Əsas diqqət yetiriləcək məqamlar
Starknet Ethereum-un təhlükəsizliyini miras alarkən sürətli, ucuz tranzaksiyaları təmin etmək üçün etibarlılıq sübutlarından istifadə edən Ethereum üçün 2-ci qat miqyaslama həllidir.
Şəbəkə zəncirxarici tranzaksiyaları emal edir və son yoxlama üçün kriptoqrafik sübutları Ethereum-a göndərir.
Tərtibatçılar Starknet-də miqyaslana bilən mərkəzləşdirilməmiş proqramlar (Dapp-lər) yaratmaq üçün xüsusi proqramlaşdırma dili olan Cairo-dan istifadə edirlər.
Giriş
Starknet daha sürətli, daha ucuz və miqyaslana bilən tranzaksiyaları həyata keçirmək üçün Miqyaslanan Şəffaf Məlumat Arqumentləri (STARK) sübutlarından istifadə edən 2-ci qat həllidir. Bu, tərtibatçılara təhlükəsizlik və ya mərkəzsizləşdirməni qoruyaraq daha aşağı xərclər və güclü kriptoqrafik zəmanətlərlə yüksəkperformanslı mərkəzləşdirilməmiş proqramlar (Dapp-lər) yaratmağa imkan verir.
STARK nədir?
STARK-lar Miqyaslanan Şəffaf Məlumat Arqumentlərinin qısaltmasıdır, hesablamaların özünü təkrar etmədən düzgün aparıldığını doğrulamaq üçün istifadə edilən kriptoqrafik sübut növüdür.
Starknet kontekstində STARK-lar Ethereum-a kompakt sübut təqdim etməzdən əvvəl zəncirxarici tranzaksiyaların düzgün işləndiyini sübut etmək üçün istifadə olunur. Bu, Ethereum-a böyük sayda tranzaksiyaları daha səmərəli və daha az xərclə yekunlaşdırmağa kömək edir.
STARK-lar mahiyyət etibarı ilə məxfiliyi təmin etmir və ənənəvi sıfır məlumat sübutlarından (ZKP) fərqlidirlər, çünki onlar hesablamanın tamlığını sübut edir. STARK-ları xüsusilə güclü edən odur ki, onlar etibarlı quraşdırmaya etibar etmirlər, hətta hesablamalar mürəkkəbləşdikcə yaxşı miqyas alırlar və kvant kimi gələcək təhlükələrə qarşı durmaq üçün qurulurlar.
Starknet nədir?
Starknet Ethereum tranzaksiyalarını daha sürətli və daha ucuz etmək üçün nəzərdə tutulmuş 2-ci qat miqyaslama həllidir. Hər tranzaksiyanı birbaşa Ethereum-un əsas zəncirində emal etmək əvəzinə, Starknet onları zəncirxarici idarə edir.
Şəbəkə daha sonra tranzaksiyaların düzgün yerinə yetirildiyini riyazi sübut etmək üçün STARK sübutu yaradır. Bu sübut dəyişikliklərin xülasəsi ilə birlikdə Ethereum-a geri göndərilir, orada yoxlanılır və zəncir daxilində yekunlaşdırılır.
Starknet-in iş prinsipi necədir?
1. Sıralayıcı: tranzaksiyaları idarə etmək
Sıralayıcı tranzaksiyaların qəbulu və təşkili üçün məsuliyyət daşıyır. O, tranzaksiyaları birləşdirir, hansı tranzaksiyaların etibarlı olduğunu yoxlayır və uğursuz olanları (qeyri-kafi vəsait və ya səhvlər kimi) ləğv edir.
Bloklara yalnız etibarlı tranzaksiyalar daxil edilir, daha sonra yoxlama üçün ötürülür. Bu proses zəncirxarici baş verdiyi üçün sıralayıcı daha yüksək ötürmə qabiliyyətinə nail ola bilər.
