koin fəaliyyəti, xüsusən də Tether (USDT) üçün məşhur şəbəkə kimi təyin etdi. 2025-ci ilin mart ayında şəbəkə istifadəçilərə TRX əvəzinə USDT ilə köçürmə komissiyasını ödəməyə imkan verən bir xüsusiyyət təqdim etdi. Bu, 1 USDT məbləğində birdəfəlik aktivasiya komissiyası tələb edən GasFree pul kisəsi vasitəsilə aktivləşdirilir. Bundan sonra hər bir transfer üçün birbaşa USDT ilə ödənilən sabit 1 USDT haqq tutulur.
2025-ci ilin avqust ayına olan məlumata görə, şəbəkə hər gün təxminən 2 milyon köçürmə ilə 68 milyon hesaba paylanmış 82,6 milyard $-dan çox USDT tədarükünə ev sahibliyi edir. Bu miqyas Tronu qlobal stabil koin tranzaksiyaları üçün mərkəzi platforma və USDT buraxılış (emissiya) və transferlər üçün əsas şəbəkələrdən birinə çevirdi.
Mərkəzdən kənar maliyyə (DeFi)
Tron DeFi tətbiqləri üçün görkəmli bir platformaya çevrildi. Şəbəkə üzərində JustLend kimi kredit və borc protokolları, həmçinin JustStable kimi stabil koin platformaları inkişaf etdirilmişdir. Tron-un aşağı tranzaksiya ödənişi onu stabil koin transferləri və gəlir farminqi üçün uyğun edir.
Dəyişdirilə bilməyən tokenlər (NFT-lər) və oyun
Şəbəkə Ethereum-un ERC-721-nə bənzər standartlardan istifadə edərək Dəyişdirilə bilməyən tokenlərin (NFT-lər) qurulmasını və ticarətini dəstəkləyir. Tron, həmçinin blokçeyn əsaslı oyunları və rəqəmsal kolleksiyaları dəstəkləyir.
Tənqidlər və mübahisələr
Tron-un idarəetmə modeli 27 validator olan Super Nümayəndələrə əsaslanır və bu daha çox validator iştirakına malik şəbəkələrlə müqayisədə mərkəzləşmə məsələlərini gündəmə gətirir. Layihə, həmçinin Ethereum və InterPlanetary File System (IPFS) materiallarının lazımi istinad edilmədən ağ kağızına daxil edilməsi ilə bağlı ilkin iddialarla üzləşib.
Şəbəkənin təsisçisi Justin Sun tanınmış və bəzən mübahisəli şəxsiyyət olmuş, aqressiv marketinq yanaşması ilə diqqət çəkmişdir. Bu tənqidlərə baxmayaraq, Tron böyük bir istifadəçi bazası yaratmağa davam edir və ardıcıl olaraq yüksək tranzaksiya həcmi ilə diqqət çəkir.
TRX tokeni
TRX tokeni Tron ekosisteminin yerli xidməti tokenidir. Tron protokolunda və ekosistemində müxtəlif məqsədlə, o cümlədən bunlar üçün istifadə olunur:
Tranzaksiya ödənişi: ödənişlərin göndərilməsi və smart müqavilə ilə qarşılıqlı əlaqə üçün TRX tələb olunur.
Resurs ayırmaq: TRX steykinq edərək istifadəçilər Zolaq genişliyi və Enerji əldə edirlər ki, bu da birbaşa komissiya ödənişləri yerinə tranzaksiyalar və smart müqavilə əməliyyatları zamanı sərf olunur.
İdarəetmə: TRX sahibləri tokenlərini steykinq edərək səsvermə hüququ qazanırlar, bu da onlara Super Nümayəndələri seçmək və qərarvermə prosesində iştirak etmək imkanı verir.
Ekosistemin faydası: TRX DeFi protokollarında girov, NFT bazar yerlərində mübadilə vasitəsi və stabil koin transferləri üçün hesablaşma aktivi kimi xidmət edə bilər.
Token tədarükü
TRX buraxılış (emissiya) və yandırmanın birləşmiş modeli üzərində işləyir. Yeni tokenlər protokol səviyyəsində blok mükafatları vasitəsilə yaradılır. Hazırda hər blok istehsal edən Super Nümayəndəyə 8 TRX, səsvermə mükafatları isə 128 TRX olaraq paylanır.
Eyni zamanda istifadəçilər Zolaq genişliyi və Enerji kimi şəbəkə resursları üçün ödəniş etdikdə TRX yandırılır. Bu ikiqat mexanizm inflyasiya buraxılışını (emissiya) və deflyasiya xarakterli yandırmanı tarazlaşdırır və nəticədə, şəbəkə fəaliyyətinə dinamik şəkildə uyğunlaşan təchizat modelini yaradır.
Yekun qeydlər
Tron aşağı komissiya haqları və sürətli yerləşmə vaxtları ilə geniş qəbul görən stabil koin transferləri üçün əsas şəbəkəyə çevrilmişdir. Ödənişlərdən əlavə, şəbəkə DeFi, NFT və oyun oynamağı da dəstəkləyir. Şəbəkənin idarəetmə modeli hələ də müzakirə mövzusudur və bu, blokçeynlərin tez-tez miqyaslı səmərəlilik ilə mərkəzləşmə arasında üzləşdiyi kompromisi əks etdirir.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.