2. Prover: sübut yaratmaq
Prover emal edilmiş bloku götürür və tranzaksiyanın icrasının hər bir addımını (İcra izi kimi tanınır) və sistemin vəziyyətində baş verən dəyişiklikləri (Vəziyyət fərqi adlanır) qeyd edir. Prover sonra bu məlumatları çevirir və bütün tranzaksiyaların düzgün yerinə yetirilməsinə riyazi zəmanət kimi xidmət edən son STARK sübutunu yaratmaq məqsədilə təsadüfi hissələr seçir.
3. Ethereum üzrə yerləşmə
Sübut və son vəziyyət dəyişiklikləri iki smart müqavilənin yoxlamanı idarə etdiyi Ethereum-a göndərilir:
Doğrulama müqaviləsi sübutun düzgünlüyünü yoxlayır. Məlumatlar ardıcıl və etibarlıdırsa, doğrulanır.
Starknet Core müqaviləsi daha sonra doğrulanmış sübuta əsasən Starknet-in Ethereum-dakı vəziyyətini yeniləyir.
Qəbul edildikdən sonra bu yenilənmiş vəziyyət Ethereum blokuna əlavə edilir və burada daimi qeydin bir hissəsi olur. Sübut zəncirxarici hesablamaların etibarlılığını doğruladığı üçün Ethereum-da tranzaksiyaları yenidən həyata keçirməyə ehtiyac yoxdur, bu da sıxlığı və xərcləri azaltmağa kömək edir.
Starknet-in əsas xüsusiyyətləri
Cairo: Starknet-in proqramlaşdırma dili
Starknet STARK sübutları ilə doğrulana bilən proqramların yazılması üçün xüsusi olaraq hazırlanmış Cairo adlı fərdi smart müqavilə dilindən istifadə edir. O, tərtibatçılara kriptoqrafiya mütəxəssisi olmağa ehtiyac olmadan Starknet-də miqyaslana bilən proqramlar yaratmağa imkan verir.
Cairo ekosisteminə tam zəncirdaxili oyunlar yaratmaq üçün açıqmənbəli oyun mühərriki olan Dojo və Starknet Dapp-lər üçün veb-interfeyslərinin qurulmasını asanlaşdıran Starknet React mediatekası kimi tərtibatçı alətləri daxildir.
Yerli hesab abstraksiyası
Starknet tərtibatçılara Web3 proqramlarında Web2 kimi istifadəçi təcrübələrini təklif etməyə imkan verən yerli hesab abstraksiyasını dəstəkləyir. Buraya istifadəçilərin toxum frazası və sessiya açarları olmadan daxil ola biləcəyi şifrələr kimi xüsusiyyətlər daxildir, bu da istifadəçilərə eyni anda birdən çox tranzaksiyanı təsdiq etməyə imkan verir. Paymasters xüsusiyyəti qazsız tranzaksiyalara imkan verir, burada istifadəçilər ERC-20 tokenləri ilə ödəniş edə və ya başqasının qazı örtməsinə imkan verir.
Cartridge Controller bu xüsusiyyətləri oyunlara gətirən Starknet smart müqaviləsi üçün pul kisəsi nümunəsidir. O, bir kliklə qoşulmanı, oyunçu kimliklərini, nailiyyətləri dəstəkləyir və oyun mühərrikləri və frontend alətləri ilə işləyir.
Etibarlılıq və optimist rollaplar
Etiraz edilmədikcə tranzaksiyaların etibarlı olduğunu düşünən optimist rollaplardan fərqli olaraq Starknet düzgünlüyünü təsdiqləmək üçün etibarlılıq sübutlarından istifadə edir. Bu, sürətli sonluq (çellenc müddətini gözləməyə ehtiyac olmadığı üçün) və güclü kriptoqrafik zəmanətlər təmin edir.
Bununla belə, optimist rollapların həyata keçirilməsi daha sadə ola bilər və mövcud Ethereum alətləri ilə daha geniş uyğunluğa malik ola bilər. Hər iki yanaşmanın öz mübadilələri var və rollap seçimi gecikmə, uyğunluq və etibar fərziyyələri kimi xüsusi məqsədlərdən asılı olacaq.
Çellenclər
Starknet onu zkSync Era və Scroll kimi 2-ci qatdan fərqləndirən Ethereum virtual maşını (EVM) ilə yerli uyğunluq təklif etmir, bu da tərtibatçılara mövcud Solidity kodunu və Ethereum alətlərini asanlıqla təkrar istifadə etməyə imkan verir.
Bunun əvəzinə, Starknet tərtibatçılardan STARK sübutları vasitəsilə genişlənmə üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi dil olan Cairo-dan istifadə edərək qurmağı tələb edir. Cairo texniki üstünlüklər təklif etsə də, yeni öyrənmə əyrisi təqdim edir, bu da işə başlamağı ləngidə və mövcud proqramların köçürülməsini çətinləşdirə bilər.
STRK tokeni
STRK tokeni Starknet protokolunun daxili xidməti tokenidir. Token müxtəlif məqsədlər, o cümlədən idarəetmə, tranzaksiya ödənişi və steykinq üçün istifadə olunur.
İdarəetmə: STRK sahibləri sistem təkmilləşdirmələri və ya Starknet əməliyyat sistemində dəyişikliklər kimi təkliflər üzrə səsvermə yolu ilə protokol idarəçiliyində iştirak edə bilərlər. Bəzi təkliflərin dəstəklənməsi və ya başlaması üçün minimum STRK məbləği tələb oluna bilər.
Tranzaksiya ödənişi: STRK Starknet-də tranzaksiya ödənişlərini ödəmək üçün istifadə edilə bilər. STRK istifadə edildikdə Ethereum qaz xərclərini ödəmək üçün bir hissə sıralayıcı tərəfindən ETH-yə çevrilir.
Steykinq: STRK iki yolla pay qoyula bilər:
Validator kimi: mükafat qazanmaq üçün minimum STRK məbləğində pay qoyun və şəbəkə öhdəliklərini yerinə yetirin.
Nümayəndə kimi: tokenləri validatora həvalə edin və təsdiqləyici qovşağı işə salmadan mükafatlardan pay qazanın.
Yekun qeydlər
Starknet etibarlılıq sübutlarından, xüsusən də STARK-dan istifadə etməklə Ethereum-un miqyasını artırmaq üçün fərqli bir yanaşma təklif edir. Rollap Ethereum-un təhlükəsizlik zəmanətlərini qoruyarkən ötürmə qabiliyyətini artırmaq və xərcləri azaltmaq məqsədi daşıyır. Cairo proqramlaşdırma dili və yerli hesab abstraksiyası kimi xüsusiyyətləri ilə Starknet, xüsusən də zəncirdaxili oyunlar və infrastruktur kimi sahələrdə tərtibatçılar üçün yeni imkanlar yaradır.
Tövsiyə olunan ədəbiyyat
İmtina: bu məzmun heç bir formada təmsil və ya zəmanət olmadan yalnız ümumi məlumat və maarifləndirmə məqsədləri üçün "olduğu kimi" təqdim edilir. O, maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməli və hər hansı xüsusi məhsul və ya xidmətin satın alınmasını tövsiyə etmək məqsədi daşımamalıdır. Müvafiq peşəkar məsləhətçilərdən özünüz məsləhət almalısınız. Bu məqalədə adı çəkilən məhsullar regionunuzda əlçatan olmaya bilər. Məqaləyə üçüncü tərəf müəllif tərəfindən töhfə verildikdə nəzərə alın ki, ifadə edilmiş bu baxışlar üçüncü tərəf müəllifə aiddir və Binance Akademiyasının mövqeyini əks etdirmir. Əlavə təfərrüatlar üçün tam imtina mətnini oxuyun. Rəqəmsal aktivlərin qiymətləri dəyişkən ola bilər. İnvestisiyanızın dəyəri artıb-azala və investisiya qoyduğunuz məbləği geri almaya bilərsiniz. İnvestisiya ilə bağlı qərarlarınıza görə yalnız özünüz məsuliyyət daşıyırsınız və Binance Akademiyası baş verə biləcək hər hansı itkiyə görə məsuliyyət daşımır. Bu material maliyyə, hüquqi və ya digər peşəkar məsləhət kimi təfsir edilməməlidir. Ətraflı məlumat üçün İstifadə qaydası və Risk xəbərdarlığı bölməmizə nəzər salın.